Impact van extreme buien op het stedelijke gebied: hoe te beoordelen en te anticiperen

Published by Redactie on juli 3, 2025 | Category riolering

De impact van extreme buien op het stedelijke gebied is een steeds belangrijker onderwerp geworden, vooral in het licht van klimaatverandering en toenemende extreme weersomstandigheden. In de bronnen wordt uitgegelegd dat het functioneren van het stedelijke gebied bij extreme neerslag niet alleen afhankelijk is van de afvoercapaciteit van het rioolstelsel, maar ook van de ruimtelijke verdeling van de neerslag, de vorming van het gebied, en de combinatie van bovengrondse en ondergrondse waterafvoer. Dit artikel bevat informatie over de verschillende methoden om extreme buien te beoordelen, de invloed daarvan op het stedelijke gebied, en de benaderingen die worden gebruikt om hierop te anticiperen.

De impact van extreme buien

Bij het beoordelen van de impact van extreme buien op het stedelijke gebied is het belangrijk om te weten dat het verschil tussen bui08 en extreme buien aanzienlijk is. Bui08, die overeenkomt met een neerslagintensiteit van 19,8 mm per uur gedurende 60 minuten, wordt traditioneel gebruikt als maatgevend voor de afvoercapaciteit van het rioolstelsel. Echter, extreme buien vallen meestal lokaal en duren relatief kort, waardoor het functioneren van het gebied niet alleen bepaald wordt door de afvoercapaciteit, maar ook door de ruimtelijke verdeling van de neerslag.

Er zijn drie belangrijke verschillen tussen bui08 en extreme buien:

Bij bui08 gaat het om de afvoercapaciteit van het rioolstelsel, terwijl extreme buien het functioneren van het totale stedelijke gebied beïnvloeden.
Bij bui08 valt de neerslag gelijkmatig over het hele gebied, terwijl extreme buien vooral lokale extremen in neerslagintensiteiten bevatten.
Bij bui08 draait het om de afvoer van neerslag van wegen en daken, terwijl extreme buien ook alle neerslag op het gebied omvatten, inclusief afstroming van onverharde oppervlakken.

Daarnaast is het functioneren van het stedelijke gebied bij extreme buien niet alleen afhankelijk van het rioolstelsel, maar ook van de bovengrondse verwerking van regenwater. Dit is een belangrijk verschil met de traditionele benadering van bui08, waarbij het water op straat buiten beschouwing wordt gelaten.

Welke extreme buien zijn maatgevend?

Bij het beoordelen van de impact van extreme buien op het stedelijke gebied is de keuze van de juiste bui belangrijk. Er zijn drie soorten buien die kunnen worden gebruikt:

Oplopende set fictieve (kunstmatige) buien, uniform verdeeld over het gehele gebied. Deze buien zijn eenvoudig te gebruiken, maar kunnen weinig rekening houden met de ruimtelijke verdeling van de neerslag.
Set historische extreme buien met een kunstmatige ruimtelijke verdeling. Deze methode maakt gebruik van historische gegevens en past deze aan op basis van het huidige klimaat.
Geselecteerde set extreme buien uit radarbeelden. Dit is de meest realistische methode, aangezien de ruimtelijke verdeling van de neerslag op basis van radarbeelden kan worden meegenomen.

Voor een realistische analyse is het belangrijk dat de juiste bui wordt geselecteerd, zowel op basis van het verloop van de neerslag in de tijd als de verdeling over de ruimte. Lokale pieken kunnen een grote invloed hebben op het ontstaan van overlast in een stad. Het is niet realistisch dat extreme pieken een gebied gelijkmatig belasten.

De invloed van extreme buien op het functioneren van het stedelijke gebied

De invloed van extreme buien op het functioneren van het stedelijke gebied is groot, vooral wanneer het om kortdurende extreme buien gaat. De bui van 13 juni 1953 is de extreemste bui in de neerslagreeks van De Bilt 1906-2014. In de reeks die volgens het meest extreme neerslagregime is aangepast naar het klimaat van 2014, is deze bui in de toekomst fors zwaarder. In het extreme klimaatscenario Warm met hoge verandering van de luchtstromingspatronen (WH-upper) wordt de bui in de toekomst tot meer dan 60% zwaarder zijn.

