Funderingsproblematiek in Nederland: Rijksbrede uitdaging met lokale consequenties

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

De funderingsproblematiek is een van de grootste uitdagingen voor de Nederlandse woningmarkt. Momenteel lopen tussen 487.000 en 537.000 woningen risico op schade aan hun fundering, wat zowel voor woningeigenaren als voor de maatschappij serieuze gevolgen kan hebben. Deze problemen worden versterkt door klimaatverandering, lage grondwaterstanden en het oude bouwarsenaal dat op gevoelige grondlagen is geplaatst. In dit artikel wordt ingegaan op de oorzaak, de huidige toestand, de gevolgen en mogelijke oplossingsrichtingen voor deze funderingscrisis, met een korte aandachtspunt voor de situatie in Duinoord, Katwijk.

Oorzaak en ontwikkeling van funderingsproblematiek

Funderingsproblematiek ontstaat vaak als gevolg van combinaties van factoren. De meest voorkomende oorzaken zijn:

Klimaatverandering: door droogte en veranderende neerslagpatronen verandert het gedrag van grondlagen. Veen- en kleigronden zijn vooral gevoelig voor inklinking of verdringing.
Onvoldoende of verouderde funderingen: woningen die voor 1970 zijn gebouwd, zijn vaak uitgevoerd met ondiepe funderingen of houten palen, die kwetsbaar zijn bij droogte of overstroming.
Lage grondwaterstanden: wanneer de grondwaterstand daalt, kunnen houten palen bloot komen te liggen aan zuurstof en bacteriële aantasting, wat leidt tot verval.
Trillingen en bouwwerkzaamheden: ook deze kunnen funderingen schaden, bijvoorbeeld bij het leggen van wegen of tunnels in de directe omgeving van woningen.

Deze problemen zijn niet alleen technisch, maar ook maatschappelijk. Een woning is een basisbehoefte, en wanneer de fundering instaat, leidt dat tot zowel emotionele als financiële belastingen voor de woningeigenaar.

Huidige toestand in Nederland

Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) rapporteert dat het aantal woningen met verhoogd funderingsrisico sterk is toegenomen. In 2023 werden tussen de 3.000 en 4.000 meldingen geregistreerd, wat een toename van 25% is ten opzichte van 2022. Deze stijging wijst op een verslechterende situatie, terwijl een grootschalige en duurzame aanpak nog steeds uitblijft.

De schadeherstelkosten voor alle woningen die in de komende jaren funderingsproblemen kunnen krijgen, worden geschat op circa 55 miljard euro richting 2050. Deze cijfers zijn zorgwekkend, vooral gezien het feit dat het probleem al jaren aan de orde is, maar zonder concrete actie.

Het KCAF benadrukt dat het probleem niet beperkt is tot woningen op houten palen, maar ook op ondiepe funderingen. Deze laatste zijn vaak te vinden in stedelijke gebieden en worden steeds vaker geïdentificeerd als risicofactoren.

Gevolgen voor woningeigenaren

Woningen met funderingsproblemen kunnen zowel materieel als functioneel sterk worden beïnvloed. Binnenkort is het mogelijk dat woningen zichtbaar verzakken of dat muren scheuren. Verder kan het gevolg zijn dat woningen onbewoonbaar raken of dat de waarde sterk daalt.

De verantwoordelijkheid voor herstel ligt bij de eigenaar, wat vaak een financiële last wordt. De meeste woningeigenaren zijn niet voorbereid op de hoge kosten van funderingsherstel, die per woning tot honderdduizenden euro’s kunnen oplopen. Hierdoor ontstaat niet alleen een economische, maar ook een maatschappelijke belasting, omdat mensen hun woning niet langer als veilig kunnen beschouwen.

