Veilig werken in besloten ruimtes: Richtlijnen en maatregelen voor veiligheid

Published by Redactie on juli 7, 2025 | Category kelder

In de bouw, industrie en diverse dienstverlenende sectors is het werken in besloten ruimtes een veelvoorkomende situatie. Dit omvat onder meer kelders, silo’s, opslagtanks en machinekamers. Hoewel deze ruimtes vaak beperkte toegang hebben en slechts beperkte ventilatie bieden, kunnen ze gevaarlijke situaties opleveren. De wetgeving, waaronder de Arbowet, het Arbobesluit en de Arboregeling, stelt duidelijke richtlijnen vast voor het veilig werken in dergelijke ruimtes. In dit artikel worden de belangrijkste risico’s, maatregelen en voorschriften besproken, met aandacht voor veiligheid, preventie en praktische toepassing.

Veilig werken in besloten ruimtes: Risico’s en gevaarlijke situaties

Het werken in besloten ruimtes brengt meerdere risico’s met zich mee, waaronder verstikking, bedwelming, vergiftiging, brand of explosie. Deze risico’s kunnen ontstaan door verschillende factoren, zoals het gebruik van inerte gassen, chemische reacties of het aanwezen van giftige stoffen. De gevolgen kunnen ernstig zijn, met als gevolg dat werknemers bewusteloos raken of zelfs kunnen omkomst. In extreme gevallen kan een lage zuurstofconcentratie leiden tot hersenletsel of zelfs de dood binnen enkele minuten, mits er geen directe hulp wordt gegeven.

Om deze risico’s te voorkomen, is het van groot belang dat werknemers en werkgevers zich bewust zijn van de mogelijke gevaarlijke situaties. In dit kader is het van cruciaal belang dat een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) wordt uitgevoerd, waarin de mogelijke gevaarlijke situaties worden geanalyseerd en beoordeeld. Daarnaast is het van belang om specifieke maatregelen te nemen om de veiligheid van werknemers te waarborgen.

Veiligheidsmaatregelen en voorzorgsmaatregelen

Voor het veilig werken in besloten ruimtes zijn er meerdere maatregelen die van toepassing zijn. Deze omvatten onder meer het opstellen van een Veiligheids- en gezondheidsplan (V&G-plan), het uitvoeren van zuurstofmetingen en het gebruik van geschikte persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM). Daarnaast is het belangrijk dat er sprake is van een duidelijke communicatie tussen de werknemers, de toezichthouder en eventuele opdrachtgevers.

Een van de belangrijkste voorzorgsmaatregelen is het controleren van de zuurstofconcentratie in de ruimte. Hierbij geldt dat een concentratie onder de 18% zuurstof aanleiding geeft tot verstikkingsgevaar. Indien de concentratie boven de 21% ligt, kan dit leiden tot een verhoogde kans op brand- en explosiegevaar. In zulke gevallen moet de ruimte worden geventileerd tot de concentratie weer op het veilige niveau is.

Daarnaast is het van belang dat er sprake is van een duidelijke communicatie tussen de werknemers en de toezichthouder. Bijvoorbeeld, er moet een werknemer aanwezig zijn die voortdurend contact onderhoudt met de personen in de ruimte. Ook is het belangrijk dat er sprake is van een voldoende voorziening van alarm- en waarschuwingsystemen, zoals geluidsalarmpjes en lichtsignalen. Verder dient er een noodprocedure te zijn opgesteld voor het geval er sprake is van een noodgeval, waaronder het gebruik van reddingsmiddelen zoals tripotliers en lijflijnen.

Arbeidswetgeving en verantwoordelijkheden

De Arbowet, het Arbobesluit en de Arboregeling vormen de basis van de arbowetgeving in Nederland. Deze wetten stellen duidelijke verantwoordelijkheden vast voor zowel de werkgever als de werknemer. De werkgever is verantwoordelijk voor het waarborgen van een veilige en gezonde werkomgeving, terwijl de werknemer ook verantwoordelijkheden heeft in de vorm van het naleven van de regels en het melden van mogelijke gevaren.

In het kader van het arbobeleid zijn er meerdere onderdelen die van toepassing zijn. Hieronder valt het opstellen van een RI&E, het aanbesteden van een arbodienst of bedrijfsarts, het aanduiden van een preventiemedewerker, het beschikbaar stellen van bedrijfshulpverlening en het geven van voorlichting aan werknemers. Deze maatregelen zijn van belang om de gezondheid en veiligheid van werknemers te waarborgen.

Toegang en veiligheidsmaatregelen in besloten ruimtes

Bij het betreden van een besloten ruimte is het belangrijk dat er sprake is van duidelijke beveiligingsmaatregelen. Bijvoorbeeld, de toegang tot de ruimte dient voorzien te worden van het waarschuwingsbord “Gevaar”, met daaronder duidelijk zichtbaar de tekst “Niet betreden, besloten ruimte”. Daarnaast is het belangrijk dat er sprake is van een veiligwerkvergunning, ook wel aangeduid als een werkopdracht. Deze vergunning dient door de opdrachtgever te worden afgegeven en moet door alle betrokkenen worden ondertekend.

De veiligwerkvergunning bevat informatie over de te volgen werkwijze, het gebruik van gereedschappen en het aantal uitvoerenden. Ook wordt hierin aangegeven welke risico’s en maatregelen van toepassing zijn. Daarnaast is het belangrijk dat er sprake is van een duidelijke afspraak over zuurstof- en gasmetingen.

Technische maatregelen en voorzorgsmaatregelen

Voor het werken in besloten ruimtes zijn er technische maatregelen die van toepassing zijn. Hierbij valt onder meer het gebruik van veilige spanningen, zoals 50 V wisselstroom of 120 V gelijkstroom. Een alternatief is het gebruik van een scheidingstrafo waarop maximaal één aansluiting voor 220 V handgereedschap wordt gebruikt. Daarnaast is het belangrijk dat er sprake is van een voldoende voorziening van extra verlichting, communicatiemiddelen en alarmeringssystemen.

Bij het werken in een silo is het van belang dat de bewegende delen worden uitgeschakeld, bijvoorbeeld door een vergrendeling van de schakelaars met slot en sleutel. Daarnaast is het belangrijk dat er sprake is van een toezichthouder die verantwoordelijk is voor alle noodzakelijke maatregelen. Ook moet er sprake zijn van een duidelijke afspraak over het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen, met voorkeur voor onafhankelijke ademhalingsbescherming.

Conclusie

Het werken in besloten ruimtes vereist aandacht voor veiligheid, preventie en maatregelen om het risico op gevaarlijke situaties te beperken. De wetgeving, waaronder de Arbowet, het Arbobesluit en de Arboregeling, stelt duidelijke richtlijnen vast voor het veilig werken in dergelijke ruimtes. In dit artikel zijn de belangrijkste risico’s, maatregelen en voorschriften besproken, met aandacht voor veiligheid, preventie en praktische toepassing. Deelname aan een RI&E, het opstellen van een V&G-plan, het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen en het opstellen van een veiligwerkvergunning zijn essentiële stappen om de veiligheid van werknemers te waarborgen.

Bronnen

werken