De bui van Herwijnen uit 2011 is de zwaarste kortdurende extreme bui die een KNMI-regenmeter in Nederland heeft geregistreerd. Op vele plaatsen zijn vergelijkbare hoeveelheden geregistreerd, onder andere via radarbeelden. Voor de analyse van het functioneren van het stedelijke gebied bij extreme neerslag lijkt de bui van Herwijnen dus een geschikte optie.

De bui van Herwijnen heeft een piek van 93 mm in 70 minuten. Het is interessant om te weten hoe een bui als Herwijinen er in 2050 of 2085 gaat uitzien. Met de ontwikkeling van nieuwe weermodellen kunnen we de komende jaren antwoorden op dergelijke vragen verwachten.

De rol van radarbeelden en nieuwe rekenmodellen

De toepassing van radarbeelden en nieuwe rekenmodellen is essentieel voor het beoordelen van de impact van extreme buien op het stedelijke gebied. De gebruikte rekenmodellen moeten in staat zijn om het totale functioneren van het stedelijke gebied na te bouwen, met een zeer gedetailleerde hoogtekaart van het gebied. Dit is belangrijk, omdat het functioneren van het gebied niet alleen bepaald wordt door het rioolstelsel, maar ook door de combinatie van bovengrondse en ondergrondse waterafvoer.

In Nederland kunnen radarbuien uit Groningen ook goed gebruikt worden in Noord-Brachten, et cetera. Het bodemreliëf en het stadseffect kunnen van invloed zijn op het feit dat de kans op extreme buien in het ene gebied groter is dan in het andere. Voor kortdurende extreme buien is dat regionale effect minder groot dan voor bijvoorbeeld dagsommen.

De gebruikte radarbeelden geven een realistische weergave van de ruimtelijke verdeling van de neerslag. Ze nemen ook de beweging van een regengebied mee als een ruimtelijke variatie van neerslag in de tijd. Dit is belangrijk, omdat het functioneren van het gebied niet alleen bepaald wordt door de hoeveelheid neerslag, maar ook door de verdeling over de ruimte.

De toekomst van het functioneren van het stedelijke gebied

De toekomst van het functioneren van het stedelijke gebied bij extreme buien hangt af van meerdere factoren, waaronder de klimaatontwikkelingen, de toepassing van radarbeelden, en de ontwikkeling van nieuwe rekenmodellen. Het gebruik van rekenmodellen is onvermijdelijk als u proactief wilt anticiperen op buien die u nog niet aan den lijve hebt ondervonden of als u de effecten van maatregelen wilt controleren.

De keuze van maatgevende buien is lastig, omdat het niet alleen gaat om het verloop van de neerslag in de tijd, maar ook om de verdeling van neerslag over de ruimte. Bij extreme buien kunnen lokale pieken een grote invloed hebben op het ontstaan van (plaatselijke) overlast. Het is niet realistisch dat die extreme pieken een gebied als een stad gelijkmatig belasten.

Conclusie

De impact van extreme buien op het stedelijke gebied is een complex onderwerp dat zowel de afvoercapaciteit van het rioolstelsel als de ruimtelijke verdeling van de neerslag omvat. De keuze van de juiste bui is cruciaal voor het beoordelen van het functioneren van het gebied. De toepassing van radarbeelden en nieuwe rekenmodellen is essentieel om realistische analyses te kunnen maken. Het functioneren van het gebied is niet alleen afhankelijk van het rioolstelsel, maar ook van de combinatie van bovengrondse en ondergrondse waterafvoer. De toekomst van het functioneren van het stedelijke gebied bij extreme buien hangt af van de ontwikkeling van nieuwe modellen en de toepassing van realistische data.