Bodemdaling en funderingsrisico’s: welke gemeenten in Nederland zijn het meest kwetsbaar?

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Bodemdaling is een groeiend probleem in verschillende delen van Nederland. Het heeft directe gevolgen voor de funderingen van woningen en kan leiden tot schade die snel in de tienduizenden euro’s loopt. Deze problematiek ontstaat vooral in regio’s met veen- of kleibodems, maar ook zandgronden in het noorden en oosten worden steeds kwetsbaarder door de klimaatverandering. In deze artikel wordt een overzicht gegeven van de gemeenten die het meest gevoelig zijn voor bodemdaling, de verantwoordelijkheden van eigenaren en gemeenten, en welke maatregelen kunnen worden genomen om schade te voorkomen of te herstellen.

Wat is bodemdaling en waarom is het een probleem?

Bodemdaling kan ontstaan door verschillende oorzaken, zoals bebouwing, onttrekking van grondwater en veranderingen in het klimaat. In bepaalde gebieden, zoals veen- en kleilanden, kan een laag grondwaterpeil ervoor zorgen dat houten funderingen gaan rotten. Dit leidt tot verzakkingen, scheuren in muren en andere schade aan woningen.

In Nederland staan ongeveer 750.000 woningen op houten palen, vooral in de periode voor 1970. Deze funderingen zijn afhankelijk van een voldoende hoog grondwaterpeil om de palen onder water te houden en zo de rotting te voorkomen. Met de verhoogde frequentie van droge zomers en klimaatverandering is dit risico toegenomen.

Gemeenten met een hoge concentratie van dergelijke funderingen, zoals Den Haag, Alphen aan den Rijn en andere steden in West- en Noord-Nederland, zijn daardoor extra gevoelig voor schade aan funderingen.

Welke gemeenten zijn het meest kwetsbaar?

Den Haag

Den Haag is een van de gemeenten die het meest aandacht besteedt aan funderingsrisico’s. In samenwerking met Aveco de Bondt is er een gebiedsgerichte funderingsaanpak ontwikkeld. Hierbij zijn kwetsbare funderingen in kaart gebracht, inclusief houten paalfunderingen en funderingen zonder palen in gebieden met samendrukbare bodemlagen. De gemeente heeft een risicokaart ontwikkeld die aangeeft in welke wijken funderingsproblemen nu en in de toekomst kunnen ontstaan. Deze kaart is gebaseerd op geohydrologische modellen en praktisch onderzoek in de stedelijke gebieden.

Een groot deel van Den Haag blijkt echter relatief weinig risico te lopen op funderingsproblemen. Voor de gebieden waar wel funderingsrisico’s zijn, kan nu een gerichte aanpak worden ontwikkeld om schade te beperken en woningen veilig te houden.

Alphen aan den Rijn

De gemeente Alphen aan den Rijn heeft ook actief ingezet op funderingsproblemen. Inwoners die schade aan hun fundering door bodemdaling vermoeden, kunnen dit melden bij het Funderingsloket. Daar wordt een funderingsspecialist ingeschakeld om de situatie te beoordelen.

Huizen die voor 1990 zijn gebouwd, en met name die op houten palen, lopen een groter risico op schade dan woningen met moderne betonnen funderingen. Sinds 1 oktober 2021 is het bovendien verplicht om bij iedere woningtaxatie een funderingsrisico rapport op te nemen. Dit maakt de staat van de fundering een belangrijk onderdeel van de verkoop of kredietverstrekking van een woning.

Andere gemeenten in West- en Noord-Nederland

Gemeenten in West- en Noord-Nederland, zoals Den Haag, Alphen aan den Rijn, Leiden, Alkmaar en ook steden in de regio Flevoland, zijn vooral kwetsbaar door hun historische bouwtradities en bodemsamenstelling. Gebieden zoals veengebieden, rivierengebieden, zeekleigebieden en kunstmatige wateren (zoals het Haringvliet en het Grevelingenmeer) zijn vooral risicogebieden. De bodem in steden in deze regio’s is minder draagkrachtig en dus kwetsbaarder bij bodemdaling.

Verantwoordelijkheden van eigenaren en gemeenten

De verantwoordelijkheid voor fundering en grondwaterpeil ligt op twee vlakken:

Gemeente: Verantwoordelijk voor het grondwaterpeil in de openbare ruimte. De gemeente kan maatregelen nemen om schade aan funderingen te beperken en moet dit kunnen afwegen in het omgevingsplan.
Eigenaar: Verantwoordelijk voor het grondwaterpeil op eigen perceel en daarmee ook voor de staat van de fundering. Wanneer de fundering schade oploopt, ligt de financiële verantwoordelijkheid op de eigenaar.

Een gemeente kan wél ingrijpen bij ernstige funderingsproblemen die leiden tot onveilige situaties. Dit kan bijvoorbeeld zijn via onderzoeksubsidies, procesbegeleiding of zelfs dwangmaatregelen onder de Woningwet. Een gemeente heeft ook de mogelijkheid om onwillige eigenaren verplicht te laten meedoen aan funderingsherstelprojecten die betrekking hebben op hele rijwoningen.

