Het Essenburgpark: Een natuurlijke oplossing om kelders droog te houden

Published by Redactie on juli 7, 2025 | Category kelder

De klimaatverandering zorgt ervoor dat het in Nederland steeds vaker regent, met als gevolg dat kelders en straten vol stromen. Om dit probleem te verminderen, is in het Essenburgpark in Rotterdam een waterberging aangelegd. Deze waterberging helpt de buurt om droge voeten te houden, met name in de wijken Middelland en het Nieuwe Westen. Door de combinatie van groen en waterberging is het Essenburgpark ontstaan, een stadsnatuurgebied dat zowel een natuurlijke oplossing biedt voor het regenwaterprobleem als een plek voor recreatie en ontmoeting is.

Waterberging in het Essenburgpark

De waterberging in het Essenburgpark is een initiatief van de bewoners en is ontstaan door samenwerking tussen het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, de gemeente Rotterdam, en de bewoners. De waterberging is aangelegd door het graven van watergangen, het herstellen van oude spoorbruggen, en het bouwen van twee stuwen die ervoor zorgen dat het Essenburgpark een afgesloten badkuip wordt. Hierdoor kan het park 5000 m³ extra regenwater opvangen. Als het echt heel hard regent, kan water uit de singels in deze reuze badkuip worden opgeslagen. Naar verwachting gebeurt dit één keer in de paar jaar.

De waterberging helpt vooral de buurten Middelland en het Nieuwe Westen om droge voeten te houden. Door de klimaatverandering gaat het in Nederland steeds meer regenen. Deze extra regen valt vooral tijdens hevige stortbuien. De pompen en riolen kunnen al dat water niet snel genoeg verwerken, met als gevolg dat kelders en straten vol stromen. De waterberging in het Essenburgpark gaat helpen om dit probleem te verminderen.

Natuurvriendelijke oevers

De nieuwe waterberging in het Essenburgpark krijgt straks een natuurlijke uitstraling: kronkelig en met uitlopers en eilandjes. Het water krijgt natuurvriendelijke oevers. Dus geen scherpe harde kanten zoals nu in de Essenburgsingel, maar gloeiende, flauw aflopende randen. Voor planten, insecten, vissen en vogels is dit ideaal. Sommige soorten houden van wat dieper water, andere van de grens tussen land en water of juist de droge oever. Op die manier is er optimaal ruimte voor een grote diversiteit aan soorten. En diversiteit is goed voor al het leven!

Dynamisch gebied

De aanleg van de waterberging betekent een grote verandering voor de lage delen van het park. Graafmachines en vrachtwagens hebben de veengrond verplaatst. Bij de aanleg is zo veel mogelijk rekening gehouden met de bestaande bomen, maar het is onvermijdelijk dat door de invloed van het water en machines sommige bomen en struiken het loodje leggen. Nu zie je de grote watervlakte en de eilanden heel goed, maar straks komt het riet weer op en de oeverplanten die we gezaaid hebben en dan is het deels dichtgegroeid. Kortom: de waterpolder is een dynamisch gebied. Bewoners, Hoogheemraadschap en Stadsbeheer beheren samen het gebied. Dat wil zeggen dat we de natuurlijke processen een kans geven en bijsturen en het verstilde, marginale karakter van de waterpolder zo veel mogelijk behouden en beschermen.

Waterkwaliteit

De waterberging in het Essenburgpark is niet alleen bedoeld om water op te vangen, maar ook om de waterkwaliteit te verbeteren. Door het gebruik van een water- en stoffenbalans is bepaald dat de toekomstige waterkwaliteit in het park aan bepaalde voorwaarden moet voldoen. Gedurende het jaar bestaat tot ongeveer 20 procent van het water uit overstortwater uit de Essenburgsingel. Dit water kan ook gedurende langere tijd in het park blijven ‘hangen’. Vanwege de gewenste milieuhygiënische kwaliteit van het water in het park is dit in principe een ongewenste situatie.

