Jan Kelder: Een bijzondere figuur in het landschap van Nederlandse landgeiten

Published by Redactie on juli 9, 2025 | Category kelder

In het hart van Nederland, in het dorpje Zwinderen, woont een unieke persoon die zich al jaren inzet voor het behoud van een oude, bedreigde landbouwproductie: de Nederlandse landgeit. Deze persoon is Jan Kelder, een liefhebber van historische dierenrassen en een actief lid van de Landelijke Fokkersclub Nederlandse Landgeiten (LFNL). In dit artikel richten we de aandacht op Jan Kelder, zijn rol in het behouden van het ras en zijn bijdrage aan het culturele erfgoed van het land.

Historische betekenis van de Nederlandse landgeit

De Nederlandse landgeit is een oude, inheemse landbouwdierenras. Het dier is gekenmerkt door zijn soberheid, kracht en vermogen om het hele jaar door buiten te kunnen werken. In de zeventiende en achttiende eeuw was het ras populair onder boeren, maar met de komst van moderne veehouderij en de veranderende vraag naar productie, raakte het ras in verval. In de jaren zestig van de twintigste eeuw was het bijna uitgestorven.

Echter, dankzij inspanningen van liefhebbers als Jan Kelder en het werk van beroemde schilders als Jan Weenix, is het ras in de loop der jaren gerecumeerd. In 1658 schilderde Weenix een schilderij waarin een liggende bok werd afgebeeld, die als model heeft gediend voor het terugfokken van het ras. Volgens Kelder laten de schilderwerken goed zien hoe rassen zich hebben ontwikkeld. ‘Je hebt nog steeds de uitdaging om in het hedendaagse fokprogramma dezelfde exterieurkenmerken van de geiten uit de zeventiende en achttiende eeuw terug te halen’, zegt hij.

De rol van Jan Kelder in het behouden van het ras

Jan Kelder is al jaren actief lid van de LFNL, een organisatie die zich inzet voor het behouden en versterken van het Nederlandse landgeit. Hij is niet alleen een passievoorholder, maar ook een actief fokker die samenwerkt met andere liefhebbers om het ras te herstellen. Door de inspanningen van de vereniging neemt de kwaliteit van de geiten weer toe.

De landgeit is een sober ras dat van nature vrij sterk is. Het dier kan het hele jaar buiten zijn en heeft aan een schuilhutje voldoende. De landgeit hoeft niet in een luxe stal. Het is een ras dat zich goed aanpast aan de omstandigheden en zich goed kan ontwikkelen in een natuurlijke omgeving.

Kelder zegt dat het behoud van het ras niet alleen van belang is voor de dieren zelf, maar ook voor het culturele erfgoed van Nederland. ‘De landgeit is een deel van ons historische erfgoed. Het is een oude vorm van landbouw, die nu weer op de kaart komt’, zegt hij.

De landgeitenkeuring in Zwinderen

Een van de belangrijkste gelegenheden voor fokkers en liefhebbers is de jaarlijkse landgeitenkeuring in Zwinderen. Hierbij worden geiten en bokken gekeurd op hun kwaliteit, uiterlijk en eigenschappen. De keuring wordt uitgevoerd door ervaren keurmeesters, waaronder Johan Wesselink, die ook deelneemt aan de evaluatie van het dier.

Tijdens de keuring wordt gekeken naar de ontwikkeling van het dier, de hoorns, de vacht, de kleur en de maten. De lammetjes krijgen nog geen punten, maar krijgen een voldoende of een zeer goed. De geiten en bokken krijgen punten op basis van hun kwaliteit.

Een van de merkwaardige gevallen is die van Charlotte, een geit van halfjaar oud. ‘Dit is een bijzonder geitje, want ze heeft stippeltjes. Dat komt heel weinig voor in Nederland. Oorspronkelijk kwam dat stippeltje alleen in Drenthe voor. Ik woon ook in Drenthe en toevallig had ik het geluk dat dit geitje dit jaar geboren is’, vertelt Kelder.

De invloed van kunst en schilderijen op het fokken

De invloed van kunst en schilderijen op het fokken van landgeiten is niet te onderschatten. Jan Weenix, een van de beroemdste stillevenschilders uit de Gouden Eeuw, heeft bijgedragen aan het behoud van het ras. Zijn schilderijen geven een helder beeld van de uiterlijke kenmerken van de landgeit.

