Ondergieten van funderingen: Technieken, materialen en toepassingen

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

Het ondergieten van funderingen is een essentieel onderdeel van zowel nieuwbouwprojecten als renovaties. Dit proces zorgt ervoor dat ruimtes volledig gevuld worden met mortel of grout om constructieve stabiliteit te waarborgen, constructiedelen aan elkaar te verbinden, en eventuele krimp of luchtinsluitingen te voorkomen. In dit artikel worden de technieken, materialen en toepassingsgebieden van ondergietingsmortels en -grouts besproken, op basis van praktijkvoorbeelden en technische eigenschappen uit diverse contexten. Aan de hand van deze informatie worden richtlijnen voor de juiste toepassing en uitvoering van ondergietingswerkzaamheden geformuleerd.

Technische principes van ondergietingsmortels

Ondergietingsmortels worden gebruikt om stelruimtes, voetplaten, ankerbouten, prefab constructiedelen en installaties te vullen. De mortel moet zowel de ruimte volledig vullen als het krimpgedrag beheersen om de stabiliteit van de constructie te waarborgen. Krimpcompensatie is van groot belang, omdat onjuiste vullingsmaterialen leiding kunnen geven tot verlies van contact tussen constructiedelen en eventuele schade.

In de praktijk worden er twee toepassingssituaties onderscheiden:

Open toepassing: Hierbij is de mortelspecie niet volledig afgesloten, zoals bij het vullen van een sparing. In dit geval kan de mortel vrij uitzetten, wat leidt tot een zwellend gedrag. Deze toepassing is bijvoorbeeld van toepassing bij het vullen van stelruimtes in prefab constructies.
Gesloten toepassing: De mortelspecie wordt hierin aangebracht in een ruimte die volledig afgesloten is, waardoor de uitzetting beperkt kan worden. In deze situatie zorgt de mortel ervoor dat de ruimte volledig gevuld blijft en de krimp in het plastische stadium gecompenseerd wordt. Typische voorbeelden zijn voetplaten met ankerbouten onder stalen constructies, of de stelruimte tussen de fundatieplaat van een machine en de betonnen fundering.

Belang van vloeibaarheid en vullingsdoeleinden

De vloeibaarheid van de mortel is van groot belang bij het ondergietingsproces. Omdat de mortel meestal in kleine of moeilijk bereikbare ruimtes moet worden aangebracht, moet het mengsel voldoende vloeibaar zijn om zonder luchtinsluitingen te kunnen stromen. De bekisting moet daarom goed gesloten zijn om de mortel in de juiste positie te houden. Bovendien moeten ontluchtingsgaten worden aangebracht om ervoor te zorgen dat lucht niet blijft zitten in de vullingsruimte. Dit is vooral belangrijk wanneer de mortel onder voetplaten wordt gebruikt, waarbij eventuele luchtinsluitingen schade kunnen veroorzaken.

Het ondergietingsproces mag niet worden onderbroken om luchtinsluitingen te voorkomen. De ondergieting moet binnen de verwerkingstijd van de mortel worden beëindigd. De verwerkingstijd hangt af van de fabrikant en kan variëren bij temperaturen die aanzienlijk afwijken van 20°C. Bij hogere of lagere temperaturen kan het krimpcompenserende gedrag van de mortel anders zijn, wat het belang van vroegtijdig contact met de leverancier benadrukt.

Materialen: Krimparme en precisiegrouts

Ondergietingsmaterialen moeten voldoen aan strikte eisen, zowel qua vloeibiliteit als qua krimpgedrag. Traditioneel werden ondersabelingsmortels met een gering watergehalte handmatig aangebracht. Deze mortels vertonen meestal weinig krimp en zijn geschikt voor het vullen van stelruimtes. Echter, bij droge toepassingen kan een half-plastische mortelspecie worden gekozen, die met een troffel moet worden aangebracht. Deze methode is handig bij ruimtes die niet gemakkelijk toegankelijk zijn.

Een modernere oplossing is het gebruik van precisiegrouts, zoals SikaGrout®-928. Dit is een hoge sterkte, niet krimpende grout die uitstekend vloei-eigenschappen heeft en eenvoudig kan worden aangebracht door gieten of verpompen. De grout is speciaal ontworpen voor moeilijk bereikbare of onbereikbare oppervlakken en heeft een uitstekende hechting, duurzaamheid en vries-dooi bestendigheid. Het gebruik van precisiegrouts biedt voordelen in termen van efficiëntie en kwaliteit, en is daarom vaak de voorkeursoplossing bij complexe ondergietingsprojecten.

