Houtverwerking en waterlinie in het Fort Wierickerschans

Published by Redactie on juli 8, 2025 | Category kelder

In de geschiedenis van Nieuwerbrug en omgeving speelt de houtzagerij een belangrijke rol. De technieken die gebruikt werden voor het omgaan met boomstammen, zoals het wateren en het drogen van hout, zijn van groot belang geweest voor de ontwikkeling van de regio. Deze praktijken zijn nauw verbonden met de strategische ligging van het dorp langs de Oude Rijn en de bouw van verdedigingswerken zoals het Fort Wierickerschans. In dit artikel zullen we nader inzicht geven in de houtverwerking, het gebruik van wateren en het belang van de waterlinie in de loop van de geschiedenis.

Wateren van boomstammen

Het wateren van boomstammen was een veelgebruikte techniek in de houtzagerij van de jaren vijftig en zestig. Deze methode werd gebruikt om de kwaliteit van het hout te verbeteren en de neiging tot kromtrekken te verminderen. De stammen werden ingezet in het vrij zure water van het veengebied, wat ervoor zorgde dat het hout mooi blank werd. Het proces van wateren gebeurde op basis van de dikte van de stam: de dikste stammen kregen een langere periode van wateren, namelijk één tot anderhalf jaar. Dit zorgde ervoor dat de sapstromen uit het hout werden gespoeld, wat het hout zachter en makkelijker te bewerken maakte.

In de praktijk werd het wateren gedaan door de stammen in het water te leggen, waarbij palen met witte koppen werden gebruikt om het gebied af te bakenen. Dit zorgde ervoor dat de scheepvaart wist waar er werd gewaterd. Het wateren van de stammen was dus niet alleen van belang voor de kwaliteit van het hout, maar ook voor de logistiek en het overzicht van de houtzagerij.

Drogen van hout

Na het wateren werd het hout gedroogd. Dit proces gebeurde meestal in een ruimte waar de lucht goed kon circuleren. Tussen de balken of planken werden kleine latjes gelegd, zodat de wind er goed tussendoor kon waaien. Het hout moest op stok staan tot de kortste dag van het jaar, waarna het verder kon worden bewerkt. Het voorjaar was vaak zo droog dat de buitenkant van het hout harder droogde dan de binnenkant, wat leidde tot scheurtjes in de bovenkant van het hout. Dit maakte het lastiger om het hout netjes af te werken. Pas wanneer het hout volledig droog was, kon het naar de loods worden gebracht voor verkoop.

Het drogen van hout was een belangrijk proces in de houtzagerij, omdat het de kwaliteit van het hout bepaalde en het geschikt maakte voor verder gebruik. Het was een handwerk dat veel geduld en aandacht vereiste, maar ook een waardevolle investering was in de kwaliteit van het hout.

Verdedigingswerken en de waterlinie

De strategische ligging van Nieuwerbrug langs de Oude Rijn maakte het een belangrijk punt in de verdediging van de Republiek. In het jaar 1672, toen de Fransen het land aanvielen, werd er vanuit de Republiek besloten delen van Holland en Utrecht onder water te laten lopen, om zo de vijand te weren. Op zwakke plekken in deze verdediging werden forten opgeworpen, waaronder het Fort Nieuwerbrug. Dit forten lag langs de Dubbele Wiericke en was onderdeel van de Oude Hollandse Waterlinie.

Het Fort Nieuwerbrug werd in het rampjaar 1672 opgeworpen als onderdeel van de verdediging tegen de Franse invasie. Na de vernietiging van dit forten en het gehele dorp, werd in de plaats het huidige Fort Wierickerschans gebouwd. Deze verdedigingswerken speelden een cruciale rol in de geschiedenis van het dorp en de omringende regio.

Houtzagerij en verkoop

De houtzagerij van Nieuwerbrug was in de jaren vijftig en zestig een belangrijke bron van inkomsten. De bomen werden op verschillende manieren gebruikt, waaronder het maken van balken, planken en houten meubelen. Het hout werd verkocht aan meubelfabrikanten, wagenbouwers en andere industriële bedrijven. Iepenhout was daarbij een populair type, vanwege de hoge splijtvastheid en de goed bewerkbare eigenschappen. Het hout was echter gevoelig voor houtworm, wat betekende dat het niet lang in ongebruik kon blijven.

De verkoop van hout gebeurde in het dorp, waarbij de klanten meestal op afstand werkten. In de loop der jaren veranderde de houtzagerij, en in 1990 werd de houtzagerij afgebroken. De laatste stukken hout werden nog verkocht, waarna het bedrijf definitief stopte.

Conclusie

De houtverwerking in Nieuwerbrug, met name het wateren en het drogen van boomstammen, was van groot belang voor de kwaliteit van het hout en de ontwikkeling van de regio. De strategische ligging van het dorp langs de Oude Rijn en het gebruik van verdedigingswerken zoals het Fort Wierickerschans maakten het tot een belangrijk punt in de geschiedenis van de regio. De houtzagerij speelde een cruciale rol in de economie van het dorp, en de technieken die gebruikt werden, zoals het wateren en het drogen van hout, zijn nog steeds van toepassing in de moderne houtbewerking.