Ondergrondse Schatten van Nijmegen: Een Verkenning van Historische Kelders

Published by Redactie on juli 12, 2025 | Category kelder

De stad Nijmegen, met haar rijke geschiedenis die teruggaat tot de Romeinse tijd, herbergt een verborgen wereld onder haar straten: een netwerk van historische kelders. Deze kelders, vaak overblijfselen van middeleeuwse gebouwen, bieden een uniek inzicht in het verleden van de stad en vormen een belangrijk onderdeel van haar cultureel erfgoed. Hoewel veel van deze kelders niet direct toegankelijk zijn, worden ze steeds vaker opengesteld voor het publiek tijdens evenementen zoals het TOEN Festival, waardoor een unieke kans ontstaat om de ondergrondse geschiedenis van Nijmegen te ontdekken. Deze kelders zijn niet alleen van archeologisch belang, maar ook van cultureel en historisch belang, en getuigen van de bouwtechnieken, materialen en levensomstandigheden van vroegere bewoners.

De Middeleeuwse Fundamenten van Nijmegen

Nijmegen claimt de oudste stad van Nederland te zijn, en hoewel bovengronds niet veel oude gebouwen overgebleven zijn als gevolg van sloop, bombardementen en wederopbouw, getuigen de ondergrondse kelders van een lang en rijk verleden. Veel panden in het stadscentrum verbergen waardevolle middeleeuwse resten, zoals kelders, haarden en houten kapconstructies. Zo bevindt zich achter de strakke façade van een pand aan de Burchtstraat een groot 14e-eeuws huis, mogelijk een stadskasteel, dat later de taveerne Rodeburcht huisvestte en later de verzameling Romeinse oudheden van Mr. Johan In de Betouw. De bouwkundige geschiedenis van dit pand gaat ver terug in de tijd, met sporen van verschillende eeuwen.

Ook in de Bottelstraat en de Lange Hezelstraat bevinden zich panden met een historische waarde die vaak niet direct zichtbaar is. Zo bevinden zich in de Bottelstraat panden waarvan de bouwkundige geschiedenis teruggaat tot de 15e eeuw, toen hier abdissen en nonnen woonden in het Convent Gravendael. De kelders onder deze panden zijn vaak smal, donker en beperkt toegankelijk, wat een bezoek uitdagend kan maken.

Archeologische Vondsten en Betekenis

De historische kelders in Nijmegen zijn een ware archeologische schatkist. Tijdens opgravingen zijn er veel interessante vondsten gedaan, waaronder resten van laat-Romeinse gebouwen, middeleeuwse kelders en objecten uit de 11e eeuw. In de kelder van het Kelfkensbos werd bijvoorbeeld een restant van een laat-Romeinse palts aangetroffen, mogelijk gebouwd door Karel de Grote. In de Burchtstraat zijn reliëfbandamforen en aardewerkfragmenten gevonden.

In sommige kelders zijn sporen van verhitting aangetroffen, wat wijst op een heftige brand die de kelder heeft vernietigd. Een houtskoollaag suggereert dat de kelder na de brand snel is dichtgegooid, waarschijnlijk om verdere schade te voorkomen. Deze vondsten geven inzicht in de bouwmethoden, het gebruik van materialen en de levensomstandigheden van de bewoners in die tijd.

Toegankelijkheid en Evenementen

De meeste historische kelders in Nijmegen zijn niet permanent toegankelijk voor het publiek. Ze bevinden zich vaak onder moderne gebouwen of zijn grotendeels afgesloten. Echter, tijdens festivals zoals het TOEN Festival worden er rondleidingen georganiseerd door historische kelders, waaronder de martelkelders en de kelders van het Stadhuis. Deze rondleidingen bieden een unieke kans om de geschiedenis van Nijmegen op een levendige manier te leren kennen.

Tijdens het TOEN Festival kunnen bezoekers een stempelkaart verzamelen door verschillende kelders te bezoeken. Bij het verzamelen van alle stempels ontvangen ze een middeleeuws presentje in het Gebroeders van Lymborch Huis. Het festival biedt ook andere activiteiten, zoals silent disco's, proeverijen en archeologie workshops.

Specifieke Locaties en Hun Verhalen

Verschillende locaties in Nijmegen herbergen interessante historische kelders. Zo is er de kelder van het Gebroeders van Lymborch Huis, een van de weinige kelders die regelmatig openstaan voor bezoekers. Deze kelder was ooit het atelier van de beroemde schildersfamilie Van Lymborch, bekend om hun bijdrage aan de kunst van de late middeleeuwen.

Aan de Lange Hezelstraat bevinden zich verschillende panden met middeleeuwse kelders. In het Open Slowcafé bevindt zich een middeleeuwse kelder, en bij Smaakrijk is een tuinmuur uit de middeleeuwen te vinden. Ook Café In de Blaauwe Hand, het oudste café van Nijmegen, heeft een geschiedenis die teruggaat tot de middeleeuwen. De Sint Jacobskapel en het Glashuiskwartier herbergen eveneens historische kelders die tijdens evenementen toegankelijk zijn.

Restaurant en bierbrouwerij De Hemel, gevestigd in de Commanderie van Sint Jan, biedt toegang tot de brouwerij en proeverijen van heerlijke biertjes.

Technische Aspecten en Materialen

De historische kelders in Nijmegen zijn meestal gemaakt van natuursteen, met een karakteristieke bouwstijl die teruggaat op de middeleeuwen. De constructie van deze kelders vereiste aanzienlijke vakmanschap en kennis van bouwtechnieken. De kelders zijn vaak smal en donker, en de toegankelijkheid is beperkt.

Hoewel er geen specifieke details over de gebruikte materialen en constructietechnieken zijn, kan worden aangenomen dat de kelders zijn gebouwd met lokale materialen, zoals zandsteen en basalt. De kelders zijn vaak gewelfde, wat een sterke en duurzame constructie oplevert.

Bescherming en Toekomst

De gemeente Nijmegen is bezig met het beschermen van panden met historische waarde, waaronder de panden met middeleeuwse kelders. Er is een bouwhistorische waardenkaart opgesteld waarop alle belangrijke historische bebouwing is ingetekend. Eigenaren van gemeentelijke monumenten zijn gebonden aan strenge regels bij het verbouwen of restaureren van hun panden.

De historische kelders in Nijmegen zijn een onmisbaar onderdeel van de stadsgeschiedenis en verdienen het om beschermd en bewaard te blijven. Door het organiseren van evenementen en rondleidingen kunnen bezoekers kennismaken met deze verborgen schatten en de rijke geschiedenis van Nijmegen ontdekken.

Conclusie

De historische kelders van Nijmegen vormen een fascinerende en vaak over het hoofd geziene dimensie van de stadsgeschiedenis. Ze bieden een uniek inzicht in het verleden, getuigen van de bouwtechnieken en levensomstandigheden van vroegere bewoners, en vormen een belangrijke bron voor archeologen en historici. Hoewel veel van deze kelders niet permanent toegankelijk zijn, worden ze steeds vaker opengesteld voor het publiek tijdens evenementen zoals het TOEN Festival, waardoor een unieke kans ontstaat om de ondergrondse schatten van Nijmegen te ontdekken. Het behoud en de bescherming van deze kelders zijn essentieel voor het behoud van het cultureel erfgoed van de stad.

Bronnen

oude