De rol en uitdagingen van funderingen in de bouwpraktijk

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Een fundering vormt de basis van ieder gebouw en speelt daarom een cruciale rol in de duurzaamheid, veiligheid en functionele prestaties van een woning of infrastructuur. Zonder een correct aangelegde fundering lopen zowel particuliere huizen als commerciële gebouwen het risico op schade door ongelijke zettingen of zelfs totale instorting. De keuze van de juiste funderingstypen hangt af van factoren zoals de draagkracht van de bodem, het gewicht van de constructie en eventuele aardse of klimatische uitdagingen. In dit artikel wordt ingegaan op verschillende funderingstypen, hun toepassingen, en de huidige uitdagingen in de Nederlandse bouwsector, met name wat betreft het nationale funderingsprobleem.

Typen funderingen en toepassing

Funderingen worden in twee hoofdcategorieën ingedeeld: ondiepe funderingen en diepe funderingen. De keuze tussen deze categorieën hangt af van de toestand van de bodem en de belasting die het gebouw op de fundering uitbrengt.

Ondiepe funderingen

Ondiepe funderingen worden gebruikt wanneer de draagkrachtige grond niet te diep onder het maaiveld ligt. De bekendste vormen zijn:

Strokenfundering: Wordt vaak toegepast onder dragende muren in eengezinswoningen. Het is kostenefficiënt en relatief eenvoudig uit te voeren. De strokenfundering bestaat uit een strook van gewapend beton die onder de muur wordt aangelegd. De breedte van deze strook wordt bepaald door de dikte van de muur bovenop.
Plaatfundering: Deze fundering bestaat uit een dikke plaat van gewapend beton die over het gehele gebouw wordt aangelegd. Ze is geschikt voor gebouwen met gelijkmatig verdeelde belasting en minder gevoelig voor ongelijke zettingen. Een nadeel is de relatief hoge materiaalkosten.

Diepe funderingen

Diepe funderingen worden aangelegd wanneer de draagkrachtige grond dieper ligt of de bodem niet voldoende stabiliteit biedt. De belangrijkste vormen zijn:

Paalfundering: Wordt vaak gebruikt in situaties waar de bovengrond niet sterk genoeg is. Hierbij worden stalen of betonnen palen diep in de grond gebracht. De palen dragen het gewicht van het gebouw af op sterkere grondlagen. Deze methode is duurder en technisch complexer dan ondiepe funderingen, maar is essentieel in problematische bodems zoals veen of moeras.
Poerenfundering: Deze fundering bestaat uit vrij grote blokken van gewapend beton die onder puntlasten zoals kolommen worden geplaatst. Het is een geschikte methode wanneer het gebouw niet gelijkmatig belast is.
Caissonfundering: Bestaat uit een grote betonnen of stalen “doos” die in de grond gezakt wordt. Deze methode wordt vooral gebruikt in brugpijlers of zware constructies waar een grote oppervlakte nodig is voor het verdelen van de belasting.

Innovatieve funderingstechnieken

Naast traditionele methoden worden ook innovatieve technieken toegepast om uitdagingen in de fundering aan te pakken. Denk bijvoorbeeld aan:

Schroefpalen: Deze palen worden met een draaiende beweging in de grond gebracht en zijn ideaal voor tijdelijke of lichte constructies.
Grondverbeteringstechnieken: Methoden zoals verdichting of injectie worden gebruikt om zwakke bodems te versterken. Bijvoorbeeld groutinjectie kan gebruikt worden om leem of zand te verharden.

Uitdagingen in de Nederlandse funderingssector

Nederland heeft een omvangrijk funderingsprobleem dat zich zowel in stedelijke als landelijke gebieden voordoet. Het advies “Goed gefundeerd” dat in februari 2024 is gepresenteerd, benadrukt het urgente karakter van deze situatie. Ongeveer 425.000 woningen zijn momenteel al bezig met verzakkingsschade, en dit aantal zal alleen maar groeien als er geen preventieve maatregelen worden genomen. Het totale schadebedrag kan zelfs oplopen tot 54 miljard euro.

