Ondergraven van funderingen: risico’s, methoden en praktische richtlijnen

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

Het ondergraven van funderingen is een technische en gevoelige constructieve ingreep die vaak wordt uitgevoerd bij renovaties, kelderaanleg of saneringen van oude gebouwen. Het proces betreft het graven onder of dieper dan de bestaande fundering van een gebouw of een naburig bouwwerk. Deze ingreep kan zowel voordelen bieden (zoals verbeterde stabiliteit of ruimteaanleg) als aanzienlijke risico’s met zich meebrengen, zoals instabiliteit, verzakkingen en schade aan de structuur. In dit artikel bespreken we de relevante technieken, mogelijke risico’s, en praktische richtlijnen voor het ondergraven van funderingen, op basis van expertinformatie uit diverse betrouwbare bronnen.

Wat is ondergraven?

Ondergraven is een constructieve methode waarbij een gedeelte van de grond onder de bestaande fundering wordt weggegraven, met als doel de structuur te versterken of aanpassingen uit te voeren. In sommige gevallen wordt ondergraven gebruikt om een kelder, parkeergarage of riolering aan te leggen. In andere gevallen is het ondergraven onderdeel van een herstel- of stabilisatieproject van een verouderde fundering.

Het proces is bijzonder gevoelig, omdat het graven onder een fundering het risico op verlies van stabiliteit met zich meebrengt. Dit geldt met name als het graven gebeurt in de directe omgeving van een ander bouwwerk of als het ondergraven gebeurt in een onvast grondoppervlak of bij zandige ondergrond.

Risico’s van ondergraven

Bij het ondergraven zijn verschillende risico’s aanwezig die aandacht verdienen:

1. Stabiliteitsproblemen

Een van de belangrijkste risico’s is het verlies van stabiliteit van het gebouw of de naburige constructies. Als de fundering van een pand op staal is gefundeerd, kan ondergraven leiden tot verlies van stabiliteit en verzakkingen. In zandige gronden kan dit effect versterkt worden, omdat de grond zich makkelijker verplaatst en minder dragend is.

2. Scheuren en structuurproblemen

Het ondergraven kan ook leiden tot scheuren in de fundering en muren van het gebouw. Deze scheuren kunnen verder groeien als de grond zich verder verschuift of als het gewicht van het gebouw niet goed wordt gedragen. Dit kan zowel esthetische als functionele gevolgen hebben en in het ergste geval tot instorting leiden.

3. Leidingen en infrastructuur

Een andere gevolgschade die kan optreden bij ondergraven is het beschadigen van ondergrondse leidingen. Bijvoorbeeld rioleringen, elektriciteitskabels of drinkwaterleidingen kunnen beschadigd raken bij het graven. Dit vereist zorgvuldige voorbereiding en visuele inspectie van de ondergrond.

4. Grondverschuivingen en taludstabiliteit

Het graven van een diepe bouwput kan leiden tot grondverschuivingen, met name als het talud van de ontgraving onstabiel raakt. Dit is vooral een probleem in losse of zandige grond, waarin de grond makkelijker loslaat. Bij een onstabiel talud kan in het ergste geval een grondverschuiving optreden, wat ernstige schade kan veroorzaken.

Toepassingsgebieden en methoden

Ondergraven wordt meestal toegepast bij renovaties, herstellingen of uitbreidingen van oude of verouderde gebouwen. Hieronder zijn enkele veelvoorkomende toepassingen en methoden:

1. Ondermetseling

Ondermetseling is een methode waarbij onder het bestaande metselwerk wordt aangesloten met een aanstroomlaag. Deze methode is geschikt voor het versterken van funderingen op staal of voor het herstel van verouderde funderingsstructuren. In de praktijk wordt dit vaak gedaan in stukken van ongeveer 1 meter lengte, waarbij horizontale wapening wordt geplaatst en chemisch verankerd in de bestaande fundering.

Deze methode is minder ingrijpend dan een volledige funderingsvervanging en kan efficiënt toegepast worden bij stabilisatieprojecten.

