Kelder onder de Nieuwe Kerk in Delft: Geschiedenis, bouwplannen en archeologische kwesties

De kelder onder de Nieuwe Kerk in Delft is een historisch en cultureel belangrijk onderdeel van de stad. Deze kelder fungeert als rustplaats voor leden van het Koninklijk Huis en bevat een rijke geschiedenis die zich uitstrekt over eeuwen. De bouw van nieuwe kelders en de omgang met de archeologische situatie vragen om aandacht en discussie. In dit artikel worden de historische betekenis, bouwplannen en de archeologische kwesties rond de kelder onder de Nieuwe Kerk uitgebreid besproken.

Historische betekenis van de kelder

De kelder onder de Nieuwe Kerk in Delft is sinds de tijd van Willem van Oranje, de stamvader van de familie Oranje-Nassau, een belangrijk grafmonument. Sinds die tijd zijn bijna alle leden van het Nederlandse Koninklijk Huis begraven in de koninklijke grafkelders van de Nieuwe Kerk. Deze grafkelders zijn niet toegankelijk voor het publiek, waardoor hun exacte uiterlijk en indeling nog altijd in nevelen gehuld zijn. In totaal liggen momenteel 46 stoffelijke overschotten in de kelders, waarvan sommige met onbekende namen zijn aangeduid.

Deze kelders hebben een diepe symboliek en getuigen van het respect voor de 'Vader des Vaderlands', Willem van Oranje. Het praalgraf van Willem van Oranje is een van de grootste publiekstrekkers van de Nieuwe Kerk. Daarnaast zijn er ook andere grafmonumenten en kistjes, waaronder drie kleine kistjes met het opschrift ‘onbekend’. Vermoedelijk bevatten twee daarvan doodgeboren kleinkinderen van Willem van Oranje, hoewel dit niet zeker is.

Deze kelders zijn ook een getuige van de geschiedenis van Delft. De graven bevatten de geschiedenis van 500 jaar teraardebestelling in Delftse bodem. Het onderzoek zal een schat aan informatie opleveren over leven en dood van gewone mannen, vrouwen en kinderen. De Oudheidkundige Werkgemeenschap Delft (OWD) en de Vereniging van Vrijwilligers in de Archeologie (AWN) hebben hierover een rechtszaak begonnen tegen de vergunningverlening. Ze vrezen dat de bouw van de kelder de fundering zal aantasten en dat men niet respectvol zal omgaan met de lichamen van tweeduizend mensen die op deze plek begraven liggen.

Bouwplannen en archeologische kwesties

De bouw van een nieuwe kelder onder de Nieuwe Kerk is een complexe zaak. De gemeente Delft verleende in maart 2015 een omgevingsvergunning aan de Protestantse Gemeente Delft voor de bouw van twee kelders onder de Nieuwe Kerk. De eerste kelder komt gedeeltelijk buiten de Nieuwe Kerk te liggen en zal worden gebruikt als multifunctionele ontvangstruimte met een keuken, bergruimte, sanitaire voorzieningen en enkele zalen. De tweede kelder is een uitbreiding van de grafkelder en ligt binnen de Nieuwe Kerk.

De bouw van deze kelder zal leiden tot het ruimen van zo’n 2100 historische graven. Dit is een grote archeologische kwestie, aangezien de archeologen dit onderzoek willen uitvoeren, maar het niet mogen doen. De meeste skeletten worden herbegraven op de algemene begraafplaats. De archeologen willen deze, in hun ogen, historische fout te voorkomen.

De Rechtbank in Den Haag heeft op 9 juli 2015 een voorlopige voorziening getroffen in de zaak tussen Delft en de Nederlands Hervormde Kerk (NHK) enerzijds en de Oudheidkundige Werkgemeenschap Delft (OWD) en de Vereniging van Vrijwilligers in de Archeologie (AWN) anderzijds. De gemeente Delft had de NHK toestemming gegeven om een kelder onder de Nieuwe Kerk te bouwen, waarbij zonder gedegen onderzoek 2.100 historische graven geruimd moeten worden. De gemeentelijke archeologische dienst had een negatief advies uitgebracht, maar het college van B en W heeft dit advies naast zich neergelegd. De voorziening betekent dat de Rechtbank gebruik heeft gemaakt van haar mogelijkheid een genomen besluit door het bestuursorgaan, hier het college van B en W van Delft, voorlopig ongedaan te maken. De Rechtbank vond het besluit van de NHK dat het financiële belang boven het archeologische belang gaat onvoldoende gemotiveerd, dit gecombineerd met het negatieve advies van Erfgoed Delft en de onomkeerbaarheid van de vernietiging van het bodemarchief.