Juridische en beleidsaspecten

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur heeft in februari 2024 een advies uitgebracht over de funderingsproblematiek. Het advies benadrukt dat de situatie dringend is en dat er een nationale aanpak nodig is. Vijf hoofdrichtingen worden voorgesteld:

Verbetering van de beschikbaarheid van risico-informatie over funderingsschade.
Proactieve maatregelen om funderingsschade te voorkomen.
Ondersteuning en ontzorging van woningeigenaren bij schade.
Aanbieden van subsidie- en leenmogelijkheden voor funderingsherstel.
Zorg voor krachtige en gezamenlijke uitvoering van de genoemde maatregelen.

De uitvoering van deze aanbevelingen hangt af van samenwerking tussen de centrale en lokale overheden, evenals van het creëren van een juridisch kader dat woningeigenaren voldoende bescherming biedt. In de praktijk is echter gebleken dat de rechtspraak vaak niet snel genoeg reageert op funderingsproblemen, waardoor woningeigenaren hun rechten niet altijd volledig kunnen laten gelden.

Duinoord, Katwijk: Een voorbeeld in microvisie

Hoewel de funderingsproblematiek rijksbreed is, heeft ze ook directe gevolgen voor lokale gemeenschappen zoals Duinoord in Katwijk. De gemeente Katwijk heeft in de zomer van 2025 besloten om een draagvlakonderzoek te starten in de wijk Duinoord, om na te gaan of er maatregelen nodig zijn rondom parkeerregulering en andere infrastructuurkwesties. Hoewel het onderzoek geen directe relatie heeft met funderingsproblemen, benadrukt het wel het belang van een voorzichtige aanpak van stedelijke ontwikkelingen.

In wijkkenmerken zoals Duinoord, die vaak oude woningen met gevoelige grondlagen bevatten, is het van belang dat plannen voor nieuwe infrastructuur of verkeer geëvalueerd worden op mogelijke impact op bestaande funderingen. Dit vereist samenwerking tussen gemeenten, bouwbedrijven, woningeigenaren en experts.

Oplossingsrichtingen en voortgang

De uitdagingen zijn groot, maar ook de oplossingsrichtingen worden steeds duidelijker. Enkele mogelijke maatregelen zijn:

Verbetering van bouwstandaarden: nieuwe woningen moeten op een manier worden gebouwd die bestand is tegen klimaatverandering en gevoelige grondlagen.
Funderingsherstelprogramma’s: de overheid kan subsidies of leningen aanbieden voor eigenaren die schade herstellen.
Informatie en voorlichting: woningeigenaren moeten beter geïnformeerd worden over de risico’s en de maatregelen die zij kunnen nemen.
Monitoring en vroegtijdige waarschuwing: technologie zoals sensoren in grondlagen kan helpen om vroegtijdig signalen van funderingsproblemen op te sporen.
Duurzame aanpak van grondwaterstanden: het houden van grondwater op een stabiel niveau kan funderingsproblemen voorkomen, vooral in veen- en kleigebieden.

Het is duidelijk dat een langdurige en integrale aanpak nodig is, waarbij zowel de overheid als de woningeigenaar betrokken zijn.

Conclusie

De funderingsproblematiek is een van de grootste uitdagingen voor de Nederlandse woningmarkt. Het aantal woningen dat gevaar loopt is al in de honderdduizenden en zal alleen maar groter worden als er geen actie wordt ondernomen. De oorzaken zijn complex, variërend van klimaatverandering tot verouderde bouwmethoden. De gevolgen zijn zowel materieel als maatschappelijk en vragen om een gedragsverandering op meerdere niveaus.

In wijkkenmerken zoals Duinoord in Katwijk is het van belang dat lokale overheden en woningeigenaren zich bewust worden van de risico’s en actie ondernemen. Een nationale aanpak, zoals aangestipt door de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur, is noodzakelijk om dit probleem aan te pakken op een duurzame manier.

Zowel voor woningeigenaren als voor professionals in de bouw- en vastgoedsector is het essentieel om op de hoogte te zijn van de funderingsproblematiek, haar oorzaken en mogelijke oplossingen. Alleen zo kan er een veilig en duurzaam woningbestand worden gegarandeerd voor de toekomst.