Nationale Aanpak Funderingsproblematiek in Nederland: Een Toenemend Technisch en Maatschappelijk Risico

Funderingsproblematiek is in Nederland meer dan een technische kwestie. Het is een landelijk fenomeen dat zich op meerdere vlakken toont: technisch, financieel, maar ook maatschappelijk. Een recente analyse van Deltares in opdracht van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli), in samenwerking met TNO, toont aan dat ongeveer 425.000 gebouwen in Nederland een verwachte technische levensduur van minder dan vijftien jaar hebben, wanneer geen maatregelen worden genomen. In de komende jaren kan dit aantal sterk toenemen, vooral vanwege klimaatverandering en veranderingen in de ondergrond. Deze problematiek heeft betrekking op zowel oudere steden als jongere woonwijken en brengt een urgente noodzaak met zich mee voor een nationale aanpak.

Funderingsschade: Een Groot Probleem in een Laaggelegen Land

Nederland ligt op een laag niveau ten opzichte van de zeespiegel, en een groot deel van het grondgebied bestaat uit zachte grond. Dit maakt funderingen van gebouwen gevoelig voor bodemdaling en -stijging, evenals voor droogte. Klimaatverandering versterkt deze effecten. In vooral oude steden zijn funderingsproblemen al langer bekend en onderwerp van bestudering, maar in andere regio’s is er nog weinig bewustwording.

De technische, financiële en maatschappelijke impact van funderingsproblematiek is niet te onderschatten. Oudere huizen op houten palen en ondiepe funderingen zijn vooral kwetsbaar. Huizenbezitters zien hun eigendom in de waardelijne dalen, hebben te maken met herhaalde reparaties, en kunnen in sommige gevallen geconfronteerd worden met onoverkomelijke juridische of fiscale obstakels.

Oorzaken en Omvang van Funderingsproblematiek

Deltares heeft een funderingsrisicomodel ontwikkeld dat aantoont dat een groot deel van de gebouwen in Nederland op een bepaald niveau risico ligt. Uit de analyse blijkt dat bijna een kwart van de 425.000 kwetsbare gebouwen is gefundeerd op houten palen, terwijl de rest ondiep is gefundeerd. Gebouwen met betonnen funderingen zijn in de regel niet kwetsbaar.

De kwetsbaarheid van een fundering is echter afhankelijk van meerdere factoren. Denk aan de eigenschappen van het gebouw zelf, de ondergrond, en veranderingen in klimaat of beleid. Een voorbeeld is de uitvoering van de vernattingsopgave, die zowel positieve als negatieve effecten kan hebben op de funderingsproblematiek.

De actuele kennis over funderingsproblematiek is ingebracht in het Rli-advies Goed Gefundeerd, dat richtlijnen en aanbevelingen bevat voor een nationale aanpak. Hierin is sprake van een noodzaak om beter in beeld te krijgen welk type fundering in welk gebouw wordt gebruikt, om zo doelgerichte maatregelen te kunnen nemen.

Nationale Aanpak: Waarom Ze Nodig Is

De huidige situatie wijst op een tekort aan systematische data over individuele funderingen. Ondanks dat Deltares en TNO een duidelijk beeld hebben van relevante veranderingen in grondwaterstand en processen in de ondergrond, is het momenteel niet mogelijk om te bepalen welk gebouw precies kwetsbaar is. Dit betekent dat er meer gegevens nodig zijn over het type fundering per gebouw om de risico’s te kunnen inschatten.

De Rli stelt dat een nationale aanpak nodig is om funderingsproblematiek doeltreffend aan te pakken. Dit houdt onder andere in: - Het verzamelen van informatie over funderingstypen per gebouw. - Het reguleren en beter modelleren van grondwaterstanden. - Het ontwikkelen van kennis rondom het krimp- en zwelgedrag van klei. - Het monitoren en beperken van bodemdaling.

Klimaatverandering zal in de komende jaren leiden tot een toename van kwetsbare gebouwen, vooral met ondiepe funderingen. Daarom is het essentieel om nu maatregelen te nemen om de levensduur van bestaande gebouwen te verlengen en de impact op huizenbezitters te beperken.

Juridische en Juridische Complexiteit

Het Rli-advies ‘Goed Gefundeerd’ is onjuist geïnterpreteerd in sommige media, waaronder een artikel in het Algemeen Dagblad (AD) over de funderingsproblematiek rond het kanaal Almelo – De Haandrik. In dat artikel werd gesuggereerd dat de Rli de problemen daar op de schouders legt van ingrijpen door de provincie Overijssel. Dit is volgens de Rli niet correct en leidt tot verwarring over de echte aard van funderingsproblematiek.

Jantine Kriens, voorzitter van de raadscommissie van de Rli, benadrukt dat de oorzaken vaak complex zijn en dat het juridische pad voor bewoners vaak niet eenvoudig is. Het is daarom belangrijk dat de overheid, huizenbezitters en experts gezamenlijk werken aan een aanpak die zowel technisch als maatschappelijk verantwoord is.

Toekomstige Uitdagingen en Acties

Deltares ziet het als haar taak om de komende jaren steeds beter inzicht te verkrijgen in de aard en omvang van de funderingsproblematiek. Dit omvat het ontwikkelen van technische maatregelen die effectief zijn en toepasbaar op verschillende situaties. Binnen het kader van de nationale aanpak is het van belang om: - Meer data te verzamelen over funderingsstructuren. - Betere modellen te ontwikkelen voor grondwaterstanden en bodemgedrag. - Duurzame en kosteneffectieve oplossingen te ontwikkelen voor huizenbezitters. - Informatie en ondersteuning te bieden aan lokale overheden en gemeenschappen.

Klimaatverandering zal de komende decennia leiden tot veranderingen in de ondergrond, waardoor het noodzakelijk is om funderingsproblematiek systematisch te benaderen. Dit houdt niet alleen maatregelen op korte termijn in, maar ook strategieën voor het lange termijnbeheer van bestaande en toekomstige gebouwen.

Conclusie

De funderingsproblematiek in Nederland is een urgent technisch, financieel en maatschappelijk vraagstuk dat aandacht verdient van zowel huizenbezitters als beleidsmakers. De analyse van Deltares en TNO toont aan dat ongeveer 425.000 gebouwen in Nederland een beperkte levensduur hebben wanneer geen actie wordt genomen. Deze problemen worden verder versterkt door klimaatverandering, bodemdaling en veranderingen in de ondergrond.

Een nationale aanpak is essentieel om funderingsproblematiek doeltreffend aan te pakken. Dit vereist betere inzichten in funderingstypen, grondwaterstanden en het gedrag van de ondergrond. Daarnaast is het belangrijk om duurzame en kosteneffectieve oplossingen te ontwikkelen die toepasbaar zijn op diverse situaties en regio’s.

Door samenwerking tussen overheid, huizenbezitters en experts kan Nederland het risico van funderingsproblematiek verminderen en de levensduur van gebouwen verlengen. Dit is niet alleen belangrijk voor de veiligheid en duurzaamheid van woningen, maar ook voor het behoud van de maatschappelijke en economische stabiliteit.

Bronnen

1. Funderingsschade in Nederland: kaart en nationale aanpak