Hoe lang is een fundering duurzaam? Belangrijke factoren en nationale uitdagingen

Een betrouwbare fundering is de basis van elke woning of gebouw. Zonder een stabiele onderbouw kan het gehele constructie- en bouwproces compromitteren, wat leidt tot schade, onveiligheid en aanzienlijke kosten voor herstel. De levensduur van een fundering varieert sterk afhankelijk van diverse factoren zoals materiaal, constructie, milieu-omstandigheden en onderhoud. Binnen Nederland speelt de funderingsproblematiek op dit moment een steeds grotere rol, met een schadepotentieel van 54 miljard euro, en is er behoefte aan een nationale aanpak. In dit artikel wordt ingegaan op de duurzaamheid van funderingen, de invloed van klimaatverandering, en de maatregelen die genomen kunnen worden om funderingsschade te voorkomen of te herstellen.

Factoren die bepalen hoe lang een fundering mee gaat

De levensduur van een fundering is niet statisch. Het hangt af van meerdere factoren, zoals het type fundering, het materiaal, de omgeving en het onderhoud. Deze aspecten worden duidelijk beschreven in de beschikbare gegevens.

1. Type fundering

Er zijn verschillende funderingstypen die op verschillende manieren werken en dus ook verschillende levensverwachtingen hebben. De oudere stadsgebieden in Nederland, zoals Amsterdam, Rotterdam en Dordrecht, zijn vaak op houten paalfunderingen gebouwd. Deze funderingen zijn vaak van eiken of grenenhout en rusten op een zandlaag via een kleilaag. In tegenstelling staan modernere funderingen zoals betonfunderingen of geotechnische oplossingen, zoals heipalen of diepe funderingen, die een langere levensduur kunnen bieden.

2. Materiaal van de fundering

Houten funderingen zijn gevoeliger voor aantasting door schimmel en bacteriën, vooral wanneer de grondwaterstand stijgt of daalt. Dit is bijzonder van toepassing op paalfunderingen in veen- of klei-gebieden, waar de grondwaterstand sterk kan fluctueren. Sinds 1970 is het gebruik van grenenhout voor funderingen in Nederland verboden vanwege de gevoeligheid voor paalrot, een bacteriële aantasting die zich onder water ontwikkelt. Eikenhout is daarentegen beter bestand tegen paalrot, maar niet tegen schimmels bij droogteperioden.

3. Klimaat en milieu

De klimaatverandering heeft een directe impact op de levensduur van funderingen, vooral in stedelijke gebieden waar houten funderingen vaak gebruikt zijn. Droogteperiodes zorgen ervoor dat houten palen langer boven water staan, wat de groei van houtrotschimmels bevordert. Dit proces versnelt de slijtage van de fundering en verhoogt de kans op verzakkingen. Volgens een woordvoerder van Wareco Ingenieurs is de gemiddelde levensduur van houten funderingen in droge jaren met 1 maand langer, wat direct leidt tot meer slijtage en schade.

4. Onderhoud en herstel

Een fundering die goed onderhouden wordt, kan decennialang meegaan. Echter, zonder actief onderhoud kan schade snel opbouwen. In sommige gevallen is het mogelijk om een fundering te herstellen of te verstevigen, bijvoorbeeld door heipalen aan te brengen rondom bestaande funderingen. Dit type herstelmaatregel wordt vaak toegepast in oude stadsbuurten waar de funderingen niet meer kunnen meekomen met de huidige of toekomstige belastingen.

5. Verzakkingen en schade

Verzakkingen zijn een directe gevolg van funderingsschade en kunnen leiden tot ernstige problemen, zoals scheuren in muren, dichteuren, en ongelijkheden in vloeren. Zonder herstel kunnen deze schadevormen zich verder ontwikkelen en uiteindelijk leiden tot het onbruikbaar worden van een woning of gebouw. In Nederland zijn momenteel ongeveer 425.000 gebouwen getroffen door funderingsproblematiek, en zonder preventieve maatregelen is dit aantal verwacht te groeien.

Levensduur in theorie en praktijk

Hoewel de levensduur van een fundering niet exact vast te leggen is, zijn er schattingen en studies die aangeven wat realistisch is. Lector Haico van Nunen van de Hogeschool Rotterdam schat dat een woning gemiddeld minstens 120 jaar meegaat. Dit is op basis van een onderzoek uit 2008 waarin experts aangeven dat een woning tussen 55 en 500 jaar kan meegaan. Deze schatting is gebaseerd op zowel bouwkundige als functionele aspecten. De fundering speelt hierin een cruciale rol.

In de praktijk ziet het er echter anders uit. Door klimaatverandering, slecht onderhoud en verouderde technieken is de levensduur van funderingen vaak korter dan de theoretische schattingen. Bijvoorbeeld in stedelijke gebieden waar houten funderingen gebruikelijk zijn, is het probleem van paalrot en verzakkingen al jarenlang aan de orde. In deze gevallen kan een fundering al na 50 tot 70 jaar in problemen raken, vooral als het onderhoud niet actief is.

