Bekisten van funderingen: Technieken, Materialen en Veiligheid

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Het bekisten van funderingen is een cruciale fase in de constructiecyclus, die direct invloed heeft op de kwaliteit, de duurzaamheid en de veiligheid van een gebouw. Funderingsbekistingen dienen als tijdelijke omhulsconstructies om beton op de juiste manier te storten en te laten verharden. Ze zijn daarbij niet alleen technisch belangrijk, maar ook essentieel in het kader van arbeidsveiligheid. De keuze van materiaal, de uitvoeringstechniek en de samenwerking met de betonconstructeur bepalen mede de prestaties van het eindresultaat.

In dit artikel worden de verschillende typen funderingsbekistingen, materialen en veiligheidsmaatregelen besproken, met aandacht voor zowel technische aspecten als praktische toepassingen. De nadruk ligt op het beoordelen van de ondergrond, de opbouw van de bekisting en het belang van monitoring en veiligheid tijdens het be- en ontkisten.

Funderingsbekistingen: Soorten en Toepassingen

Funderingsbekistingen kunnen verschillend zijn in opbouw en materialen, afhankelijk van de omstandigheden op de bouwplaats. In de praktijk worden de volgende typen onderscheiden:

Verloren materiaal: Dit is materiaal dat na het storten van het beton niet meer verwijderd wordt. Voorbeelden zijn isolatiemateriaal dat geïntegreerd wordt in de fundering.
Herbruikbaar hout: Vaak gebruikt in kleinere projecten. Houten bekistingen kunnen meerdere malen hergebruikt worden, maar vereisen wel een zorgvuldige opslag en onderhoud.
Systeemmateriaal: Voor grootschalige projecten worden stalen bekistingen ontwikkeld. Deze zijn duurzaam en geschikt voor seriematige productie.
Verloren bekistingen met schuimglas: Een modernere oplossing die niet alleen functioneel is, maar ook milieuvriendelijk. Deze vorm van bekisting maakt gebruik van schuimglaspanelen die blijvend in de fundering blijven. Ze bieden extra isolatie, zijn waterdicht en ecologisch verantwoord.

De keuze van het bekistingsmateriaal hangt af van factoren zoals de ondergrond, de vereiste isolatie, de bouwduur en het milieuaspect. Het herbruiken van bekistingen kan aanzienlijke besparingen opleveren in vergelijking met het optimaliseren van het beton- en betonstaalverbruik.

Werkvloeren: Scheiding en Kwaliteit van Funderingen

Een werkvoer vormt de scheiding tussen de ondergrond en de betonconstructie. Het zorgt voor een betere kwaliteit van de fundering en voorkomt direct contact tussen de grond en het beton. Werkvloeren kunnen op verschillende manieren worden uitgevoerd:

Beton met een lager cementgehalte (bijvoorbeeld 200 kg/m³)
Plaatmateriaal zoals spaanplaat of underlayment
Zwaar plastic folie

Het gebruik van folie kan echter risico’s opleveren. Zo is er kans op scheuren en wegzakken van de afstandhouders, wat leidt tot een te geringe dekking. In de praktijk is het meest betrouwbare oplossing de uitvoering in beton. Bij seriematige productie is het efficiënt om de werkvloer en de randbekisting samen te maatvoeren.

Bekisten en Ondersteuning: Veiligheid en Beheersbaarheid

Het be- en ontkisten van zware ondersteuningsconstructies vereist extra aandacht voor veiligheid en beheersbaarheid. Deze processen worden meestal in fasen uitgevoerd:

Handelingen rond de fundatie
Monteren en afstellen van de ondersteuning
Aanbrengen van de bekisting

De hoogte van de bekisting moet al in de fundatie worden bepaald en duidelijk aangegeven in de tekeningen. De invloed van tooglatten, inknijping van profielen en de toepassing van centerstrippen op de moerbalken zijn factoren die rekening moeten houden in het berekenen van de hoogte.

Het ontkisten gebeurt ook in fasen:

Het vrijkomen van de bekisting van het betonoppervlak
Het verwijderen van de dekbekisting
Het demonteren van de ondersteuningsconstructie
Het verwijderen van de tijdelijke fundaties

Het ontkisten moet met voorzichtigheid worden uitgevoerd, en vaak is een hulpsteigervloer nodig voor het handmatig verwijderen van onderdelen. Het demonteren gebeurt vaak met takels of hydraulische kransen. Voor langer werk met stalen balken is een overzichtelijke aanpak belangrijk. De volgorde van het ontkisten wordt beïnvloed door het ontwerp van de constructie. Vaak begint het ontkisten vanuit het midden van een overspanning richting de eindopleggingen.

