Bouwen op oude fundering: voordelen, risico’s en oplossingen

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Bouwen op een bestaande fundering biedt tal van voordelen, zowel qua tijd en kosten als qua duurzaamheid. In een tijd waarin het klimaatonderzoek en CO₂-reductie steeds belangrijker worden, is hergebruik van bestaande funderingspalen een logische keuze. In dit artikel wordt ingegaan op de voordelen van het bouwen op oude fundering, de risico’s die bij oude funderingen kunnen liggen, en mogelijke oplossingen voor versterking of aanpassing van deze funderingen.

Bouwen op bestaande fundering: wat is het?

Bij bouwen op bestaande fundering wordt gebruikgemaakt van de funderingspalen of -constructie die al aanwezig is onder een oude bouw. In plaats van deze fundering te sloopen en opnieuw te bouwen, wordt gekeken of deze hergebruikt of geïntegreerd kan worden in het nieuwe ontwerp. Deze aanpak heeft voordelen op meerdere vlakken:

Tijd en kosten besparen: Het plaatsen van nieuwe funderingspalen is tijdrovend en duur. Hergebruik van bestaande palen kan tijd en geld besparen.
Minder afval: Door hergebruik van palen wordt minder afval gegenereerd.
CO₂-reductie: Het hergebruik van funderingspalen leidt tot een aanzienlijke reductie van CO₂-uitstoot ten opzichte van het graven en plaatsen van nieuwe palen.
Duurzame bouw: Deze methode past binnen het kader van circulaire bouwprincipes, waarbij materialen en onderdelen opnieuw worden ingezet.

Een goed voorbeeld van bouwen op bestaande fundering is het The Frame Building in Amsterdam. Hier zijn 28 van de 50 funderingspalen hergebruikt, wat aanzienlijke kosten en CO₂-uitstoot bespaarde. Ook bij het aanleggen van een viaduct over de A9 zijn 208 palen van een oude brug hergebruikt.

Voordelen van het hergebruik van funderingspalen

Het hergebruik van bestaande funderingspalen biedt meerdere concrete voordelen:

Energiebesparing: Het produceren van nieuwe funderingspalen vraagt veel energie en grondstoffen. Hergebruik vermijdt dit en draagt bij aan een lagere CO₂-uitstoot.
Kostenbesparing: Het hergebruik is vaak goedkoper dan het plaatsen van nieuwe palen, zowel qua materiaalkosten als arbeidstijd.
Minimale bouwverstoringen: Het gebruik van bestaande palen zorgt voor minder grondverzet en minder verkeerstekorten.
Duurzaamheid: Het hergebruik past in de trend van duurzame bouw en circulaire economie.

De toepassing van moderne technieken maakt het mogelijk om de kwaliteit van bestaande palen nauwkeurig te bepalen. Als de palen in goede staat zijn, kunnen ze worden geïntegreerd in het nieuwe ontwerp. Het is echter belangrijk om te beseffen dat niet elke fundering geschikt is voor hergebruik. Factoren zoals het type paal, lengte, diameter en conditie spelen een rol in de beoordeling.

Risico’s van oude funderingen

Oude funderingen kunnen risico’s bevatten, vooral als ze vóór 1970 zijn aangelegd. In Nederland is het niet ongebruikelijk dat woningen op zachte ondergronden zoals veen of klei zijn gebouwd. Dit zorgt ervoor dat verzakkingen, scheuren en instabiliteit mogelijk zijn. Hieronder worden enkele van de belangrijkste risico’s toegelicht.

1. Houten palen en grondwaterstanden

Vroeger werden vaak houten palen gebruikt bij funderingen. Deze palen zijn gevoelig voor aantasting bij wisselende grondwaterstanden. Als het grondwater daalt, kan de houten paal drogen en dus aan vervorming of verrotting onderhevig zijn. Dit kan leiden tot een verlies van draagvermogen en eventueel tot verzakkingen.

2. Fundering op staal, direct op zand of klei

Een andere vorm van oude fundering is een fundering op staal, direct op zand of klei. Deze constructie werkt prima zolang de bodem niet verschuift. Echter, door klimaatverandering, droogte of hevige regenval kan de bodem veranderen, waardoor de fundering niet langer in staat is om de belasting te dragen. Dit kan leiden tot scheuren in muren en gevels of zelfs tot instabiliteit van de woning.

3. Bakstenen funderingsmuren

Bakstenen funderingsmuren waren vroeger populair, maar deze verliezen na verloop van tijd hun draagkracht. De koppeling tussen de bakstenen en het mortel is niet zo sterk als bij moderne funderingen. Hierdoor kunnen verzakkingen ontstaan en is er een risico op scheuren.

Signalen dat een oude fundering problemen geeft

Het herkennen van problemen bij een oude fundering is essentieel voor het voorkomen van schade. Hieronder worden enkele duidelijke signalen genoemd:

Scheuren in binnenmuren of gevels: Dit is vaak een teken van verzakking of verliezen van draagvermogen.
Lastige deuren of ramen: Als deuren of ramen plots lastiger zijn om te openen of sluiten, kan dit wijzen op verplaatsing van de structuur.
Onvaste vloeren: Als de vloer op bepaalde plekken niet meer vlak aanvoelt, kan dit een teken zijn van verzakking.
Recente aanbouw of verbouwing: Een aanbouw of verbouwing kan extra belasting op de fundering opleggen, wat bestaande problemen kan verergen.

