Ondergrondse bouw en kelderverdiepingen: regelgeving, toepassing en bouwtechnieken

Published by Redactie on juli 14, 2025 | Category kelder

Bij woningbouw en verbouwingen is het steeds vaker van belang om de beschikbare grondoppervlakte zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Een populaire oplossing is het bouwen ondergronds, bijvoorbeeld een kelder of souterrain. Deze ondergrondse ruimtes kunnen worden ingezet voor berging, technische ruimtes of zelfs als verblijfsruimte. In dit artikel worden de juridische kaders, bouwtechnieken en praktische overwegingen voor de aanleg van een kelder of souterrain besproken, op basis van de relevante regelgeving en praktijkbeelden.

Juridische kaders en toepassing

In Nederland is het bouwen ondergronds mogelijk, maar onderhevig aan specifieke regelgeving. Deze regelgeving verschilt per gemeente, afhankelijk van de bepalingen in het lokaal bestemmingsplan. In het bestemmingsplan Buitengebied 2009 wordt bijvoorbeeld geregeld dat een kelder een gedeelte van een gebouw is dat bovenzijds wordt afgedekt door de begane grondvloer van hetzelfde gebouw. Bovendien moet een kelder meegerekend worden bij de inhoudsbepaling als deze een ruimtelijke uitstraling heeft en van buiten toegankelijk is.

Een kelder hoeft echter niet te worden meegerekend bij de inhoudsbepaling, mits aan bepaalde voorwaarden is voldaan. Deze voorwaarden zijn:

De kelder ligt in zijn geheel onder het gebouw en is niet van buitenaf toegankelijk;
De kelder wordt in maximaal één laag uitgevoerd;
De kelderramen mogen niet boven maaiveldniveau worden aangebracht;
De kelder heeft op maaiveldniveau geen ruimtelijke uitstraling en is dus niet zichtbaar;
Voor daglichttoetreding en ventilatie mogen ramen met een koekoek worden aangebracht.

Daarnaast geldt dat ondergrondse bebouwing, zoals een kelder, pas buiten beschouwing blijft bij de inhoudsbepaling als dit nadrukkelijk in het bestemmingsplan is bepaald. Als het bestemmingsplan niets bepaalt over het meerekenen van kelders, dan moet deze ruimte volgens jurisprudentie wel worden meegerekend bij de inhoud, zelfs als het bestemmingsplan aangeeft dat het volume moet worden gemeten "boven peil".

Bouwtechnieken voor kelders

Er zijn verschillende bouwtechnieken voor het aanleggen van een kelder, afhankelijk van de omstandigheden op het bouwterrein en de doelen van de kelder. Twee van de meest voorkomende typen zijn:

Traditionele kelder:
Een traditionele kelder wordt gebouwd door de grond uit te graven en vervolgens een vloer en wanden te plaatsen. Deze methodiek biedt veel flexibiliteit in de vorm en aansluiting aan het bestaande gebouw. Het is bijvoorbeeld makkelijker om een trap te realiseren onder de bestaande woning. Voordeel van deze aanpak is dat er veel minder graafwerk hoeft te worden verricht en de werkzaamheden kunnen onder de vloer worden uitgevoerd. De kelderwanden zijn meestal van beton, en deze kunnen dik zijn, wat soms beperkingen oplevert voor de inrichting.
Afzinkkelder:
Een afzinkkelder wordt gecreëerd door het grondoppervlak iets te laten zakken, waardoor een kelderruimte ontstaat die licht zichtbaar is vanaf de tuin. Deze methode is vaak gunstiger in situaties waar een volledig ondergrondse kelder niet haalbaar is of niet gewenst is. Deze kelder is vooral geschikt voor bergingsdoeleinden of als technische ruimte.

Bij de aanleg van een kelder moet er goed rekening worden gehouden met de toegankelijkheid, ventilatie en daglichttoetreding. Als de kelder gebruiksruimte wordt, zoals een woningruimte, dan stelt de gemeente vaak eisen qua toegankelijkheid, ventilatie en daglicht. Enkele gemeenten vragen voor de indeling van de kelder een aanvullende vergunning. Dit moet vooraf worden nagevraagd bij de betreffende gemeente.