Een belangrijk probleem is de hoge ouderdom van veel woningen en hun funderingen. In bijvoorbeeld de Groote Veenpolder zijn vele woningen van voor 1970 gefundeerd op houten palen, die kwetsbaar zijn voor verrotting of bodemdaling. Waterschappen zoals Wetterskip Fryslân proberen dit tegen te gaan door grondwaterpeilen hoog te houden via zogenaamde hoogwatervoorzieningen. Deze maatregelen proberen de grondwaterstand stabiel te houden en zo de sterkte van de funderingen te bewaren.

Fundering aanleggen: proces en techniek

Het aanleggen van een fundering is een complex proces dat zorgvuldig moet worden gepland en uitgevoerd. Het proces begint met een grondonderzoek om de draagkracht van de bodem vast te stellen. Vervolgens wordt een ontwerp gemaakt dat aansluit op de structuur van het gebouw en de belastingen die erop uitgebracht worden.

Bij het aanleggen van een strokenfundering wordt de bovenste, minder stabiele grond verwijderd en vervangen door een zandkoffer of verdichtte grond. Vervolgens wordt een brede strook van gewapend beton geplaatst onder de dragende muren. Dit proces is goedkoper en eenvoudiger uit te voeren, maar vereist een stabiele bodem.

Bij een paalfundering worden de palen met een boor- of schroefmethode in de grond gebracht. Deze methode is duurder, maar essentieel in zachte of onstabiele grond. De palen moeten zorgvuldig gecontroleerd worden om te voorkomen dat er ongelijke zettingen optreden.

Funderingsproblematiek in praktijk

Een duidelijk voorbeeld van funderingsproblematiek is te vinden in de Groote Veenpolder. Daar zijn woningen met houten funderingen die op lange termijn kwetsbaar zijn door verrotting of vermindering van de grondwaterstand. Wetterskip Fryslân probeert dit probleem aan te pakken door het waterpeil in sloten te verhogen. Deze hoogwatervoorzieningen zijn bedoeld om de grondwaterstand gunstig te beïnvloeden en zo de stabiliteit van de funderingen te behouden.

In 2020 werd een onderzoek gestart om te beoordelen hoe effectief deze hoogwatervoorzieningen na jaren nog zijn. Tijdens de eerste fase werden funderingen van twaalf woningen onderzocht. Alle woningen hadden funderingen van ongeveer 100 jaar oud, en de resultaten van dit onderzoek zijn cruciaal voor toekomstige plannen rond funderingsbeheer in veengebieden.

Belastingafdracht en funderingsontwerp

De manier waarop belastingen van het gebouw op de fundering worden overgedragen, heeft grote invloed op het ontwerp. Er zijn drie hoofdtypen belastingafdracht:

Lijnlasten: Deze belastingen zijn gelijkmatig verdeeld over het gehele gebouw. Ze komen vaak voor in gestapelde bouw of bij eenvoudige constructies.
Plaatselijk hoge belastingen: Deze komen vaak voor bij liftschachten, schoorstenen of machines. De fundering moet in staat zijn om deze hoge belastingen lokaal op te vangen.
Puntlasten: Deze belastingen treden op in skelet- en spantbouw, waarbij ladingen op bepaalde punten worden uitgeoefend, zoals kolommen of draagwanden.

Het ontwerp van de fundering moet rekening houden met de vorm en de belastingverdeling van het gebouw. Bij een homogene bouwmassa is er sprake van herhalende funderingssystemen, terwijl complexe of asymmetrische structuren vereisen dat het funderingsontwerp nauwkeuriger wordt afgestemd.

Conclusie

Een goede fundering is essentieel voor de stabiliteit en veiligheid van ieder gebouw. De keuze van het juiste funderingstype hangt af van factoren zoals bodemkwaliteit, belastingverdeling en de levensduur van het gebouw. In Nederland is er momenteel een urgente funderingsproblematiek, vooral in gebieden met oude funderingen of problematische bodems. Preventieve maatregelen, zoals hoogwatervoorzieningen of innovatieve funderingstechnieken, zijn van essentieel belang om schade en kosten op de lange termijn te beperken. Voor zowel particuliere huizen als commerciële projecten is het cruciaal dat funderingen worden aangelegd met de juiste kennis, techniek en toezicht. In dat kader is het advies "Goed gefundeerd" een belangrijke stap in de richting van een duurzame en veilige bouwsector.

Bronnen

degroot