Gewelfkelders: bouwkundige eigenschappen, renovatie en onderhoud

Published by Redactie on juli 8, 2025 | Category kelder

Een gewelf is een gebogen constructie die een ruimte overspant, meestal gemaakt van stenen, bakstenen of beton. In het geval van kelders worden gewelven vaak gebruikt als onderdeel van de vloerconstructie, vooral in oudere gebouwen. De historische betekenis van gewelfkelders is groot, aangezien deze vaak dienen als onderdeel van de bouwtechniek van vroeger. In dit artikel wordt ingegaan op de eigenschappen van gewelfkelders, de verschillende soorten gewelven, de bouwtechniek en het onderhoud van dergelijke kelders.

Soorten gewelven in kelders

Er zijn verschillende vormen van gewelven die in kelders worden toegepast. Een van de bekendste is het tongewelf, dat vaak in oudere woningen wordt aangetroffen. Een tongewelf bestaat uit een licht gebogen metselwerk dat op twee zijwanden rust. Dit type gewelf is eenvoudig te bouwen, maar vereist wel een juiste ondergrond om stabiliteit te garanderen.

Een ander type is het troggewelf, waarbij het metselwerk lijkt op een omgekeerde trog of drinkbak. Een troggewelf bestaat meestal uit een klein deel van een halve cirkel en wordt vaak op een stalen overspanning geplaatst. Deze vloerconstructie wordt vaak in kelders of ruimtes met een kleine overspanning gebruikt. De stalen liggers van dergelijke gewelven vallen vaak onder risicovloeren, aangezien ze gevoelig zijn voor roest en corrosie.

Verder zijn er ook kruisgewelven, ribgewelven en spitsgetande gewelven, die vooral in kerken of kloosters voorkomen. In kelders zijn deze vormen minder gebruikelijk, maar kunnen wel aanwezig zijn in historische gebouwen. In sommige gevallen zijn de gewelven van kelders ook gemaakt van beton, wat de constructie krachtiger maakt.

Bouwtechniek en structuur

De bouw van een gewelf kelder gebeurt meestal met natuursteen of bakstenen, die op een zodanige manier op elkaar worden gelegd dat de druk aan beide zijden wordt afgevoerd. In oudere gebouwen is het gebruik van natuursteen het meest voorkomend. De constructie is echter zeer gevoelig voor vocht, waardoor het belangrijk is dat de kelder goed geventileerd is en de vochtige grond niet in de kelder terechtkomt.

In veel gevallen wordt het gewelf ondersteund door stalen liggers, die vaak zijn gemaakt van INP-profielen. Deze liggers zijn in de loop der jaren aan roest en corrosie onderhevig geraakt, waardoor ze mogelijk beschadigd zijn. Het is daarom belangrijk om in de toekomst regelmatig te controleren of er tekortkomingen zijn, en eventueel reparaties uit te voeren.

Problemen met vocht en roest

Een van de grootste uitdagingen bij gewelfkelders is het vocht. Oudere kelders zijn vaak niet goed afgeschermd tegen opstijgend vocht, wat kan leiden tot vochtige muren, schimmels en een onaangename geur. In veel gevallen wordt het vocht veroorzaakt door een ontoereikende waterdichte laag aan de buitenkant van de kelder, waardoor het vocht vanuit de grond naar binnen trekt.

Bij het onderhouden van een gewelf kelder is het belangrijk om zowel het metselwerk als de stalen liggers te controleren. Als er roest is op de liggers, kan dit leiden tot schade aan de fundering. Het is daarom aan te raden om het roest te verwijderen en het metaal te behandelen met een roestwerend middel of een speciaal verfsysteem.

Renovatie en onderhoud

Bij het renoveren van een gewelf kelder is het belangrijk om eerst een grondige inspectie uit te voeren. Dit omvat het controleren van de bouwstructuur, de toestand van het metselwerk en de aanwezigheid van vocht. In veel gevallen is het nodig om het metselwerk te versterken of te vervangen, afhankelijk van de mate van beschadiging.

Bij het reinigen van de muren kan zandstralen met vochtig zand worden gebruikt, wat helpt bij het verwijderen van vuil en zoutaanslag. Daarna kan een kalk- en zandlime pleister worden aangebracht, die helpt bij het balanceren van het binnenklimaat. In sommige gevallen is het ook nodig om het metselwerk te versterken met een speciaal verf of een roestwerend middel.

Toepassing in moderne woningen

Hoewel gewelfkelders vooral voorkomen in oudere gebouwen, kunnen ze ook in moderne woningen worden toegepast. Ze geven een unieke uitstraling en kunnen gebruikt worden als opslagruimte, feestzaal of zelfs als woning. In sommige gevallen wordt een gewelf kelder ook gebruikt als sauna of keuken, wat de functionaliteit verder vergroot.

Conclusie

Gewelfkelders vormen een belangrijk onderdeel van de bouwtechniek, vooral in oudere gebouwen. Ze bieden een unieke uitstraling en kunnen worden gebruikt als opslagruimte, feestzaal of zelfs als woning. Het is echter belangrijk om rekening te houden met de risico’s, zoals vocht en roest, en regelmatig onderhoud uit te voeren. Met de juiste renovatie en onderhoud kan een gewelf kelder jaren meegaan en blijven dienen als een waardevolle ruimte in een woning.

Bronnen

gewelf