Funderingsproblematiek en -oplossingen in de huidige bouwpraktijk

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Funderingen zijn de basis van elke woning of bouwwerk en spelen een cruciale rol bij de stabiliteit en duurzaamheid van het gebouw. In de huidige bouwpraktijk is het van essentieel belang om funderingen correct te ontwerpen en uit te voeren, aangezien de impact van klimaatverandering en veranderende bodemomstandigheden steeds duidelijker worden. Deze artikelen geven inzicht in de huidige funderingsproblematiek, mogelijke oplossingen en de technische aspecten van fundering in de bouw.

Funderingen: basisprincipes en eisen

Een fundering is de draagconstructie waarop een gebouw geplaatst wordt. Het doel van een fundering is om de belasting van het gebouw op de daaronder gelegen draagkrachtige grondlagen over te dragen, zodat er geen grotere zakkingen of zettingsverschillen optreden dan toelaatbaar zijn voor het bouwwerk.

Een goede fundering moet aan verschillende eisen voldoen:

Sterk en stabiel – De fundering moet het gewicht van het gebouw kunnen dragen en mag niet zakken, buigen of breken.
Bestand tegen omgevingsinvloeden – De fundering moet bestand zijn tegen grondwater, zout water, droogte, vorst, hitte, schimmels, insecten en eventueel chemicaliën.
Duurzaam en betrouwbaar – De fundering moet tijdens de levensduur van het gebouw functioneel blijven.

Gewapend beton voldoet in de meeste gevallen aan deze eisen. De meest gebruikte funderingsmethode is de fundering op staal, die toepassing vindt wanneer de draagkrachtige laag (vaste grondslag) niet te diep onder het maaiveld ligt. In dergelijke gevallen wordt de slechte bovengrond verwijderd en vervangen door een zogenaamde zandkoffer of verbeterd door verdichten of groutinjectie.

Fundering op staal versus fundering op houten palen

Er zijn verschillende vormen van funderingen. Twee veelvoorkomende methoden zijn fundering op staal en fundering op houten palen.

Fundering op staal wordt toegepast in gebieden waar de vaste grondslag relatief dicht onder het maaiveld ligt. Deze methode is geschikt voor woningen in gebieden met klei of veenbodem. De fundering bestaat uit een brede strook van gewapend beton onder de dragende muren van het gebouw.
Fundering op houten palen wordt gebruikt in zettingsgevoelige gebieden, zoals veengebieden. In deze gevallen worden houten palen in de ondergrond gestoken om het gebouw op een vaste grondslag te plaatsen. Deze palen kunnen echter onder invloed van droogte of verrotting minder draagkrachtig worden, wat funderingsproblemen kan veroorzaken.

In het rood gemarkeerde gebieden op de risicokaart van Sweco worden vooral problemen verwacht bij woningen op houten palen, terwijl in blauwe en gele gebieden de risico’s vooral voorkomen bij woningen die op staal zijn gefundeerd.

Klimaatverandering en funderingsproblematiek

De impact van klimaatverandering op de funderingsproblematiek is in de afgelopen jaren duidelijk toegenomen. In 2018 werd al een toename van meldingen van funderingsproblemen gemeld, vooral in gebieden met slappe klei- of veenbodem. Deze problemen zijn vooral geconcentreerd in het noorden en westen van Nederland.

Martine Coevert, adviseur funderingsaanpak, wijst erop dat de droge zomer van 2018 heeft geleid tot een versnelling van funderingsproblematiek. In het afgelopen jaar zijn meer dan een kwart van de meldingen van funderingsproblemen afkomstig van onverwachte gebieden zoals Overijssel, Gelderland, Noord-Brabant en Drenthe. Dit wijst op een directe relatie tussen klimaatverandering en de toenemende funderingsproblemen in deze regio’s.

Funderingsherstel: proces en uitdagingen

Wanneer funderingsproblemen zich voordoen, is het noodzakelijk om een herstelproces in gang te zetten. Dit proces is complex en kan duren vanaf minimaal twee jaar. Het begint met uitgebreid funderingsonderzoek, inclusief bodemonderzoek om eventuele vervuiling tijdens de uitvoering te voorkomen. Uit dit onderzoek kunnen drie mogelijke conclusies volgen:

Groen (niets aan de hand) – De fundering is stabiel en vereist geen herstel.
Oranje (geen acuut gevaar, maar monitoring gewenst) – De fundering is voorlopig veilig, maar dient nauwlettend gevolgd te worden.
Rood (fundering moet worden vervangen) – De fundering is onvoldoende en vereist herstel.

