Gemetselde fundering op staal: begrippen, toepassing en herstelmethoden

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

Een gemetselde fundering op staal is een bekende funderingsmethode in de Nederlandse bouwkunde. De term is echter vaak verwarrend, doordat zij geen referentie maakt naar het gebruik van het materiaal "staal", maar eerder naar de stabiliteit en draagkracht van de ondergrond. In dit artikel worden de technische aspecten van deze funderingswijze, haar geschiedenis, toepassing, eventuele tekortkomingen en herstelmethoden besproken, alles op basis van de gegevens uit betrouwbare bronnen.

Wat is een gemetselde fundering op staal?

Een fundering op staal betekent dat een gebouw rechtstreeks op een vaste, draagkrachtige bodem rust. Dit type fundering wordt ook wel ondiepe fundering genoemd, omdat het meestal niet dieper gelegd wordt dan nodig is om de fundering boven het vriesniveau te houden. De term "staal" is van historische oorsprong: het afkomstig is uit het Oudgermaans stal of Oudfrans estal, wat staat voor "vaste plaats" of "stand". Het heeft dus niets te maken met het materiaal staal zelf.

Deze funderingswijze werd vroeger vaak gemaakt van gemetselde muren of kolommen met verbreide voeten, die in de grond waren verankerd. Tegenwoordig wordt er ook vaak een betonnen funderingsstrook of -plaat gebruikt, eventueel met stalen wapening. In sommige gevallen wordt een gemetselde fundering op staal nog gekozen boven een betonnen fundering, bijvoorbeeld wanneer het storten van beton niet mogelijk is of te kostbaar is.

Opbouw en technische kenmerken

Een gemetselde fundering op staal bestaat uit een funderingsbalk of -voet die de belasting van het bouwwerk ondersteunt. De breedte en diepte van deze fundering zijn afhankelijk van de druk die het gebouw uitoefent en het draagvermogen van de ondergrond. In de norm NEN 6744 is vastgelegd dat een fundering op staal niet dieper mag zijn dan vijf keer haar kleinste dwarsafmeting.

De funderingsvoet wordt verbreed als de druk die de muur uit oefent groter is dan de draagcapaciteit van de bodem. Dit zorgt voor een gelijkmatige belastingverdeling en vermindert de kans op zettingen of verzakkingen. De aanlegdiepte moet bovendien voldoen aan de voorwaarden om opvriezen te voorkomen.

Traditioneel is een gemetselde fundering op staal gemaakt van kalkzandsteen of baksteen, meestal in meerdere lagen gemetseld. In de praktijk wordt er tegenwoordig vaak beton gebruikt, omdat dit duurzaam en betrouwbaar is. Bij het metselen van funderingsmuren is het gebruikelijk dat de muren trapsgewijs worden gemetseld, zodat de stabiliteit wordt verbeterd.

Toepassing en voorkeuren

Deze funderingsmethode is vooral populair wanneer:

Het storten van beton niet mogelijk is (bijvoorbeeld in een veengebied of bij beperkte toegankelijkheid).
De ondergrond voldoende draagkracht heeft.
De kosten voor een betonnen fundering onredelijk hoog zijn.
De bouwwerkbelasting relatief laag is.

Een gemetselde fundering op staal is snel en goedkoper uit te voeren, vooral bij kleinere projecten of in historische bebouwing. Echter, als de ondergrond minder goed is of de belasting hoger, kan dit type fundering tekortschieten. In dergelijke gevallen is een diepere fundering of een plaatfundering een betere keuze.

Problemen en risico’s

Hoewel een gemetselde fundering op staal relatief eenvoudig en efficiënt is, zijn er ook risico’s:

Verzakkingen en scheuren: In sommige situaties, zoals bij een lage grondwaterstand of bodeminklincing, kunnen verzakkingen ontstaan.
Grondwaterstand: Tijdelijk verlagen van de grondwaterstand kan zettingen veroorzaken.
Beinvloeding van buurpanden: Het aanleggen van een nieuwe fundering kan de gronddruk onder buurpanden beïnvloeden, wat kan leiden tot schade.
Waterafvoer: Waterdicht maken van de fundering is belangrijk om vochtproblemen te voorkomen. Er zijn verschillende methoden om dit te bereiken, zoals injectie met vloeistof of het toepassen van cementgebonden mortel.

Een bekend probleem is ook dat een gemetselde fundering op staal in bepaalde grondsoorten, zoals veen, minder betrouwbaar is. In dergelijke gevallen is een funderingsherstel vaak nodig.

Fundering op staal herstellen

Als bij een funderingsonderzoek (Fase 2) blijkt dat de fundering hersteld moet worden, is dit een complexe klus die per geval bekeken moet worden. De keuze van herstelmethoden hangt af van de aard van de schade, de draagkracht van de ondergrond en de belasting van het gebouw.

De volgende herstelmethoden worden beschreven in de bronnen:

Grondverbetering: Als de draagkracht van de bodem onvoldoende is, kan grondvervanging of grondverbetering uitgevoerd worden.
Bodeminjectie: Hierbij wordt een expansiehars toegepast om de grond te stabiliseren. In sommige gevallen kan de fundering ook omhoog worden gebracht.
Nieuwe funderingsmuur: Het aanbrengen van een nieuwe funderingsbalk of strook.
Stalen buispalen: Plaatsen van buispalen rondom het gebouw om extra steun te bieden.
Ringfundering: Een ringvormige fundering wordt aangebracht en vastgemaakt aan de bestaande fundering.

Het is belangrijk dat alle herstelmaatregelen uitgevoerd worden door een constructeur of bouwkundig deskundige. Zonder een sonderingsonderzoek en berekeningen kunnen funderingsproblemen alleen maar erger worden.

Samenvatting

Een gemetselde fundering op staal is een bekende en eenvoudige funderingswijze die traditioneel vaak in Nederland wordt gebruikt. De term verwijst echter niet naar het gebruik van staal als materiaal, maar naar de stabiliteit van de ondergrond. Hoewel deze methode snel en goedkoper kan zijn dan een betonnen fundering, zijn er ook risico’s, zoals verzakkingen en waterproblemen.

Bij funderingsherstel is het essentieel om een deskundige raad in te huren en het juiste herstelplan uit te voeren. De keuze voor de juiste funderingsmethode hangt af van verschillende factoren, waaronder de ondergrond, de belasting van het bouwwerk en de kosten.

Bij de bouw of renovatie van een woning is het dus belangrijk om goed onderzoek te doen naar de geschiktheid van een fundering op staal en eventuele alternatieven te overwegen. De kennis van de geschiedenis, toepassing en herstelmogelijkheden van deze funderingswijze kan u helpen bij het nemen van de juiste beslissing.

Conclusie

Een gemetselde fundering op staal is een oudere, maar nog steeds relevante funderingsmethode. De term kan echter verwarrend zijn, omdat zij geen verwijzing maakt naar het gebruik van het materiaal staal. De toepassing van deze fundering hangt af van de ondergrond en de belasting van het gebouw. In sommige situaties kan deze fundering een goede, kostenefficiënte oplossing zijn, maar bij zware belastingen of onstabiele ondergronden is een alternatief nodig. Bij schade of verzakkingen is een funderingsherstel vaak nodig, wat uitgevoerd moet worden door een constructeur. Het begrip van deze funderingswijze is daarom belangrijk voor iedereen die betrokken is bij bouw- of renovatieprojecten.