De Raad van State heeft in juni 2015 beslist dat de bouw van de kelder onder de Nieuwe Kerk in Delft mag doorgaan, ook al vreesden enkele organisaties van archeologen en oudheidkundigen dat de plannen de fundering zouden aantasten en dat er niet respectvol zou worden omgegaan met de lichamen van tweeduizend mensen die op deze plek begraven liggen. Bovendien willen ze dat er meer geld komt voor archeologisch onderzoek. De Raad van State heeft alleen gekeken of de procedure van de aanvraag van de vergunning correct is verlopen. Ze oordeelt nu dat de gemeente Delft de vergunning terecht heeft verleend aan de Protestantse Gemeente, die de kelder wil bouwen.

Toekomst en invloed op de stad

De bouw van de kelder onder de Nieuwe Kerk in Delft heeft ook invloed op de stad. De gemeenteraad werd 12 november 2020 digitaal geïnformeerd over de uitbreiding van de Nieuwe Kerk. De Protestantse Gemeente Delft (PGD) & gemeente Delft hadden alle rechtszaken gewonnen tegen archeologische bezwaren (ruimen 2100 graven) van de Oudheidkundige Werkgemeenschap Delft en de Vereniging van Vrijwilligers in de Archeologie (uitspraak 2015). De PGD had uiteindelijk een omgevingsvergunning voor een ondergrondste kelder. Alleen zijn in die vijf jaar de bouwprijzen gestegen. Dus wil de PGD nu goedkoper bovengronds een uitbreiding voor facilitaire zaken als toiletten, keuken, kleedruimte etc voor een meer commerciële invulling van het gebouw. De Nieuwe Kerk moet “de huiskamer van Delft” worden voor iedereen?

De gemeenteraad heeft deelgenomen aan het participatietraject dat in 2018 begon en er zijn al drie bijeenkomsten geweest. De laatste juni 2019. De PGD heeft nu definitief gekozen voor een bovengrondse aanbouw in de kerktuin model C. De rol van de gemeenteraad is pas helemaal aan het eind. Pas als alle procedures doorlopen zijn dan komt de aanpassing van het bestemmingsplan in een coördinatieregeling van de omgevingsvergunning naar de gemeenteraad. Zal wel een ‘Wensen en Bedenkingen’ procedure zijn die zelden tot aanpassingen leidt.

Conclusie

De kelder onder de Nieuwe Kerk in Delft is een historisch en cultureel belangrijk onderdeel van de stad. Deze kelder bevat een rijke geschiedenis die zich uitstrekt over eeuwen. De bouw van nieuwe kelders en de omgang met de archeologische situatie vragen om aandacht en discussie. De bouw van de kelder onder de Nieuwe Kerk in Delft heeft ook invloed op de stad en de toekomst van de kerk. De archeologische kwesties rond de kelder onder de Nieuwe Kerk zijn complex en vereisen een zorgvuldige aanpak.

Bronnen

1. Raadsels in de kelder
2. Bouw van ontvangstruimte onder Nieuwe Kerk Delft mag doorgaan
3. Middeleeuwse kelders op het Heilig Geestkerkhof
4. Delftse 'skelettenruzie' voor de rechter
5. Kelder onder Nieuwe Kerk Delft voorlopig uitgesteld
6. Beoogde aanbouw Nieuwe Kerk is goedkoper dan ondergrondse kelder
7. Amazon Prime verrijkt de nieuwste Eiskalte Engel-serie
8. Koninklijke grafkelders van de Nieuwe Kerk
9. Bouw kelder Nieuwe Kerk in Delft mag doorgaan
10. Amazon Black Friday Week voor Der Herr der Ringe-trilogie