Kelders in Zwolle: Geschiedenis, functie en huidige toestand

Published by Redactie on juli 6, 2025 | Category kelder

In Zwolle zijn kelders niet alleen een onderdeel van de architectuur, maar ook een bruisend onderwerp van gesprekken. In de loop van de eeuwen zijn kelders gebruikt als gevangenis, schuilplaats en zelfs als opslagruimte. Heden ten dage staan ze onder meer in het oog van wateroverlast, maar ook van historische en bouwkundige betekenis. In dit artikel bespreiden we de functie van kelders in Zwolle, hun historische betekenis en de huidige uitdagingen die ze ondervinden.

Geschiedenis van kelders in Zwolle

Kelders in Zwolle hebben een rijke geschiedenis. In het oude deel van het stadhuis, dat nu als trouwzaal is aangepast, bevinden zich nog steeds gewelvenkelders. Deze kelders werden in de loop der eeuwen gebruikt als gevangenis, waarin gevangenen werden vastgeketend aan ringen in de muren. Volgens historicus Daan Donker werden de gevangenen in deze ruimtes onderworpen aan martelpraktijken. “Mensen die verdacht werden van het stelen van een brood of iets anders, werden hier met martelpraktijken gedwongen om een bekentenis af te leggen”, aldus Donker.

Deze kelders waren ook het vertrekpunt voor de laatste fase van de doodstraf. Als de straf voltrokken was, liep de gevangene via de Korte Ademhalingssteeg naar de Grote Markt, waar de terechtstelling plaatsvond. De laatste keer dat in Zwolle de doodstraf werd uitgevoerd, was in 1837. De gevangene, Albert Wetterman, werd opgehangen na het vermoorden van zijn vrouw met rattengif.

Naast de kelders onder het stadhuis, zijn er ook andere historische kelders in Zwolle. Bijvoorbeeld onder het oude gedeelte van de rechtbank aan de Luttenbergstraat, een atoomkelder die in de Koude Oorlog is gebouwd. Deze kelder kon zeshonderd personen beschermen tegen nucleaire aanvallen. Ook onder het Provinciehuis en de bibliotheek aan de Zeven Alleetjes zouden nog schuilkelders zitten.

Kelders als schuilplaatsen tijdens oorlogen

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden in Zwolle meerdere schuilkelders gebouwd. Deze kelders waren bedoeld om burgers te beschermen tegen luchtaanvallen. In de jaren tachtig werd het schuilkelderbeleid opgeheven, maar er zijn nog steeds verschillende oude schuilkelders in Zwolle. Bijvoorbeeld onder het gebouw van de Stadkamer, die in de Koude Oorlog is gebouwd. Deze atoomkelder had een pompsysteem voor luchtverversing, waarmee mensen voor een aantal weken konden overleven.

Bij Open Monumentendag werd deze atoomkelder zichtbaar gemaakt. Tijdens de renovatie van het pand zijn de doorgangen echter opengebroken. Ook in de buurt van Olst staan nog twee atoombunkers, die ooit gebruikt werden voor de bescherming van soldaten in het geval van een nucleaire aanval.

Kelders en wateroverlast in Zwolle

In de afgelopen jaren zijn kelders in Zwolle vaak het doelwit geworden van wateroverlast. Volgens het waterschap WDO Delta is er in Zwolle en de regio sprake van wateroverlast. Kelders en schuren kunnen volgens de waarschuwing overstromen. Dit komt door het hoge neerslagvolume dat niet kan worden opgevangen door het watersysteem.

Een voorbeeld is de situatie in de Korte Ademhalingssteeg en de Grote Markt. Een lekkage van een hoofdwaterleiding zorgde er in het verleden voor dat kelders vol water kwamen te staan. Dit leidde tot grote schade aan panden en was voor bedrijven en bewoners een grote ongemakken.

In reactie op deze situatie zijn er bedrijven actief in Zwolle die zich bezighouden met het waterdicht maken van kelders. Deze bedrijven helpen bij het oplossen van problemen zoals vocht in de kelder, lekken in de vloer of muren en het wegpompen van overvloed. Dit proces is belangrijk om de kelder weer bruikbaar te maken en schimmel en vocht te voorkomen.

Kelders in moderne woningen

Naast historische kelders zijn er ook moderne kelders in Zwolle die als opslagruimte of als extra ruimte worden gebruikt. In veel woningen is de kelder echter slechts beperkt bruikbaar vanwege vochtproblemen. De kelders liggen vaak onder het grondwaterniveau, waardoor ze gemakkelijk kunnen overstromen.

Om dit te voorkomen, zijn er verschillende methoden om kelders waterdicht te maken. Deze methoden omvatten het aanbrengen van een waterdichte laag op de vloer, het dichten van doorvoeren en het aanbrengen van een luchtdicht systeem. De meeste bedrijven die zich bezighouden met kelderafdichting in Zwolle, werken met duidelijke en vaste tarieven. Dit zorgt ervoor dat klanten altijd weten waar ze aan toe zijn.

Kelders in het stedelijke landschap

Kelders zijn een onmisbaar onderdeel van het Zwolse stedelijke landschap. Ze vullen de ruimte aan en vormen een deel van de historische en architectonische erfenis van de stad. Toch zijn ze ook een bron van zorgen, vooral bij wateroverlast. In de toekomst zullen kelders in Zwolle mogelijk opnieuw een rol spelen, zowel als geschiedenis als als functionaliteit.