Funderingsproblematiek in Nederland: oorzaken, signalen en maatregelen

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Inleiding

De fundering van een woning vormt de basis voor de stabiliteit en duurzaamheid van de constructie. Echter, in Nederland ondervinden steeds meer huizen funderingsproblemen. Volgens het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) zijn circa 500.000 woningen in Nederland al aan funderingsproblemen blootgesteld of in de toekomst bedreigd. Deze problemen worden verergd door klimaatverandering, grondwaterstandveranderingen en oude of ongeschikte bouwmethoden. Het is daarom belangrijk dat woningeigenaren bewust worden van de oorzaken, signalen en mogelijke maatregelen.

Oorzaken van funderingsproblematiek

Type fundering en bodemtype

De meeste funderingsproblemen ontstaan bij twee typen funderingen: de fundering op houten palen en de ondiepe fundering.

Houten palen

Veel oudere huizen in Nederland zijn op houten palen gefundeerd. Deze palen moeten onder het grondwater staan om te voorkomen dat ze rotten. Bij droogteperiodes kan het grondwaterpeil dalen, waardoor de palen boven water komen en aanleggen. Dit proces versnelt bij klimaatverandering, waarbij droogtes langer en intenser worden.

Ondiepe fundering

Een ondiepe fundering wordt gebruikt op stevige grond, zoals zand. Op zachte grond, zoals veen of klei, zijn diepere funderingen nodig. Ondiepe funderingen kunnen problemen veroorzaken als het huis niet op de juiste bodem is gebouwd. Na de Tweede Wereldoorlog, toen er snel huizen gebouwd moesten worden, is vaak gebruikgemaakt van ondiepe funderingen zonder de nodige bodemcontrole. Dit heeft geleid tot woningen die nu gaan verzakken.

Klimaatverandering en grondwaterstanden

Klimaatverandering verergert funderingsproblemen door extreem weer zoals droogte en zware regenval. Droogte zorgt voor grondkrimp, waardoor houten palen droog komen te staan en gaan rotten. Op zachte grond kan dit leiden tot verzakkingen. Zware regenval daarentegen kan het grondwaterpeil snel laten stijgen, wat bij huizen op houten palen kan leiden tot oververzadiging van de grond en daardoor ook tot schade.

Ingrijpen in de grondwaterbalans

De funderingsproblematiek wordt verder ingewijd door ingrijpen in de grondwaterbalans. Waterschappen adviseren om ruimtelijke plannen en bouwactiviteiten te beoordelen met het water- en bodemsysteem als uitgangspunt. Het is belangrijk om infiltratie te vergroten in verdroogde of verdunde bodems en om kwetsbare gebieden te vernatten. Dit helpt bij het herstellen van de grondwaterbalans en het versterken van het bodemsysteem.

Signalen van funderingsproblemen

Het herkennen van funderingsproblemen is cruciaal om schade te beperken. Hieronder worden de meest voorkomende signalen beschreven:

Verzakking en scheefstand

Een van de meest opvallende signalen van funderingsproblemen is verzakking of scheefstand van het huis. Dit komt vaak voor bij huizen met houten funderingspalen of bij ondiepe funderingen in veengebieden. Als woningen in de buurt ook funderingsproblemen ondervinden, is het risico voor het eigen huis aanzienlijk.

Scheuren in de buitengevel

Scheuren in de buitengevel die breder zijn dan typische haarscheurtjes zijn een duidelijk teken van funderingsproblemen. De druk op de muren en constructie verandert, wat leidt tot breder wordende en langer wordende scheuren.

Bredere scheuren in binnenmuren en vloeren

Scheuren in binnenmuren en vloeren zijn ook duidelijke signalen. Deze ontstaan doordat de fundering (gedeeltelijk) verzakt en de muren daardoor onvoldoende steun krijgen. De scheuren worden met de tijd groter en kunnen leiden tot grotere schade.

Maatregelen en hulp

Preventie en onderzoek

Het is verstandig om te achterhalen hoe de woning is gefundeerd. Dit kan worden gedaan bij de gemeente via de oorspronkelijke bouwtekening. Bovendien is het belangrijk om informatie te verkrijgen over grondwaterstanden, vooral bij huizen met houten palen.

Als er signalen zijn van funderingsproblemen, is het verstandig om een onderzoek in te stellen. Dit kan gedaan worden door een bouwkundig adviseur of funderingsdeskundige. De resultaten van het onderzoek bepalen de volgende stappen, zoals eventuele herstelmaatregelen.

Herstelmaatregelen

Herstelmaatregelen kunnen variëren van kleinere interventies tot grote constructiewijzigingen. Voor huizen met houten palen kan het bijvoorbeeld nodig zijn om de palen te vernatten of te vervangen. Bij ondiepe funderingen kan een diepere fundering worden aangebracht, of de grondwaterstand kan worden hersteld.

Financiële en juridische ondersteuning

Omdat funderingsproblemen vaak complexe oorzaken hebben, is juridische hulp soms nodig. Het is belangrijk om te begrijpen welke verantwoordelijkheden liggen bij de bouwpartij of de overheid. Waterschappen adviseren om in ruimtelijke ontwikkelingen aandacht te besteden aan het grondwatersysteem om schade te beperken.

Toekomstige aanpak en klimaatmaatregelen

Nationale aanpak

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) heeft in samenwerking met Deltares en TNO een nationale aanpak voor funderingsproblematiek opgesteld. Volgens de analyse van Deltares hebben ongeveer 425.000 gebouwen een verwachte technische levensduur van minder dan 15 jaar. Een kwart daarvan is gefundeerd op houten palen, de rest op ondiepe funderingen.

De nationale aanpak richt zich op het herstellen van de grondwaterbalans, het verbeteren van infiltratie en het introduceren van transparante informatievoorzieningen zoals een water- of klimaatlabel voor huizen. Deze maatregelen helpen bij het voorkomen van funderingsproblemen en het versterken van de grondwaterresilience.

Klimaatmaatregelen

Klimaatmaatregelen zijn essentieel om funderingsproblemen te beheersen. Waterschappen adviseren om grondwater te vasthouden en minder af te voeren in verdrogingsgevoelige gebieden. Bovendien moet er meer aandacht komen voor infiltratie in verdichte of afgedekte bodems. Door het vernatten van kwetsbare gebieden wordt het systeem robuster.

Conclusie

Funderingsproblemen vormen een aanzienlijk risico voor honderdduizenden huizen in Nederland. Deze problemen ontstaan door oude bouwmethoden, klimaatverandering en veranderingen in de grondwaterbalans. Het herkennen van signalen zoals scheuren en verzakkingen is belangrijk om schade te beperken. Preventie, onderzoek en herstelmaatregelen spelen een cruciale rol in het oplossen van funderingsproblemen. Bovendien is een nationale aanpak en klimaatmaatregelen noodzakelijk om de toekomstige risico’s te beheersen. Voor woningeigenaren is het essentieel om bewust te zijn van de funderingsproblematiek en de beschikbare ondersteuning.