Bij funderingsherstel is goed overleg met huurders en woningeigenaren cruciaal. Wooncorporaties zoals Baston Wonen en Woonstad Rotterdam voeren op dit moment grootschalige funderingsaanpassingen uit, maar het proces staat nog in de kinderschoenen. Ze voeren eerst een inventarisatie van meldingen uit en bepalen vervolgens welke woningen herstel nodig hebben en welke alleen monitoring vereisen.

Voorbeelden uit de praktijk

Een concrete voorbeeld van funderingsaanpassing is te vinden in de stad Leiden. Daar worden drie beelden van kunstenaar Frans de Wit verplaatst naar een nieuwe locatie aan de overkant van de Plesmanlaan. Deze verplaatsing is nodig voor de aanleg van het tracédeel van de Leidse Ring Noord. De beelden worden met een grote kraan overgebracht naar hun nieuwe plek, waar aannemer Boskalis funderingen heeft gemaakt voor de enorme stalen sculpturen. Dit duidt op de technische en logistieke uitdagingen die verbonden zijn aan zowel kunstprojecten als bouwprojecten.

In het Gelderse Zevenaar worden ongeveer 30 meldingen per jaar ontvangen over mogelijke funderingsproblemen. Projectleider Tom de Wit van Baston Wonen benadrukt dat de extreme droogte heeft geleid tot versneld verzakkingen van de grond, met name bij woningen met funderingen op staal.

De rol van wooncorporaties en gemeenten

Wooncorporaties spelen een belangrijke rol in het aanpakken van funderingsproblematiek. In Rotterdam, waar ongeveer 17.000 woningen op houten palen staan, voert Woonstad Rotterdam sinds ongeveer vijf jaar grootschalige funderingsherstelprojecten uit. De aanpak is echter geen exacte wetenschap, wat voor bewoners lastig kan zijn. De Vries, procesmanager bij Woonstad Rotterdam, legt uit dat het vaak noodzakelijk is om herstel in bewoonde staat uit te voeren, aangezien er weinig wisselwoningen beschikbaar zijn.

Het proces start meestal ongeveer een jaar voor de werkzaamheden beginnen, waarbij huurders op grote schaal worden ingelicht. Bij woningen op de begane grond is het meestal noodzakelijk dat bewoners tijdelijk elders verblijven, wat kan duren tot acht maanden tot een jaar.

Technische aspecten van funderingsontwerp

Het ontwerp van een fundering hangt sterk af van de vorm en structuur van het gebouw. Bij een homogene bouwmassa is er sprake van een zich steeds repeterend funderingsysteem. Bij complexere bouwwerken, zoals gebouwen met liftschachten of schoorstenen, kan sprake zijn van plaatselijk hoge belastingen die extra aandacht vereisen.

Er zijn drie typen belastingafdracht in funderingsontwerp:

Lijnlasten – Vooral bij gestapelde bouw.
Plaatselijk hoge belastingen – Bijvoorbeeld bij liftschachten of schoorstenen.
Puntlasten – Vooral bij skelet- en spantbouw.

Het ontwerp van een fundering moet ook rekening houden met mogelijke zakkingen en zettingsverschillen. Deze kunnen optreden wanneer het gebouw als geheel zakt, scheef zakt of bepaalde onderdelen meer zakken dan andere. Daarom is het van belang om tijdens de bouw fase rekening te houden met de toelaatbare zettingsverschillen.

Conclusie

Funderingen vormen de basis van elk bouwwerk en zijn essentieel voor de stabiliteit en duurzaamheid van woningen. De impact van klimaatverandering en veranderende bodemomstandigheden maakt het noodzakelijk om funderingsproblematiek serieus te nemen. Zowel particulieren als woningcorporaties en gemeenten spelen een rol bij het detecteren en aanpakken van funderingsproblemen. Door technisch kennis en passende aanpakken te combineren, kan de levensduur van gebouwen verlengd worden en wordt de veiligheid van bewoners gewaarborgd. Het is duidelijk dat funderingsherstel en -aanpassing niet alleen een technische uitdaging is, maar ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid die aandacht verdient in de huidige bouwpraktijk.