Toepassing bij bouwprojecten en renovaties

Bij bouwprojecten en renovaties is het ondergieten van funderingen vaak essentieel voor de structurale integriteit. Een duidelijk voorbeeld hiervan is de uitvoering van een vijzeldek bij een tunnelverdubbeling in Schiphol. Hierbij werd een 1 mm dikke folie op het bestaande tunneldek gelegd, gevolgd door het aanbrengen van een nieuw vijzeldek van 0,85 m dik. Het vijzeldek was 20 m lang en 10 m breed en had een gewicht van 450 ton. Na verharding werd het vijzeldek gelicht met zes vijzels die in drie groepen gekoppeld waren.

Om ervoor te zorgen dat de opleggingen tussen de paalkoppen en het vijzeldek stabieler werden, werden er neopreen oplegblokken aangebracht. Daarnaast werden platte groutvijzels gebruikt om de oplegplaten aan de paalkoppen te verankeren. Deze groutvijzels waren voorbelast om de belasting correct over te pakken.

In dit project werd ook gebruikgemaakt van stalen HE-balken om het bestaande tunneldek tijdelijk te ondersteunen. Deze balken werden ingehesen en opgehangen aan de tunneldekken, met tussenliggende stalen oplegstoelen en groutvijzels. De balken vormden een tijdelijke ondersteuning totdat de volledige overkluizing was gerealiseerd.

Uitvoering en voorzorgsmaatregelen

Bij de uitvoering van ondergietingswerkzaamheden zijn meerdere voorzorgsmaatregelen van belang. Allereerst moet het storten van de mortel of grout gebeuren vanaf één zijde, waarbij zoveel mogelijk druk op het mengsel wordt uitgeoefend. Dit kan bijvoorbeeld bereikt worden door het mengsel via een hoger opgestelde trechter en een stortpijp aan te brengen. Bij langwerpige ondergietingen kan de stortpijp zelfs in de op te vullen ruimte worden doorgevoerd. Tijdens het storten kan de piplangzaam worden teruggetrokken om een homogene vulling te waarborgen.

Daarnaast is het belangrijk om rekening te houden met de verwerkingstijd van de mortel of grout. Deze tijd hangt af van de fabrikant en kan variëren bij temperaturen die afwijken van 20°C. Bij extreme temperaturen kan het krimpgedrag van het materiaal anders zijn, wat het noodzakelijk maakt om vooraf advies in te winnen bij de leverancier.

Toepassing in complexe situaties

In complexe situaties, zoals bij het aanleggen van prefab panelen of het uitvoeren van wandconstructies in tunnels, is het gebruik van precisiegrouts of krimparme mortels van groot belang. Een voorbeeld hiervan is een project waarbij prefab wandpanelen langs de vloerbalk werden aangebracht. Aan de onderzijde van de wand werd een nok aangebracht die zowel normaalkracht als dwarskracht overbracht op de vloerbalk. De wandpanelen werden ’s nachts ingehesen, omdat het niet mogelijk was om overdag volledig te werken vanwege het treinverkeer. Na het plaatsen van de panelen werd de vloerbalk rondom de nokken aangegoten.

In dergelijke situaties is het belangrijk om het ondergietingsproces in meerdere fasen uit te voeren. Dit zorgt ervoor dat de mortel of grout in de juiste verwerkingstijd kan worden aangebracht en dat luchtinsluitingen of onvolledige vullingen worden voorkomen. Daarnaast is het gebruik van dilatatie een belangrijk aspect. Door het dek van de nieuwe tunneluitbreiding te laten oversteken, kon de extra belasting van de uitbreiding worden gedistribueerd en werden de toelaatbare paalreacties en momenten niet overschreden.

Samenvatting

Het ondergieten van funderingen is een essentieel onderdeel van bouw- en renovatieprojecten. Het proces vereist zorgvuldige voorbereiding en het gebruik van geschikte materialen die voldoen aan de eisen van vloeibiliteit, krimpcompensatie en hechting. De technieken variëren afhankelijk van de toepassing, of het nu gaat om open of gesloten toepassingen. In beide gevallen is het van groot belang dat de mortel of grout volledig de ruimte vult en eventuele luchtinsluitingen worden voorkomen.

Moderne precisiegrouts zoals SikaGrout®-928 bieden voordelen in termen van vloeibiliteit, sterkte en krimpgedrag, waardoor ze vaak de voorkeursoplossing zijn in complexe ondergietingsprojecten. De uitvoering van het ondergietingsproces moet altijd binnen de verwerkingstijd van het materiaal worden gedaan en rekening houden met omgevingsfactoren zoals temperatuur en vochtgehalte.

Door het ondergieten van funderingen correct uit te voeren, wordt de stabiliteit van constructies gewaarborgd en wordt schade aan constructiedelen voorkomen. Zowel bij nieuwbouw als bij renovaties is het gebruik van krimparme mortels en precisiegrouts daarom een essentieel onderdeel van de constructieve kwaliteit.