Inzicht in funderingsrisico’s via digitale kaarten: een hulpmiddel voor woningbouw, renovatie en beheer

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

In Nederland zijn houten funderingspalen een historische realiteit, met name in gebieden met een minder draagkrachtige bodem. Deze palen, die vaak in de bouwperiode vóór 1970 werden gebruikt, kunnen in de loop der tijd schade oplopen, bijvoorbeeld door droogstand of paalrot. Funderingsproblematiek heeft niet alleen gevolgen voor de levensveiligheid van woningen, maar ook voor de economische belasting van eigenaren. Om risico’s beter in te kunnen schatten, zijn diverse digitale funderingskaarten en platforms ontwikkeld. Deze tools geven een overzicht van de verdeling van kwetsbare funderingen per gebied, op basis van bouwjaar, bodemgesteldheid en andere relevante factoren.

Deze artikelen behandelt de werking, toepassing en betekenis van funderingskaarten, op basis van gegevens uit meerdere betrouwbare bronnen. Het doel is om zowel woningeigenaren als professionals in de woningbouw- en renovatiebranche een overzicht te geven van wat deze kaarten inhouden en hoe ze nuttig kunnen zijn in het plannen en beheren van funderingsgerelateerde kwesties.

Wat zijn funderingskaarten en waarvoor worden ze gebruikt?

Funderingskaarten zijn digitale tools die funderingsrisico’s en kwetsbaarheden op kaart zetten. Ze worden ontwikkeld door organisaties als het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) en samenwerkingen daarmee, zoals met FunderMaps en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Deze kaarten geven een indicatie van waar funderingsproblematiek mogelijk kan optreden, op basis van bouwjaar van panden en bodemgesteldheid van het betreffende gebied.

Deze kaarten zijn geen officiële diagnose van de staat van een fundering, maar bieden een eerste indruk van gebieden waar aandacht voor funderingsproblematiek op zijn plaats kan zijn. Ze helpen bijvoorbeeld bij het detecteren van gebieden met een hoge concentratie panden gebouwd vóór 1970, waardoor het risico op houten funderingspalen en daarmee het risico op paalrot toeneemt.

Funderingsrisico’s per gebied

Een van de kernfuncties van funderingskaarten is het identificeren van gebieden die kwetsbaar zijn voor funderingsproblematiek. Gebieden met een dergelijke kwetsbaarheid zijn meestal te vinden in:

Laagveengebieden
Rivierengebieden
Zeekleigebieden
Afgesloten zeearmen
Getijdengebieden

In deze gebieden is de bodem vaak minder draagkrachtig, wat een groter risico op zakkingen en scheefstand van panden oplevert. Daarnaast is de kans op paalrot bij houten funderingspalen groter, wanneer de grondwaterstand daalt. Dit is met name een probleem bij droogteperiodes.

De kaart ‘Gebieden met kwetsbare fundering door droogte’, bijvoorbeeld, combineert bouwjaar van panden met bodemsamenstelling. In het Rijnmondgebied en de Zaanstreek zijn panden met houten funderingspalen vaak in kwetsbare gebieden gevestigd. Hierdoor is het risico op schade door paalrot aanzienlijk.

Funderingskaarten en pandbezitters

Voor woningeigenaren en huurondernemers zijn funderingskaarten een waardevolle tool om het risico op funderingsproblematiek in te schatten. Ze helpen bijvoorbeeld bij het bepalen van of een pand zich in een aandachtsgebied bevindt, of of er sprake is van een combinatie van oude bouw (vóór 1970) en een kwetsbare bodem. Dit geeft een eerste indruk van het potentieel risico op funderingsproblematiek.

Een voorbeeld hiervan is de kaart die is ontwikkeld door KCAF in samenwerking met RVO. Deze kaart onderscheidt per postcodegebied het aantal panden gebouwd vóór 1970, in combinatie met de bodemgesteldheid van het gebied. In gebieden waar meer dan 80% van de panden voor 1970 zijn gebouwd, is het risico op funderingsproblematiek aanzienlijk groter.

Funderingsonderzoek en hoogtemonitoring

Hoewel funderingskaarten een eerste indruk geven, is het uitzonderlijk belangrijk om bij verdachte signalen zoals scheuren, scheefstand of zakkingsproblemen een funderingsonderzoek in te richten. Dit onderzoek wordt meestal uitgevoerd door gespecialiseerde bedrijven die funderingen vanaf de buitenkant onderzoeken en een inschatting maken van de levensduur van de fundering.

Een ander onderzoeksmiddel dat wordt gebruikt is de hoogtemonitoring. Hierbij plaatst de gemeente meetboutjes in panden en meet regelmatig de hoogte van deze boutjes. Dit levert een meetrapport op met gegevens over eventuele zakkingen of scheefstanden.