2. Ondergraven met minigraver

Een minigraver is een handig hulpmiddel voor het uitgraven van funderingsleuven of bouwputten. Het gebruik van een minigraver vereist echter een graafmelding, zowel voor particulieren als voor bedrijven. De stappen bij het gebruik van een minigraver zijn:

Bepalen van de afmetingen en diepte van de fundering.
Marqueren van de omtrek met pionnen of markeringsverf.
Controle op veiligheidsvoorzieningen en vlakke ondergrond.
Aanvangen van het graven langs de omtrek, werken van buiten naar binnen.
Verwijderen van het grondmateriaal en verdichten van de bodem.
Aanbrengen van een geul voor de bekisting.
Inzetten van bekisting en verdere stortwerken.

3. Ondergraven in zandgrond

In zandgrond is het ondergraven een extra gevoelige ingreep, omdat de grond zich makkelijker verplaatst en minder dragend is. Bij zandige grond wordt vaak gekozen voor het aanleggen van sleuven met een breedte van ongeveer 70 cm, die opgemetseld worden met betonblokken. Dit helpt om de stabiliteit van de fundering te behouden, terwijl het ondergraven mogelijk gemaakt wordt.

Veiligheidsmaatregelen en voorbereiding

Bij het ondergraven zijn enkele essentiële veiligheidsmaatregelen en voorbereidingen van groot belang:

1. Visuele controle

Voordat er wordt begonnen met het graven, is het essentieel om een visuele controle uit te voeren. Dit betreft zowel een inspectie van de bestaande fundering als een onderzoek naar eventuele leidingen of andere infrastructuur in de ondergrond.

2. Graafmelding

In Nederland is het verplicht om een graafmelding te doen voordat er met graven wordt begonnen. Deze melding zorgt ervoor dat eventuele ondergrondse leidingen en kabels worden gemarkeerd, zodat deze niet beschadigd worden.

3. Grondverdichting

Na het uitgraven is het belangrijk om de grond goed te verdichten. Dit voorkomt dat er later verzakkingen of instabiliteiten optreden. Het verdichten van de grond kan gebeuren door het materiaal van buitenaf naar binnen toe aan te stampen en te verdichten.

Uitvoering en stabilisatie

De uitvoering van het ondergraven houdt meestal de volgende stappen in:

Bepalen van het werkplan: In overleg met een bouwkundig deskundige of architect wordt bepaald welke delen van de fundering ondergraven moeten worden en hoe de stabilisatie moet gebeuren.
Uitgraven in stukken: Het graven gebeurt meestal in stukken van 1 meter, zodat het risico op instabiliteit beperkt blijft.
Aanbrengen van wapening: Wanneer de fundering versterkt moet worden, wordt horizontale wapening geplaatst en chemisch verankerd in de bestaande structuur.
Bekisting en storten: Voor het aanbrengen van beton wordt vaak een bekisting gebruikt. Dit is vooral belangrijk bij het aanleggen van een nieuwe funderingsstrook.
Stabilisatie van de bestaande muur: De bestaande muur en fundering moeten tijdens het werk gecontroleerd worden op stabiliteit. In sommige gevallen is het aanleggen van een extra versterkende fundering noodzakelijk.

Conclusie

Het ondergraven van funderingen is een complexe en gevoelige constructieve ingreep die zorgvuldig gepland en uitgevoerd moet worden. Het brengt verschillende risico’s met zich mee, zoals stabiliteitsproblemen, scheuren en schade aan leidingen. Toch kan het ondergraven ook een waardevolle oplossing zijn bij renovaties, stabilisatieprojecten of ruimteaanleg. Door middel van juiste methoden, zoals ondermetseling, het gebruik van minigraver en zorgvuldige voorbereiding, kan het ondergraven veilig en efficiënt worden uitgevoerd. Het is essentieel om rekening te houden met de stabiliteit van de grond, de structuur van het gebouw en eventuele naburige constructies.

Bronnen

ondergraven