Nationale aanpak funderingsproblematiek

Aangezien de funderingsproblematiek in Nederland al ruim twintig jaar aan de orde is, is er momenteel een duidelijke noodzaak voor een nationale aanpak. De RLI (Raad voor Leefomgeving en Infrastructuur) heeft op 29 februari 2024 het advies ‘Goed gefundeerd’ voorgelegd. In dit advies wordt aandacht besteed aan de urgentie van het probleem en het noodzakelijke kader voor herstel en preventie.

1. Urgentie van de situatie

De schade die al is ontstaan of ontstaat tussen nu en 2035, is enorm. Het aantal gebouwen dat op termijn funderingsproblemen krijgt is al 425.000, en zonder actie zal dit nog verder stijgen. De totale schade kan oplopen tot 54 miljard euro, wat een aanzienlijke belasting voor individuele eigenaren en de maatschappij als geheel betekent.

2. Aanbevelingen van de RLI

In het advies ‘Goed gefundeerd’ worden drie hoofddoelen genoemd:

  • Transparantie: Er moet meer informatie komen over de staat van funderingen van gebouwen, zodat eigenaren en marktpartijen beter kunnen inschatten wat hun risico’s zijn.
  • Activatie van eigenaren: Eigenaren moeten worden aangemoedigd om funderingsherstelmaatregelen te nemen, bijvoorbeeld door financiering of belastingvoordelen.
  • Verdelingseffecten: Aangezien funderingsherstel maatschappelijk belang heeft, wordt aangeraden om financiële steun te bieden aan eigenaren die in moeilijkheden verkeren. Dit kan via een nationale fondsstructuur of andere mechanismen.

3. Financiële benadering

De RLI schat dat een nationale aanpak funderingsproblematiek een investering van ruim 12 miljard euro vereist tussen 2024 en 2035. Deze kosten worden verdeeld over meerdere jaren, met evaluaties in 2028, 2030 en 2034 om te bepalen of het beleid werkt zoals verwacht.

Herstel en versterking van funderingen

Wanneer een fundering toch schade heeft opgelopen, is herstel een noodzakelijke maatregel. Dit kan op verschillende manieren gebeuren, afhankelijk van het type fundering en de omstandigheden.

1. Heien en heipalen

Een veelgebruikte methode is het heien van extra palen rondom bestaande funderingen. Deze methode wordt bijvoorbeeld toegepast in oude stadsbuurten waar de funderingen niet meer kunnen meekomen met de huidige belastingen. Door extra heipalen aan te brengen, wordt de fundering extra ondersteund, waardoor de risico’s op verdere verzakkingen worden beperkt.

2. Onderwaterdrainage

Een andere methode is het aanleggen van onderwaterdrainage. Deze techniek helpt bij het beheersen van de grondwaterstand, wat vooral belangrijk is in gebieden waar houten funderingen gebruikt zijn. Door de grondwaterstand te reguleren, kan paalrot en schimmelgroei worden voorkomen of beperkt. Dit is een langdurige oplossing die bijdraagt aan de duurzaamheid van de fundering.

3. Funderingsversterking met moderne materialen

Nieuwere oplossingen gebruiken moderne bouwmaterialen zoals beton of geotechnische oplossingen, die robuuster zijn en minder gevoelig voor klimaatverandering. Deze materialen kunnen worden gebruikt om bestaande funderingen te versterken of om nieuwe funderingen aan te leggen bij renovaties of nieuwbouw.

De rol van onderhoud en inspectie

Onderhoud is cruciaal voor de levensduur van een fundering. Regelmatige inspecties en het herkennen van vroege tekenen van schade, zoals scheuren of dichteuren, kunnen helpen om het probleem op tijd aan te pakken. Veel eigenaren zijn echter niet bewust van de staat van hun fundering, wat het probleem verder verergert. De RLI wijst erop dat transparantie een belangrijke rol moet spelen in de nationale aanpak. Informatie over de staat van funderingen moet beschikbaar zijn voor eigenaren en marktpartijen, zodat betere beslissingen kunnen worden genomen.

Conclusie

De levensduur van een fundering is afhankelijk van meerdere factoren, zoals materiaal, onderhoud, klimaat en constructie. In Nederland speelt funderingsproblematiek op dit moment een grote rol, met een schadepotentieel van 54 miljard euro. Zonder actie zal het probleem alleen maar groter worden. Een nationale aanpak is noodzakelijk om funderingsherstel te stimuleren, transparantie te creëren en de maatschappelijke impact te beperken. Tegelijkertijd zijn herstelmaatregelen zoals heien, onderwaterdrainage en funderingsversterking essentieel om schade te voorkomen of te beperken. Eigenaren, aannemers en overheden moeten samenwerken om de funderingsproblematiek aan te pakken en de duurzaamheid van woningen en gebouwen te waarborgen.

Bronnen

  1. Vd Geest Hillegom – Funderingsherstel
  2. Rli – Advies 'Goed gefundeerd'
  3. Binnenlands Bestuur – Fundering en droogte
  4. Business Insider – Levensduur van woning

Related Posts