Kelder zegt dat het fokken naar schilderijen, zoals van beroemde schilders als Weenix, Potter, Saftleven, Lastman en Gerard Dou, een romantisch aangelegde blik op het boerenleven geeft. ‘Al helemaal vanwege het feit dat deze romantisch aangelegde schilders van boerenleven zich veelal niet om precieze raskenmerken bekommerden’, zegt hij.

In de loop der jaren hebben de schilderijen helpen bij het herstellen van het ras. Ze geven een visuele weerspiegeling van hoe de landgeit er in de zeventiende en achttiende eeuw uitzag. Door de schilderwerken te bestuderen, kunnen fokkers de uitstraling van de geit herstellen en het ras opnieuw in het oog krijgen.

Een uniek project: de High Tech Medische Campus in Landgoed Steenenburg

Bijna gelijktijdig met zijn inspanningen voor het behouden van het landgeit, werkt Jan Kelder ook aan een ander project: de ontwikkeling van een High Tech Medische Campus op het landgoed Steenenburg in Drunen. Dit project is een initiatief van Jan Kelder senior, die samenwerkt met de gemeente Heusden en het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch.

Het doel van het project is het realiseren van een medische High Tech Campus met expertisecentrum waar alle kennis over MS en de behandeling daarvan samenkomt. Er gaat een jarenlange samenwerking met de gemeente Heusden en Jan Kelders senior vooraf om dit te bereiken, waarbij wethouder Mart van der Poel als medegrondlegger van dit concept wordt gezien.

De campus wordt gevestigd op het landgoed Steenenburg, dat al jaren een uniek historisch gebied is. Het project wil zorgen voor een combinatie van wonen, werken en bezoeken in een natuurrijke en cultuurhistorische setting. Het gebied is bedoeld voor iedereen die zich thuis voelt in een rustige omgeving, waarbij ook de medische ontwikkelingen een belangrijk onderdeel vormen.

Samenwerking met andere partijen

Bij het project is ook samenwerking betrokken met andere bedrijven en instellingen. ID Coil BV, een onderneming die succesvol is in het ontwikkelen van nieuwe technieken voor MRI scans, werkt hiermee samen met verschillende universiteiten. Ook Mind Scouts wil zich vestigen op het noordelijke deel van Steenenburg: een innovatief bedrijf dat een nieuwe oog- en neus-oren- en keelinjector op de markt brengt.

De samenwerking met het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch is cruciaal voor het project. In het JBZ ziekenhuis stond hij samen met anderen aan de wieg van het oncologisch centrum MOC. Hij steunt ook elders medische projecten in samenwerking met ID Coil BV.

De toekomst van het project

Het project van Jan Kelder senior, samen met de gemeente Heusden, is gericht op de realisatie van een uniek en innovatief bedrijf. Het projectteam van de gemeente Heusden werkt met veel enthousiasme aan de invulling van het gebied. Peter van der Borgt, projectdirecteur Landgoed Steenenburg, is al jaren betrokken bij de herontwikkeling van Landgoed Steenenburg. Hij heeft samen met de initiatiefnemer Jan Kelders sr. en de gemeente Heusden aan de wieg gestaan om de herontwikkeling van Landgoed Steenenburg mogelijk te maken.

Oscar van Limburg, gebiedsontwikkelaar Jan Kelders Beheer BV, draagt bij aan de realisatie van dit prachtige project. Hij zegt dat het een bijzondere ontwikkeling is, waarin hij met zijn kennis en expertise kan bijdragen. Hij ziet het als een mooi project, waarin ook de toekomst van het landgoed wordt bepaald.

Conclusie

Jan Kelder is een belangrijk figuur in het behouden van het Nederlandse landgeit. Zijn inspanningen hebben bijgedragen aan het herstel van dit oude, bedreigde ras. Tijdens de landgeitenkeuring in Zwinderen wordt hij vaak gezien als een actieve fokker en liefhebber. Zijn bijdrage aan het culturele erfgoed van Nederland is niet te onderschatten.

Naast het behoud van het landgeit, werkt Jan Kelder ook aan een ander project: de ontwikkeling van een High Tech Medische Campus op het landgoed Steenenburg. Dit project wil zorgen voor een combinatie van wonen, werken en bezoeken in een natuurrijke en cultuurhistorische setting. Het project is een initiatief van Jan Kelder senior, die samenwerkt met de gemeente Heusden en het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch.

Met de samenwerking met andere bedrijven en instellingen, zoals ID Coil BV en Mind Scouts, wordt het project verder uitgewerkt. De toekomst van het project lijkt veelbelovend, met veel enthousiasme van de betrokken partijen.