Gevolgen van bodemdaling voor gemeenten

Niet alleen woningbezitters, maar ook gemeenten zijn sterk beïnvloed door bodemdaling. De dalende bodems hebben ook een impact op de klimaatdoelstellingen van Nederland. In veenbodems die droogvallen, ontstaat namelijk CO2 door verbranding van de bodem. Dit levert jaarlijks bijna 7 megaton CO2 op. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat de veenweiden in 2030 1 megaton CO2 minder moeten uitstoten. Dit betekent dat gemeenten ook een rol spelen in het beheren van het grondwaterpeil om klimaatmaatregelen te ondersteunen.

Bij schade aan funderingen kan dit bovendien leiden tot verarmde leefbaarheid van wijken, verhoogde huur- en koopprijzen door risico’s, en een verhoogde belastingdruk door de noodzaak van funderingsherstel. Daarom is het voor gemeenten belangrijk om funderingsrisico’s in kaart te brengen en maatregelen te nemen om schade te beperken.

Wat is een funderingsrisico?

Een funderingsrisico bestaat uit verschillende factoren:

Type fundering: Houten paalfunderingen zijn kwetsbaarder dan moderne betonnen funderingen. Oudere woningen, gebouwd voor 1970, lopen een hoger risico.
Soort bodem: Veen- en kleibodems zijn kwetsbaarder dan zandgronden. In droge perioden kan de bodem verder verzakken.
Grondwaterpeil: Een te laag grondwaterpeil leidt tot paalrot of funderingsverzakking.
Klimaatverandering: Langdurige droge periodes en verhoogde temperaturen versterken het risico op bodemdaling.

Inwoners kunnen meestal pas merken dat er funderingsproblemen zijn als er scheuren in muren of gevels ontstaan. Daarom is het verstandig om op tijd te weten hoe de fundering van een woning is aangelegd. Sinds 2021 is het verplicht om een funderingsrisico rapport op te nemen bij woningtaxatie, wat betekent dat bij verkoop of kredietverstrekking de staat van de fundering een rol speelt.

Wat kan een inwoner doen bij funderingsproblemen?

Wanneer schade aan de fundering vermoed wordt, is het verstandig om dit zo snel mogelijk te laten onderzoeken. De meeste gemeenten hebben een funderingsloket of een funderingsadviesdienst waarinwoners terecht kunnen. Hier wordt een funderingsspecialist ingeschakeld om de situatie te beoordelen en eventueel advies te geven over herstelmaatregelen.

Bijvoorbeeld in Alphen aan den Rijn kan men terecht bij het Funderingsloket, waar een melding kan worden gedaan. De gemeente Den Haag heeft een uitgebreide aanpak ontwikkeld, inclusief risicokaarten en gerichte funderingsaanpakken voor kwetsbare wijken.

Inwoners kunnen ook gebruikmaken van onderzoeksubsidies of herstellingsprogramma’s die gemeenten soms bieden. Bij grootschalige projecten, zoals het opknappen van rijwoningen, kan zelfs worden aangegrepen op basis van de Woningwet om onwillige eigenaren verplicht te laten meedoen.

De rol van technologie en onderzoek

Technologie en onderzoek spelen een cruciale rol in het bepalen van funderingsrisico’s. Veel gemeenten gebruiken geohydrologische modellen om grondwaterstanden in kaart te brengen. Deze modellen geven inzicht in de huidige situatie en de verwachte ontwikkeling in de toekomst. Met behulp van historische bouwkaarten, bouwdossiers en praktisch onderzoek op locatie worden pandprofielen ontwikkeld.

Deze informatie wordt samengevoegd in risicokaarten, die zowel huidige als toekomstige funderingsrisico’s aangeven. In Den Haag is op deze manier een overzicht gemaakt van welke wijken het meest kwetsbaar zijn. Voor deze gebieden kan nu een gerichte aanpak worden ontwikkeld.

Conclusie

Bodemdaling is een belangrijk en groeiend probleem in Nederland, met name in gemeenten met veen- en kleibodems. De verantwoordelijkheid voor funderingsherstel ligt vooral bij de woningbezitter, maar gemeenten spelen ook een belangrijke rol bij het beheren van het grondwaterpeil en het voorkomen van schade. Door middel van onderzoek, risicokaarten en gerichte funderingsaanpakken kunnen gemeenten zoals Den Haag, Alphen aan den Rijn en andere steden in West- en Noord-Nederland maatregelen nemen om funderingsproblemen te beperken.

Inwoners die vermoeden dat er funderingsproblemen zijn, kunnen terecht bij een funderingsloket of funderingsadviesdienst. Het is verstandig om op tijd actie te ondernemen, omdat herstel van funderingsproblemen vaak kostbaar is. Met de huidige maatregelen en onderzoeken kan het risico op schade aan de fundering worden verminderd, waardoor woningen veilig en leefbaar blijven.