Fundering op staal: Eist hoge Draagkracht

Bij een fundering op staal moet de ondergrond voldoen aan hoge eisen qua draagkracht en zettingsgedrag. Tijdens het storten van het beton is de specie plastisch, wat betekent dat vervormingen van de bekisting zich direct in de betonconstructie zullen vertalen. Deze vervormingen zijn berekenbaar, maar het is belangrijk om deze in het ontwerp mee te nemen. Zettingsprocessen kunnen ook invloed hebben op de kwaliteit van de verharde constructie.

Om de geschiktheid van de ondergrond vast te stellen, zijn meestal sondeer- en boorgegevens beschikbaar. Deze gegevens geven inzicht in de bodemopbouw en de belastbaarheid. De draagkracht van ongeroerde grond wordt meestal uitgedrukt in een toelaatbare spanning van 0,05 N/mm². Bij toepassing van grondverbetering kan deze waarde oplopen tot 0,1 N/mm².

Monitoring en Veiligheidsmaatregelen

Bij zware ondersteuningen die op staal zijn gefundeerd, is het verstandig om het gedrag onder belasting te monitoren. Zichtlatten en andere bouweigen oplossingen maken dit eenvoudig mogelijk. Monitoring helpt bij het vroegtijdig opsporen van eventuele problemen en voorkomt zo ongewenste situaties.

Veiligheid is een kernaspect bij het be- en ontkisten. Ongevallen op de bouwplaats zijn vaak voorkomen geweest. Het is belangrijk dat de ploeg die de bekisting be- en ontkist op de hoogte is van het ontwerp en de voorzieningen. Miscommunicatie, onjuiste aannames en inschattingsfouten zijn vaak oorzaak van ongelukken. Daarom is een gedegen informatieoverdracht essentieel.

De VSB heeft in het Handboek Steigers duidelijke richtlijnen opgesteld voor de veiligheid bij het be- en ontkisten van ondersteuningen. Deze richtlijnen zijn verplicht te volgen en dienen als leidraad voor het opstellen van veilige werkmethodieken.

Verloren Bekisting 2.0: Schuimglaspanelen

Een innovatieve oplossing die opkomt in de bouwsector is de verloren bekisting 2.0 met schuimglaspanelen. Deze methode biedt een aantal aanzienlijke voordelen:

Snellere bouwwijze: Er is geen aparte bekisting nodig, waardoor tijd bespaard wordt.
Schonere bouwwijze: Geen bodemvervuiling door microplastics, zoals bij tempex-bekistingen.
Blijvende isolatie: Schuimglas verandert niet van isolatiewaarde en blijft functioneel.
Volledig waterdicht en dampdicht: Schuimglas neemt geen water op, wat de kwaliteit van de fundering verbetert.
Brandveilig: Schuimglas is 100 % onbrandbaar.
Geen verlies van isolatiewaarde: Insecten en knaagdieren kunnen het materiaal niet vernielen.
Volledig ecologisch: Het materiaal bestaat uit 100 % oudglas recyclaat.
Herbruikbaar materiaal: De schuimglaspanelen kunnen hergebruikt worden.

De uitvoering is eenvoudig en snel:

Strookfundering leggen
Schuimglasplaten verlijmen op de fundering en onderling
Geotextiel uitrollen op de ondergrond
Schuimglaskorrels aanvullen tot de gewenste hoogte
Trillen met een lichte trilplaat
PE-folie aanbrengen om beton te isoleren
Betonvloer of gebonden blahglasvloer aanbrengen

Deze methode is vooral geschikt voor situaties waarbij isolatie en duurzaamheid een prioriteit zijn. Bovendien is het een hygiënische en milieuverantwoorde oplossing die geen compromis maakt met de functie van de fundering.

Conclusie

Het bekisten van funderingen is een essentieel onderdeel van elke bouwproject. De keuze van het bekistingsmateriaal en de uitvoeringsteknik bepalen mede de kwaliteit en duurzaamheid van het eindresultaat. Of men kiest voor klassieke oplossingen zoals hout of staal, of voor modernere methoden zoals schuimglaspanelen, het is belangrijk om veiligheid, efficiëntie en duurzaamheid in overweging te nemen.

Monitoring en veiligheid zijn cruciale aspecten bij het be- en ontkisten, en moeten daarom serieus genomen worden. Door een gedegen aanpak, zorgvuldige berekeningen en het gebruik van de juiste materialen, kan men zorgen voor een solide fundering die de eisen van huidige en toekomstige bouwprojecten aankan.

Bronnen

bekisting