Duistere jaren in het kasteel: historische aanwijzingen en reconstructie van een gebouw

Published by Redactie on juli 8, 2025 | Category kelder

De historie van kasteel Heemstede is vol met verhalen van opkomst, verval, en herstel. Het kasteel is in 1645 gebouwd en dient als opvolger van de ridderhofstad die 500 meter naar het westen stond en tegenwoordig in Nieuwegein is te vinden. In 1987 werd het kasteel volledig afgebrand, maar in 2002 werd het herbouwd. Hoewel het kasteel de naam draagt, is het in werkelijkheid een buitenhuis. Het is geen kasteel met verdedigingswerken zoals we die uit de middeleeuwen kennen. Beter is het om het een jachtslot te noemen. Het huis Heemstede is gebouwd in de ontginning Wulven. In 1616 koopt Adriaen van Winssen het recht in dit gebied van het gerecht Oud-Wulven, waardoor het minigerecht Heemstede ontstaat. Maria van Winssen en haar tweede man Hendrick Pieck zijn de bouwers van kasteel Heemstede. De stenen boerderij uit 1347 die al op de aangekochte grond staat, wordt afgebroken en er verschijnt een jachtslot dat in 1645 gereed is. Het wordt een indrukwekkend gebouw met torens en bijgebouwen. Voor het kasteel ligt een vaart, die wordt gebruikt om de bouwmaterialen van het kasteel aan te voeren.

Geschiedenis van het kasteel en de tuinen

Diederick van Veldhuysen is de erfgenaam van het kasteel en het gerecht vanaf 1680. Hij is een lid van een rijke familie en bestuurder in de Staten van Utrecht. Van Veldhuysen trouwt een steenrijke Amsterdamse vrouw. De tuinen van Kasteel Heemstede komen dankzij van Veldhuysen tot een hoogtepunt. De aanleg ervan in de Franse barokke tuinarchitectuur vindt plaats in de periode 1691 – 1699. Na het overlijden in 1716 van Diederick van Veldhuysen treedt verval op van Heemstede en de tuinen. In 1723 herstelt eigenaar Essaye Gillot de tuinen. Na 1757 treedt opnieuw verval op. Kennelijk speelt geld steeds vaker een rol bij de adel, want wanneer in 1812 belasting op deuren en vensters wordt ingevoerd, worden enkele ramen dichtgemetseld. De 19e eeuw is geen goede periode voor kasteel Heemstede. Het huis wordt openbaar verkocht en verhuurd. Een van de huurders is Alexander van Rappard. Die ontdekt dat jarenlang de geboorteakte van de stad New York hier op zolder ligt. Ook in de 20e eeuw is het huis wisselend in gebruik. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het in gebruik als klooster. Er werden toen kerkdiensten gehouden voor o.a. onderduikers. De paters zitten daar tot 1947. Bij een brand in 1951 in een koetshuis komt één knecht om het leven. Het huis komt uiteindelijk in een slecht conditie en staat bloot aan plunderaars. In december 1971 wordt het gekraakt, maar ontruiming volgt vrijwel direct. De brand in 1987 De Stichting Medische Bibliotheek wordt in 1973 de nieuwe eigenaar. Deze restaureert het kasteel in het volgende jaar. Het plan was er een bibliotheek en een conferentieoord van te maken. Maar op 10 januari 1987 brandt het gebouw volledig af. Alleen enkele buitenmuren blijven staan en ook de kelder is heel.

De historische context van de bouw en herstel

De bouw van het kasteel Heemstede vond plaats in een periode waarin het gebruik van steen en hout als bouwmateriaal in opkomst was. De bouwmaterialen werden via een vaart aangevoerd, wat wijst op een geavanceerde technologie en organisatie in de bouw van het kasteel. De opbouw van het kasteel omvat torens en bijgebouwen, wat aangeeft dat het een complexe en indrukwekkende architectuur had. De herstelwerken in de 20e eeuw en de brand in 1987 tonen de kwetsbaarheid van historische gebouwen en het belang van restauratie en bewaring.

De rol van Diederick van Veldhuysen

Diederick van Veldhuysen was een belangrijk persoon in de geschiedenis van het kasteel. Hij erfde het kasteel en het gerecht in 1680. Hij was lid van een rijke familie en had een belangrijke positie in de Staten van Utrecht. Zijn huwelijk met een steenrijke Amsterdamse vrouw had invloed op de ontwikkeling van de tuinen van het kasteel. De tuinen werden in de Franse barokke stijl aangelegd, wat een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van het kasteel inluidde.

De invloed van de economische en maatschappelijke ontwikkelingen

De economische en maatschappelijke ontwikkelingen in de 18e eeuw hadden invloed op de toestand van het kasteel. De adel begon steeds vaker geld te gebruiken, wat leidde tot veranderingen in de structuur van het kasteel en de tuinen. In 1812 werd er belasting ingevoerd op deuren en vensters, wat leidde tot het dichtmetselen van enkele ramen. Dit wijst op het toenemende belang van economische factoren in de onderhouds- en herstelwerkzaamheden van het kasteel.

De betekenis van de historische documentatie

De historische documentatie die in de bronnen is terug te vinden, geeft waardevolle informatie over de geschiedenis van het kasteel en de tuinen. Deze documenten bevatten informatie over de eigendomswijzigingen, restauraties, en de toestand van het kasteel in verschillende perioden. De bronnen tonen ook aan hoe de situatie van het kasteel veranderde door factoren zoals oorlog, brand, en economische veranderingen.

De herstelwerken en de toekomst

Na de brand in 1987 werd het kasteel in 1973 door de Stichting Medische Bibliotheek herbouwd. Het plan was er een bibliotheek en een conferentieoord van te maken. De herstelwerken tonen aan dat historische gebouwen vaak hersteld kunnen worden, mits er voldoende middelen en betrokkenheid is. De toekomst van het kasteel hangt af van de mate van bewaring en herstel, maar ook van de mate van betrokkenheid van de maatschappij.