Goten in kelders bij de gracht in Utrecht

Published by Redactie on juli 8, 2025 | Category kelder

Inleiding

De historische situatie van de grachten in Utrecht, met name in het wervengebied, biedt een unieke blik op de oude bouwkundige en functionele aspecten van de stad. In het bijzonder zijn de goten en afwateringssystemen van de grachtenpanden van groot belang geweest in de vroege geschiedenis van de stad. De bronnen laten zien dat de aanleg van de grachten in de late middeleeuwen en de nieuwe tijd een complexe bouwkundige situatie opleverde, met name met betrekking tot het afvoeren van regenwater en de aanwezigheid van kelders onder de straat. De afwateringssystemen, waaronder de goten, zijn een cruciaal onderdeel geweest van de stadswegbouw en het beheer van het water in de grachten. In dit artikel wordt de historische situatie van goten in kelders bij de gracht in Utrecht nader bekeken, gebaseerd op de beschikbare bronnen.

Historische context van grachten en kelders

De grachten in Utrecht, met name de Oude Gracht en de Nieuwe Gracht, hebben een lange geschiedenis. In de middeleeuwen was de situatie aan de grachten zeer onregelmatig, zonder eenduidig beleid of beeld. Er waren echter al wel bomen en andere constructies aanwezig. In de late middeleeuwen en de nieuwe tijd begon de economische functie van de Oude Gracht als havengebied te vervagen. Hierdoor kregen de werven en de grachten een ander aanzien, waardoor er steeds meer aandacht kwam voor bomen en het aanzien van de grachten. In de negentiende eeuw werd de situatie opnieuw aangepakt, waarbij bomen doelbewust werden geplant en de grachten werden aangepast.

De aanleg van de grachten had ook gevolgen voor de bouw van kelders. In het wervengebied liggen kelders onder de straat, waardoor regenwater dat op de straat valt niet in de grond onder de kelders wegzakt. Dit vereiste een goed afwateringssysteem, waaronder de aanwezigheid van goten en afvoerpijpen. De gemeente Utrecht zorgde voor een goed werkende afwatering, waarbij ook de afvoerpijpen en spuwers werden gecontroleerd om te voorkomen dat er veel water tegelijkertijd op de straat terechtkomt.

Goten en afvoerpijpen in kelders

De afvoerpijpen en spuwers zijn van groot belang geweest in de bouw van de grachtenpanden. Het regenwater dat op het dak van de grachtenpanden valt, wordt via de regenpijp afgevoerd. Bij de meeste grachtenpanden zit de regenpijp aan de achtergevel, maar soms is er ook een regenpijp aan de voorgevel aanwezig. Deze regenpijpen komen vaak uit op de straat. De gemeente onderzoekt of ze deze regenpijpen onder de weg kunnen aansluiten op de spuwers, waardoor het risico op lekkages wordt verminderd.

De gemeente is verantwoordelijk voor een goed werkende afwatering. In de jaren 1992 tot 2002 is bij 632 kelders in het wervengebied een extra waterdichte laag aangebracht op basis van bitumen. Dit rubberachtige materiaal kan wel scheuren overbruggen. De waterdichte laag is echter niet eeuwig, en het onderzoek naar de levensduur van deze laag toont aan dat de waterdichte laag ongeveer op de helft van de leeftijd zit waarin verwacht wordt dat hij nog waterdicht is. Een levensduur van 50 tot 60 jaar is haalbaar. In de komende periode is wel te verwachten dat de kwaliteit van de membranen langzaam achteruitgaat.

Historische situatie van goten in kelders

De situatie van goten in kelders bij de gracht in Utrecht is een complex onderwerp. In de late middeleeuwen en de nieuwe tijd werden er tal van kuilen gegraven, waaronder zandwinningskuilen, afvalkuilen en haardkuilen. Deze kuilen zijn doorgaans ingegraven tot in het beddingzand van de voormalige Rijnloop. Er zijn ook greppels en sloten gevonden, die mogelijk ten behoeve van ontwatering of perceelering zijn gegraven. De aanwezigheid van dergelijke constructies duidt op een complexe bouwkundige situatie in de regio.

De afvoerpijpen en spuwers zijn een belangrijk onderdeel geweest van de stadswegbouw en het beheer van het water in de grachten. De gemeente Utrecht zorgde voor een goed werkende afwatering, waarbij ook de afvoerpijpen en spuwers werden gecontroleerd om te voorkomen dat er veel water tegelijkertijd op de straat terechtkomt. De aanwezigheid van dergelijke systemen wijst op een uitgebreid systeem voor het afvoeren van regenwater en het beheren van het water in de grachten.

Verwachtingen en discussies

De discussies over bomen langs de grachten in Utrecht zijn niet onbelangrijk. De gemeente heeft aandacht besteed aan het onderhouden van de bomen en het bepalen van welke bomen er langs de grachten moeten staan. De situatie is in de loop van de jaren veranderd, en de discussies over de aanwezigheid van bomen langs de grachten zijn nog steeds aan de gang.

Conclusie

De historische situatie van goten in kelders bij de gracht in Utrecht is een complex onderwerp dat aandacht verdient. De aanleg van de grachten, de bouw van kelders en het afvoeren van regenwater zijn van groot belang geweest in de geschiedenis van de stad. De afvoerpijpen en spuwers zijn een belangrijk onderdeel geweest van de stadswegbouw en het beheer van het water in de grachten. De gemeente Utrecht zorgde voor een goed werkende afwatering, waarbij ook de afvoerpijpen en spuwers werden gecontroleerd om te voorkomen dat er veel water tegelijkertijd op de straat terechtkomt.

Bronnen

got
gracht