Funderingsonderzoek en hoogtemonitoring zijn verschillende benaderingen. Hoogtemonitoring geeft informatie over veranderingen in de hoogte van het pand, terwijl een funderingsonderzoek een inschatting geeft over de levensduur van de fundering zelf.

FunderMaps: digitale tools voor funderingsbeheer

Een van de meest gebruikte digitale tools is FunderMaps, een platform dat funderingsrisico’s inzichtelijk maakt en beheersbaar houdt. Het is een datagedreven platform dat zowel gemeenten als woningeigenaren helpt bij het beheren van funderingsinformatie. De applicatie biedt verschillende functionaliteiten, zoals:

FunderScan-app: Een QuickScan-methodiek om funderingsonderzoek efficiënt en betrouwbaar uit te voeren.
Webservice: Ontsluit pandspecifieke informatie via API’s.
Risicokaarten: Weergave van funderingsrisico’s in vijf categorieën.
Herstelkosten: Gedetailleerde kostenramingen op pandniveau.
Analysefunctionaliteiten: Droogstand, ontwateringsdiepte, negatieve kleef, paalenpest, etc.

FunderMaps biedt ook een herstelregister, waarin alle herstelde funderingen landelijk worden bijgehouden. Dit is van belang voor het beheren van funderingsprojecten en het voorkomen van herhaalde problemen.

Toepassing in de praktijk

In de praktijk wordt FunderMaps vaak gebruikt door gemeenten, woningcorporaties en onderzoeksbureaus. Het platform maakt het mogelijk om zowel nationale als lokale funderingsinformatie te analyseren en te beheren. Voor woningeigenaren en bouwbedrijven is FunderMaps een waardevolle hulpmiddel om funderingsrisico’s in kaart te brengen en eventuele herstelmaatregelen te plannen.

Bijvoorbeeld, in de Zaanstreek is FunderMaps gebruikt om gebieden met kwetsbare funderingen door droogte inzichtelijk te maken. Hierbij werden bouwjaar en bodemsamenstelling gecombineerd om een eerste indruk te krijgen van funderingsproblematiek. Dit heeft geleid tot gerichte acties in gebieden waar het risico op paalrot het hoogst was.

De rol van de gemeente

De gemeente speelt een centrale rol in het beheren van funderingsinformatie. Veel gemeenten houden een funderingskaart bij, waarin de staat van oude funderingen wordt weergegeven. Deze kaarten geven informatie over:

Of een fundering hersteld of onderzocht is.
Of er meetboutjes zijn geplaatst en er periodiek op zakking wordt gemeten.
De kwaliteitsklasse van een funderingsonderzoek.

Deze kaarten worden vaak gecombineerd met nationale tools zoals FunderMaps en de landelijke funderingsviewer van KCAF. Zo ontstaat een overzicht dat zowel lokaal als nationaal inzicht geeft in funderingsrisico’s.

Klimaatverandering en funderingsrisico’s

Een van de voornaamste ontwikkelingen in de bouwsector is de impact van klimaatverandering op funderingsrisico’s. Door veranderende neerslagpatronen en lage grondwaterstanden nemen de risico’s op paalrot en bodemschade toe. Funderingskaarten en digitale tools zoals FunderMaps zijn daarom ook steeds vaker gebruikt om klimaateffecten op funderingskwaliteit in te schatten.

De kaart ‘Gebieden met kwetsbare fundering door droogte’ is een voorbeeld van hoe klimaateffecten worden ingebed in funderingsrisicobeheer. Door bouwjaar en bodemsamenstelling te combineren, is het mogelijk om gebieden te identificeren waar de kans op schade door droogstand het grootst is.

Beperkingen van funderingskaarten

Hoewel funderingskaarten een waardevolle tool zijn, is het belangrijk te beseffen dat ze geen uitspraak doen over de daadwerkelijke staat van een fundering. Ze geven slechts een eerste indicatie van funderingsrisico’s en kunnen geen vervanging zijn voor funderingsonderzoek of hoogtemonitoring.

Daarnaast zijn sommige kaarten gebaseerd op schattingen en modellen, die beperkte accuraatheid kunnen hebben. Het is daarom altijd verstandig om bij verdachte signalen professionele beoordeling in te richten.

Conclusie

Funderingskaarten zijn een waardevolle tool voor woningbouw, renovatie en funderingsbeheer. Ze geven een overzicht van funderingsrisico’s per gebied, op basis van bouwjaar, bodemgesteldheid en andere factoren. Deze kaarten zijn ontwikkeld door organisaties als KCAF, FunderMaps en RVO, en worden gebruikt door gemeenten, woningcorporaties en woningeigenaren.

De kaarten geven geen uitspraak over de daadwerkelijke staat van een fundering, maar bieden wel een eerste indruk van gebieden waar aandacht voor funderingsproblematiek op zijn plaats kan zijn. In combinatie met funderingsonderzoek en hoogtemonitoring vormen ze een compleet beeld van funderingsrisico’s en maatregelen.

Bronnen

kaart