Boomwurzelschade bij riolering en stadsverwarming: technieken en maatregelen

Published by Redactie on juli 3, 2025 | Category riolering

De invloed van boomwurzels op riolering en stadsverwarming vormt een complex probleem dat zowel in de praktijk als in de wetgeving van belang is. De opkomst van groen in stedelijke gebieden, de energietransitie en de toenemende druk op de ondergrondse ruimte hebben er toe geleid dat het beheer van bomen, kabels en leidingen steeds belangrijker wordt. In dit artikel worden de belangrijkste technieken, maatregelen en regelgevingen besproken die relevant zijn voor het voorkomen van schade aan riolering en stadsverwarming door boomwurzels.

Inleiding

De opkomst van groen in stedelijke omgevingen heeft geleid tot een toenemende complexiteit in de ondergrondse infrastructuur. Bomen, kabels en leidingen moeten in balans worden gebracht, zodat de wortels van bomen geen schade kunnen aanrichten aan riolering of stadsverwarming. De bescherming van bomen is daarbij van cruciaal belang, zowel voor het milieu als voor de functionaliteit van de infrastructuur. In dit artikel worden de belangrijkste technieken, maatregelen en wetgevingen besproken die relevant zijn voor het voorkomen van schade aan riolering en stadsverwarming door boomwurzels.

Boomwurzels en hun invloed op riolering en stadsverwarming

De wortels van bomen kunnen schade aanrichten aan riolering en stadsverwarming, vooral wanneer de ondergrondse infrastructuur niet goed is gepland of aangelegd. De wortels kunnen leidingen beschadigen, afsluiters losmaken of zelfs lekken veroorzaken. In de praktijk wordt hierdoor vaak gekozen voor het toepassen van mantelbuizen voor elektra- en datakabels. Deze mantelbuizen zijn over het algemeen van (hoge dichtheid) polyetheen, (HD)PE. Door kabels in mantelbuizen onder bomen aan te leggen, wordt de invloed van de boomwurzels beperkt.

Echter, de maximale lengte van een kabel in een mantelbuis van vijfhonderd meter kan een belemmering zijn. Dit betekent dat er in sommige gevallen alternatieven moeten worden gezocht, zoals het verleggen van kabels en leidingen of het toepassen van andere technieken om de invloed van de wortels te beperken.

Technieken om schade aan riolering en stadsverwarming door boomwurzels te beperken

Er zijn verschillende technieken beschikbaar om de invloed van boomwurzels op riolering en stadsverwarming te beperken. Deze technieken omvatten:

1. Mantelbuizen

Mantelbuizen worden vaak gebruikt om kabels en leidingen te beschermen tegen de invloed van boomwurzels. Deze buizen zijn gemaakt van (hoge dichtheid) polyetheen (HDPE) en bieden een effectieve bescherming. De kabels worden daarin aangelegd, zodat de wortels geen schade kunnen toebrengen. Hierbij is het belangrijk om te letten op de lengte van de kabel, aangezien deze niet langer mag zijn dan 500 meter.

2. Gestuurde boring

Bij het aanleggen van kabels en leidingen wordt soms gebruikgemaakt van een gestuurde boring. Deze techniek is ideaal voor het voorkomen van schade aan boomwurzels, omdat de boom tijdens de boring blijft staan. Ook kunnen watergangen gepasseerd worden met deze methode. Echter, scherpe haakse bochten zijn niet mogelijk.

3. Grondzuigen

Grondzuigen is een techniek waarbij met een vrachtwagen grondzuig-combinatie gecombineerd wordt met het verwijderen van het wortelpakket van de bomen. Deze methode is ideaal als de schade aan de boomwortels beperkt moet blijven. Fijne beworteling, ongeveer tot 0,5 cm dikte, kan intact blijven. Deze techniek is vooral geschikt bij kleine werken in of nabij de kwetsbare boomzone.

4. Verleggen van kabels en leidingen

Bij het plaatsen van bomen in de buitenruimte worden de kabels en leidingen die op de voorgenomen plantlocatie aanwezig zijn verlegd. Dit is een veelgebruikte techniek om de invloed van boomwurzels op de infrastructuur te beperken.

Regels en voorschriften voor het werken in of nabij kwetsbare boomzones

De regels en voorschriften voor het werken in of nabij kwetsbare boomzones zijn belangrijk om te overzien. Deze voorschriften zijn geregeld in het Handboek bomen van het Norminstituut Bomen 2022 en in de Uniforme aanwijzingen werken nabij kabels en leidingen.

1. Kwalificaties en toezicht

Bij het werken in of nabij kwetsbare boomzones is het belangrijk dat de werknemers goed getraind zijn en over de juiste kwalificaties beschikken. Het toezicht en de handhaving van bomen vindt plaats conform de Beleidsregel Handhaving illegaal vellen of beschadigen van bomen gemeente Utrecht.

2. Kleinschalige werkzaamheden met beperkte impact

Bij kleinschalige werkzaamheden met beperkte impact op bomen hoeft geen ‘Werkplan bomen – kabels en leidingen’ te worden opgesteld, mits de specifieke voorschriften worden nageleefd. Hierbij is het belangrijk dat de werkzaamheden buiten de kwetsbare boomzone worden uitgevoerd of dat de invloed op de boom beperkt is.

3. Werkplan bomen – kabels en leidingen

Bij werkzaamheden met grote impact op het duurzaam voortbestaan van een boom dient de vergunning- of instemmingsaanvrager gelijktijdig met de aanvraag een door de toezichthouder geaccordeerd ‘Werkplan bomen – kabels en leidingen’ in te dienen. Dit plan bevat de benodigde gegevens voor het beheren van de invloed van de bomen op de infrastructuur.

Onderhoud en beheer van stadsverwarming

Stadsverwarming is een vorm van verwarming waarbij restwarmte wordt gebruikt om wijk of stadsdelen te verwarmen. Deze restwarmte wordt opgeslagen in een ondergronds buizenstelsel en via een warmteoverdrachtsstation naar de wijken gevoerd. Het onderhoud van deze infrastructuur is belangrijk om schade te voorkomen. Bijvoorbeeld, bij het opgraven van oude leidingen is het belangrijk om te letten op de aanwezigheid van kabels en leidingen. Dit wordt vaak gedaan met zuigtechniek, wat veiliger is dan het gebruik van gravers.

Conclusie

De invloed van boomwurzels op riolering en stadsverwarming is een complex probleem dat zowel in de praktijk als in de wetgeving van belang is. De opkomst van groen in stedelijke gebieden heeft geleid tot een toenemende complexiteit in de ondergrondse infrastructuur. Er zijn verschillende technieken beschikbaar om de invloed van boomwurzels op de infrastructuur te beperken, waaronder het toepassen van mantelbuizen, gestuurde boringen, grondzuigen en het verleggen van kabels en leidingen. Daarnaast zijn er regels en voorschriften voor het werken in of nabij kwetsbare boomzones. Het onderhoud van stadsverwarming is belangrijk om schade te voorkomen. Samenvattend is het belangrijk om zowel de infrastructuur als de bomen te beschermen, zodat beide goed kunnen functioneren.