De belasting met nutriënten en de kritische belasting op het park zien er als volgt uit: de belasting met nutriënten ligt te hoog, vooral door de nutriënten die vanuit het singelsysteem in het park terechtkomen. Daardoor wordt verwacht dat algen dominant zullen zijn in het park en daarmee het doorzicht niet voldoende is voor de ontwikkeling van ondergedoken waterplanten (nodig voor een robuust ecosysteem). Ook het lokaal ijzerrijke, bruine water draagt bij aan een verminderd doorzicht (ESF lichtklimaat).

De (water)bodem in het toekomstige watersysteem is bemonsterd op nalevering van nutriënten (ESF productiviteit bodem). Op basis van de meetresultaten wordt niet verwacht dat de waterbodem een knelpunt zal zijn voor de toekomstige waterkwaliteit (ondanks de voormalige volkstuintjes in het gebied).

Stuurknoppen waterkwaliteit

In een werksessie met gemeente, waterschap en omwonenden zijn de stuurknoppen voor de toekomstige waterkwaliteit bepaald (binnen de eerder gestelde randvoorwaarden). De belangrijkste stuurknoppen voor het Essenburgpark zijn:

De inrichting van het gebied. Door het areaal open water te vergroten wordt het overstortwater uit de Essenburgsingel meer verdund en door een natuurvriendelijker inrichting kan de draagkracht van het gebied worden vergroot. Het inrichtingsplan waarop de analyse is gebaseerd, biedt echter qua ecologische waarden al een optimale inrichting;
De hoeveelheid overstortwater kan worden gestuurd door maatregelen in het rioolstelsel, zoals afkoppelen. De gemeente heeft een afkoppelambitie voor het gebied. De kosten van afkoppelen zijn echter hoog, waardoor het niet realistisch is dat binnen de gewenste termijn voor de realisatie van het park voldoende reductie kan worden bereikt;
Doorspoeling. Door na afloop van een overstortgebeurtenis het park door te spoelen kan het overstortwater versneld het gebied uit worden afgevoerd;
De uitwisseling tussen het Essenburgpark en de Essenburgsingel.

Er zijn verschillende mogelijkheden om hierin te sturen:

Een real time control-systeem (rtc) waarbij wordt gestuurd op waterkwaliteit. Alleen als het water van voldoende kwaliteit is, wordt water afgevoerd naar het Essenburgpark;
Een rtc-systeem waarbij wordt gestuurd op waterkwantiteit. Alleen bepaalde buien worden dan naar het park afgevoerd, waarbij het aandeel overstortwater niet te groot is;
Een hogere drempel van de stuw tussen het Essenburgpark en de Essenburgsingel, zodat alleen bij hoge herhalingstijden water wordt afgevoerd naar het Essenburgpark;
Flexibel peilbeheer. Hierbij wordt een grotere peilmarge in het park toegestaan, zodat minder inlaat nodig is om het park op peil te houden.

Samenwerking en beheer

De inrichting van het Essenburgpark is grotendeels gedaan door bewoners, gemeente en waterschap. De bewoners zijn onderdeel van het directieteam en zullen ook het dagelijkse beheer en onderhoud voor hun rekening nemen. De bewoners, gemeente en hoogheemraadschap hebben wekelijks contact in werksessies om de details van de inrichting door te spreken en te bepalen. De inrichting van het park is in de eerste helft van 2018 begonnen, en de ontwikkeling is nu in volle gang. Via de facebookpagina van het bewonersinitiatief is de voortgang van de inrichting te volgen.

Conclusie

Het Essenburgpark is een voorbeeld van hoe samenwerking tussen bewoners, gemeente en waterschap kan leiden tot een natuurlijke oplossing voor het regenwaterprobleem. De waterberging in het park helpt om kelders en straten droog te houden, terwijl het ook een plek is voor recreatie en ontmoeting. De combinatie van groen en waterberging maakt van het Essenburgpark een stadsnatuurgebied dat zowel ecologisch als esthetisch waarde toevoegt aan de stad. Door de natuurlijke processen te laten plaatsvinden en te beheren, kan het park ook in de toekomst een bijdrage leveren aan de klimaatbestendigheid van de regio.