Grondwaterneutrale kelders: een strategie voor duurzame ruimtelijke ordening in Amsterdam

Published by Redactie on juli 6, 2025 | Category kelder

In de afgelopen jaren is de nadruk op duurzaamheid en milieuvriendelijke bouw in Amsterdam steeds groter geworden. Dit geldt met name voor de bouw van kelders, die op zichzelf al een complexe uitdaging vormen voor de grondwaterstand. In reactie daarop heeft de gemeente Amsterdam een aantal regelgevingen en beleidsmaatregelen opgesteld om ervoor te zorgen dat kelders grondwaterneutraal worden gebouwd. Dit artikel beschrijft de basisprincipes van grondwaterneutrale kelders, de toepasbare maatregelen, en de rol van geohydrologisch onderzoek bij de uitvoering van dergelijke projecten.

Wat is een grondwaterneutrale kelder?

Een grondwaterneutrale kelder is een kelder die zodanig wordt gebouwd dat de grondwaterstand en -stroming in de omgeving van de kelder niet of nauwelijks verandert. Dit betekent dat de aanleg van de kelder geen negatieve effecten heeft op de grondwaterstand, zoals opbarsten van de deklaag, overlast door een te hoge grondwaterstand, of schade door een te lage grondwaterstand. De gemeente Amsterdam heeft daarom regels opgesteld die ervoor zorgen dat kelders op een manier worden gebouwd die de grondwaterstroming in stand houdt.

De rol van het Afwegingskader Grondwaterneutrale Kelders

In januari 2021 heeft de gemeenteraad het Afwegingskader Grondwaterneutrale Kelders vastgesteld. Dit kader bevat een gebiedsanalyse op buurtniveau, waarin op basis van grondwaterstanden en de samenstelling van de ondergrond wordt bepaald of grondwaterneutrale bouw mogelijk is. In sommige delen van de stad is het grondwaterneutraal bouwen, vanwege een te dunne deklaag of het risico op opbarsten van de deklaag, helemaal niet mogelijk. Daarom is in het Afwegingskader ook aangegeven welke technische maatregelen nodig zijn om de grondwaterstroming in stand te houden.

Toepasbare maatregelen per buurt

De beleidsregel bevat verschillende maatregelen die per buurt van toepassing zijn. Deze zijn onderverdeeld in "overige zone 1" en "overige zone 2". In de "overige zone 2" gebieden is het mogelijk om kelders te bouwen zonder extra maatregelen, mits aan de eisen van het geohydrologisch onderzoek wordt voldaan. In de "overige zone 1" gebieden is het grondwaterneutraal bouwen echter in principe niet mogelijk, omdat de grondsamenstelling hier ongunstig is. Hierbij wordt ook rekening gehouden met het risico op opbarsten van de deklaag.

Overige zone 1

In de "overige zone 1" gebieden is het grondwaterneutraal bouwen niet mogelijk. De reden hiervoor is dat de deklaag hier te dun is of het risico op opbarsten van de deklaag aanwezig is. In deze gebieden is dus geen kelderbouw toegestaan, tenzij er sprake is van een uitzondering. Voor kelders in deze gebieden is het noodzakelijk dat er een geohydrologisch onderzoeksrapport wordt overlegd, dat aantoont dat de kelder grondwaterneutraal kan worden gebouwd.

Overige zone 2

In de "overige zone 2" gebieden zijn er verschillende maatregelen van toepassing, afhankelijk van de omstandigheden. Voor sommige gebieden is geen maatregel nodig, terwijl voor andere extra maatregelen vereist zijn. Deze maatregelen zijn bedoeld om overlast of onderlast te voorkomen door een te hoge of te lage grondwaterstand. Ook wordt er rekening gehouden met klimaatadaptiviteit, zodat de kelder in de toekomst nog steeds grondwaterneutraal kan worden gebouwd.

De rol van geohydrologisch onderzoek

Bij de uitvoering van een kelder is een geohydrologisch onderzoek van groot belang. Dit onderzoek dient om te bepalen of de grondwaterstand en -stroming in de omgeving van de kelder niet of nauwelijks verandert. In het geohydrologisch rapport moet worden aangegeven dat de kelder grondwaterneutraal kan worden gebouwd, en dat de stand en stroming van het grondwater buiten het perceel waarop de kelder is geprojecteerd niet of nauwelijks verandert.

Wat bevat een geohydrologisch rapport?

Een geohydrologisch rapport bevat informatie over de grondwaterstand, de samenstelling van de ondergrond, en de invloed van de aanleg van de kelder op de grondwaterstroming. Hierbij wordt ook gekeken naar de doorlatendheid van de grond en de invloed van het grondwater op de omgeving. De resultaten van het onderzoek dienen als basis voor het beoordelen van de kelder en het bepalen van de nodige maatregelen.

Toepasbaarheid van het paraplubestemmingsplan

In het paraplubestemmingsplan Grondwaterneutrale Kelders is bepaald dat er een algemeen verbod is op het realiseren van nieuwe kelders. Voor bepaalde gebieden geldt echter een afwijkmogelijkheid van dat verbod. Voor het deel van de gemeente waaraan in het bestemmingsplan de gebiedsaanduiding "overige zone 2" is gegeven, is er een binnenplanse afwijkmogelijkheid. Voor het gebied "overige zone 1" geldt die binnenplanse afwijkmogelijkheid echter niet.

Invloed van het bestemmingsplan op de ruimtelijke ordening

De invoering van het bestemmingsplan Grondwaterneutrale Kelders heeft invloed gehad op de ruimtelijke ordening in Amsterdam. De gemeente heeft hiermee ervoor gezorgd dat de bouw van kelders op een manier plaatsvindt die de grondwaterstand in stand houdt. Dit heeft ook betrekking op de toekomstige ruimtelijke ordening, waarbij de grondwaterstand in het oog wordt gehouden.

Conclusie

De uitvoering van grondwaterneutrale kelders in Amsterdam is een belangrijk onderdeel van de duurzame ruimtelijke ordening. De maatregelen die zijn opgesteld, zoals het Afwegingskader Grondwaterneutrale Kelders, zorgen ervoor dat kelders op een manier worden gebouwd die de grondwaterstand in stand houdt. Hierbij is het van belang dat er een geohydrologisch onderzoek wordt opgesteld, dat aantoont dat de kelder grondwaterneutraal kan worden gebouwd. De toepasbaarheid van het paraplubestemmingsplan en de invloed van het bestemmingsplan op de ruimtelijke ordening zijn daarbij van groot belang.

Bronnen

grondwaterneutrale