Laten deze signalen langer onbehandeld, kan de schade zich verder ontwikkelen. Vergeet niet dat oude funderingen vaak geleidelijk verslechteren, wat het gevaar verder vergroot. Daarnaast kan een verwaarloosde fundering de waarde van een woning negatief beïnvloeden, bijvoorbeeld door negatieve bouwkundige rapporten of verkoopproblemen.

Oplossingen voor het versterken van oude funderingen

Er zijn meerdere manieren om oude funderingen te versterken of aan te passen, afhankelijk van de mate van schade en de bouwtoestand van de woning. Hieronder worden enkele veelvoorkomende methoden besproken.

1. Schroeffunderingen

Schroeffunderingen worden vaak gebruikt bij het versterken van funderingen, zowel bij nieuwe als bestaande situaties. Deze funderingen bestaan uit metalen palen die worden ingeschroefd in de ondergrond. Ze bieden een robuuste oplossing voor versterking en zijn geschikt voor zachte ondergronden zoals veen en klei.

De voordelen van schroeffunderingen zijn:

Snelle installatie: Het schroffen van palen is sneller dan het graven en leggen van nieuwe palen.
Minimale verstoring: Er is weinig grondverzet nodig, wat leidt tot minder verstoring van de omgeving.
Hoge draagkracht: Schroeffunderingen bieden een sterke ondersteuning voor aanbouwen of uitbouwen.

2. Trillingsvrije palen

Bij ernstige schade kan een woning worden gestabiliseerd met trillingsvrije palen. Deze methode is minder ingrijpend dan traditionele funderingsherstelmethoden en vereist geen sloop van de vloer.

3. Scheurherstel en injectiemortel

Voor beginnende schade zijn er ook minder ingrijpende oplossingen, zoals scheurherstel met wapening en injectiemortel. Deze methoden zijn geschikt voor het herstellen van beginnende scheuren in muren en gevels. Het is echter belangrijk dat de oorzaak van de schade goed wordt onderzocht en verholpen.

Bouwen op bestaande fundering: een complexe aangelegenheid

Het bouwen op bestaande fundering is niet altijd een eenvoudige aangelegenheid. Vaak zijn bestaande en nieuwe funderingen van verschillende aard. Bijvoorbeeld, in het The Frame Buildingproject is de bestaande fundering op prefab palen geïntegreerd met een nieuwe fundering op schroef-combipalen. Deze combinatie leidt tot een complex ontwerp, omdat het zettingsgedrag van de fundering niet gelijk is voor alle onderdelen.

Constructeurs moeten hier rekening mee houden bij het ontwerp. In het geval van The Frame Building zijn verschillende configuraties doorgerekend om ervoor te zorgen dat de belasting op de fundering binnen de toegestane limieten blijft. De keuze voor een plaatfundering onder het gesloopte gebouw was een strategische beslissing om het zettingsgedrag te beheersen.

Voorbereiding voor bouwen op bestaande fundering

Voordat je begint met het bouwen op een bestaande fundering, is het belangrijk om de volgende stappen te volgen:

Vergunningen en goedkeuringen: Controleer of de benodigde vergunningen zijn verkregen bij de relevante instanties. Bouwregels per regio kunnen verschillen, dus dit is essentieel.
Gedetailleerd plan maken: Zorg voor een plan dat de exacte locatie, afmetingen en constructiemethoden van de aanbouw en fundering bevat. Dit plan dient aan bouwnormen te voldoen.
Grondwerk: Het grondwerk is een belangrijk onderdeel van het proces. Hierbij wordt bepaald of de bestaande fundering geschikt is voor hergebruik of versterking.
Expertise inschakelen: Het is verstandig om een expert in te schakelen, zoals een bouwkundig ingenieur of funderingsdeskundige. Deze deskundige kan het type fundering bepalen en eventuele versterkingen aanbevelen.

Conclusie

Bouwen op bestaande fundering biedt meerdere voordelen, zoals tijd- en kostenbesparing en duurzaamheid. Het hergebruik van funderingspalen is een logische keuze in een tijd waarin CO₂-reductie en circulaire bouw steeds belangrijker worden. Echter, het is belangrijk om de risico’s van oude funderingen te begrijpen en eventuele versterkingen of aanpassingen in overweging te nemen.

Of een fundering geschikt is voor hergebruik, hangt af van factoren zoals het type paal, lengte, diameter en conditie. Moderne technieken maken het mogelijk om de kwaliteit van bestaande palen nauwkeurig te bepalen. In het geval van problemen kunnen oplossingen zoals schroeffunderingen, trillingsvrije palen of scheurherstel worden ingezet.

Bij het bouwen op bestaande fundering is het essentieel om een gedetailleerd plan te maken en eventueel expertise in te schakelen. Door deze stappen te volgen, kan een duurzame, kostenefficiënte en veilige oplossing worden gerealiseerd.

Bronnen

oude
bouw