De Tocht naar Chatham: een historische blik op de vlootactie van 1667

Published by Redactie on juli 7, 2025 | Category kelder

De Tocht naar Chatham is een van de meest legendarische zeeslagen uit de Nederlandse geschiedenis. In 1667 voerde de Nederlandse vloot onder leiding van admiraal Michiel de Ruyter en Willem Joseph van Ghent een gewaagde aanval uit op de Engelse marine, in het hol van de leeuw. Dit was een van de grootste overwinningen ooit op het gebied van zeegevechten en heeft tot op de dag van vandaag veel indruk gemaakt op historici en geschiedenisliefhebbers. In het programma Ten Strijde! van Jort Kelder en Pieter Jan Hagens wordt deze historische gebeurtenis opnieuw bekeken, met als doel de feiten, strategieën en het belang van deze actie voor de geschiedenis van Nederland bloot te leggen. Dit artikel biedt een overzicht van de Tocht naar Chatham, met aandacht voor de betrokkenen, de uitvoering van de actie, en het belang van deze overwinning voor de geschiedenis van Nederland.

De historische context

Tijdens de Tweede Engelse Oorlog (1665–1667) stond Nederland aan de ene kant tegenover Engeland. De oorlog was een gevolg van de geopolitieke spanningen tussen de landen, maar ook van het feit dat Nederland een belangrijk handels- en vlootland was. In 1666 had Engeland onder leiding van Robert Holmes een aanslag uitgevoerd op de Nederlandse handelsvloot, waardoor het land veel schade had geleden. In 1667 wilde Nederland zich herstellen en de Engelsen een lesje leren. De keuze viel op de Engelse marinebasis in Chatham, een strategisch belangrijk plekje in de rivier de Medway. Hier lag het hoofdkwartier van de Engelse vloot, en de Nederlanders zagen dit als een ideaal doelwit om hun vijand te verzwerven.

De actie werd opgezet door de raadpensionaris Johan de Witt, een invloedrijk politicus en strategisch denkende leider. Hij had het plan opgevat en ondersteund door de militaire leidinggevende, admiraal Michiel de Ruyter. De Ruyter was echter in die tijd ziek en kon niet zelf leiding geven. In plaats daarvan werd de leiding overgedragen aan Willem Joseph van Ghent, een ervaren admiraal. De actie werd uitgevoerd door een geselecteerd eskader van lichte schepen, waaronder het fregat Agatha, onder leiding van Van Ghent. Deze keuze was strategisch, omdat lichte schepen zich beter konden bewegen in de ondiepe rivieren en de Engelse vloot beter konden besluipen.

De uitvoering van de actie

De actie begon met een zeereis naar Engeland. In de eerste aflevering van Ten Strijde! reizen Jort Kelder en Pieter Jan Hagens af naar Engeland, waar ze per zeilboot de Tocht naar Chatham afleggen. Ze herbeelden de route en de omstandigheden van die tijd. In de originele historische context was de reis gevaarlijk en lastig, maar de Nederlanders wisten hun doel te bereiken. De vloot voer de rivier de Medway op, waar ze de Engelse vloot aantrof. In het hol van de leeuw, op eigen bodem, voerde de Nederlandse vloot een onverwachte aanval uit. Ze veroverden schepen, staken ze in brand en lieten de Engelsen in de fik. De overwinning was krachtig, en de Engelsen noemen deze gebeurtenis tot op de dag van vandaag de "diepste vernedering van de Royal Navy op eigen bodem".

Het succes van de actie was niet alleen te danken aan de militaire strategie, maar ook aan de discipline van de Nederlandse soldaten. Tijdens de aanval hadden zij strenge bevelen gekregen zich beschaafd te gedragen. Na de overwinning werden de Engelse soldaten teruggeplunderd, maar de Nederlanders betaalden voor het voedsel dat ze hadden gegeten. Dit toont aan dat de Nederlandse vloot niet alleen gewapend was, maar ook een bepaalde morele orde had.

De rol van Jan van Brakel

In de historische bronnen wordt ook gesproken over de rol van Jan van Brakel, een bekende militair die een cruciale bijdrage leverde aan de succesvolle actie. Volgens bronnen heeft hij waarschijnlijk "de ketting" doorgebroken die de Medway bij Chatham afsloot. Dit was een van de belangrijkste momenten in de campagne, en hij werd later beloond met een gouden beker, versierd met een voorstelling van de Tocht naar Chatham. Van Brakel was een lekkere rauwe Rotterdammer, en zijn rol in de actie is vaak ondergesneeuwd door de bekende namen als De Ruyter en Van Ghent.

De gevolgen van de overwinning

De overwinning op de Engelse vloot had grote gevolgen voor Nederland. Binnen enkele weken konden de vredesonderhandelingen in Breda worden afgerond, en dit leverde een gunstig resultaat op voor Nederland. De Vrede van Breda (1667) eindigde de Tweede Engelse Oorlog, en de Nederlandse overwinning had een sterke onderhandelingspositie mogelijk gemaakt. De actie was dus niet alleen een militaire overwinning, maar ook een politieke overwinning die het land in de toekomst sterk maakte.

De Tocht naar Chatham in Ten Strijde!

In het programma Ten Strijde! van Jort Kelder en Pieter Jan Hagens wordt de Tocht naar Chatham opnieuw bekeken. De presentatoren lopen mee in de mars van de militaire tactiek die de Nederlandse vloot ooit gebruikte. Ze schieten met musketten en lopen door de historische locaties, waardoor ze de geschiedenis tot leven brengen. In de aflevering over de Tocht naar Chatham worden ook de betrokkenen geanalyseerd, zoals Johan de Witt, Michiel de Ruyter en Willem Joseph van Ghent. De presentatoren naderen de gebeurtenis vanuit verschillende invalshoeken, en ze laten zien dat de overwinning niet alleen aan de leiders te danken was, maar ook aan de discipline en strategie van de troepen.

De historische betekenis van de Tocht naar Chatham

De Tocht naar Chatham is een van de belangrijkste militaire acties in de Nederlandse geschiedenis. Het was een gewaagde actie die in het hol van de leeuw werd uitgevoerd, en het leverde een klinkende overwinning op de Engelsen op. De overwinning had een diepe impact op de geschiedenis van Nederland en had bijgedragen aan de sterke positie van het land in de wereld. De actie werd ook herdenkt in verschillende conferenties en programma’s, waaronder Ten Strijde! en de conferentie van de Vrienden van De Witt in 2017.

Conclusie

De Tocht naar Chatham is een van de meest legendarische zeeslagen uit de Nederlandse geschiedenis. Het was een gewaagde actie die in het hol van de leeuw werd uitgevoerd, en het leverde een klinkende overwinning op de Engelsen op. De actie had grote gevolgen voor Nederland, en het is een belangrijk onderdeel van de geschiedenis van het land. In het programma Ten Strijde! van Jort Kelder en Pieter Jan Hagens wordt deze historische gebeurtenis opnieuw bekeken, met als doel de feiten, strategieën en het belang van deze actie voor de geschiedenis van Nederland bloot te leggen. De Tocht naar Chatham is dus niet alleen een militaire overwinning, maar ook een symbolische verklaring van de kracht en strategie van het Nederlandse leger.

Bronnen

tocht