Ondergrondse uitbreidingen en funderingsherstel

In sommige gevallen wordt het aanleggen van een kelder of souterrain gekoppeld aan funderingsherstel. Dit komt vaak voor bij oudere woningen waar de fundering niet voldoet aan huidige eisen of waar de kelder in slechte staat is. In het kader van funderingsherstel kan het ontwerp van de kelder worden aangepast om de fundering te verbeteren. Deze aanpassingen kunnen leiden tot verbeterde stabiliteit en het creëren van extra gebruiksruimte.

Bij funderingsherstel is het belangrijk om samen te werken met een deskundige die de wensen van de eigenaar en de technische mogelijkheden onderzoekt. Vraagstukken zoals het verwijderen van de vloer, het gebruik van de kelder na herstel en de invloed op de omgeving moeten worden afgehandeld.

Ondergronds bouwen in stedelijke omgevingen

Grond is schaars en duur, vooral in stedelijke gebieden. Daarom is het steeds vaker de oplossing om de grond zo efficiënt mogelijk te gebruiken. In dit kader is het bouwen ondergronds een logische keuze. Ondergrondse ruimtes kunnen worden ingezet voor wonen, parkeren, technische ruimtes of zelfs als werkkamers. De trend van het creëren van ondergrondse woninglagen is zeker sterk aan het groeien.

In dit verband is het belangrijk om rekening te houden met de juridische aspecten van ondergronds bouwen. Deze zijn zowel van publiekrechtelijke aard, zoals de bouwregelgeving en bestemmingsplannen, als van privaatrechtelijke aard, zoals eigendomsrechten en grensoverwegingen.

Invloed op omgeving en bouwkosten

Bij de aanleg van een kelder of souterrain moet aandacht worden besteed aan de impact op de omgeving. Het graven van een kelder kan leiden tot extra afvoer van grond, en in sommige gevallen is er sprake van grondvervuiling. Het afvoeren van vervuilde grond kost extra geld en vereist vooraf duidelijke planning. Bovendien moet rekening worden gehouden met de invloed op de bestaande constructie, zoals muren en vloeren.

Bouwkosten voor een kelder kunnen sterk variëren, afhankelijk van de grootte, de techniek en de omstandigheden op het bouwterrein. Een kelder met betonwanden tot 10 cm boven het maaiveld kost bijvoorbeeld meer, maar biedt de voordelen van extra ruimte. Als de wanden lager zijn, kan er sprake zijn van natte muurproblemen als regenwater in de kelder trekt.

Praktische overwegingen bij de aanleg van een kelder

Bij de aanleg van een kelder zijn er een aantal praktische overwegingen die goed door moeten worden dacht:

Toegankelijkheid: Zorg voor voldoende toegang tot de kelder, bijvoorbeeld via een trap of een deur.
Ventilatie en daglicht: Voor een gebruiksruimte zijn eisen qua ventilatie en daglichttoetreding van belang.
Afvoer van afval en vuil: Zorg voor een efficiënte afvoer van vuil en afval.
Bouwtechniek: Kies voor de juiste bouwtechniek afhankelijk van de omstandigheden en doelen.
Gemeentelijke vergunningen: Vraag vooraf of er aanvullende vergunningen nodig zijn, vooral als de kelder gebruiksruimte wordt.

Een goed doordacht ontwerp en een professionele uitvoering zijn essentieel voor een functionele en duurzame kelder.

Conclusie

Ondergrondse bouw en kelderaanleg zijn steeds populairder, zowel bij woningbouw als bij verbouwingen. Deze oplossing biedt de mogelijkheid om extra ruimte te creëren zonder de grondoppervlakte te vergroten. Tegelijkertijd is het belangrijk om rekening te houden met de juridische kaders, de bouwtechnieken en de praktische overwegingen. Door een goed doordacht ontwerp en een professionele uitvoering kan een kelder een waardevolle toevoeging zijn aan een woning, zowel qua functie als qua esthetiek.

Bronnen

verdieping