Funderingsherstel en -aanpassing: Belastingveranderingen, zakkingen en stabiliteitsrisico’s

In de bouwsector zijn funderingen een kritisch element van elke constructie. Zij vormen de basis van een gebouw en zorgen ervoor dat de belastingen gelijkmatig worden gedragen en opgenomen door de ondergrond. Wanneer funderingen echter hun stabiliteit verliezen, of wanneer de belastingen groter worden dan oorspronkelijk ontworpen, kunnen ernstige gevolgen ontstaan. Dit artikel behandelt de oorzaken van funderingsproblemen, mogelijke herstelmethoden en de aandachtspunten bij herstel- of aanpassingswerkzaamheden, op basis van de informatie uit de bronnen.

Inleiding

Funderingsproblemen zijn een aloude kwestie in de bouwpraktijk. Al sinds de 16e eeuw zijn funderingen met houten palen gebruikt, zoals de Amsterdamse en Rotterdamse fundering. In de loop van de tijd zijn verschillende funderingstypen ontwikkeld, waaronder diepe funderingen, fundamentsgekoppeld aan het grondwaterpeil, en diverse stortmateriaal- en metselwerkconstructies. Echter, veranderingen in de bouwmethodiek, zoals het gebruik van zwaardere materialen en het veranderen van het gebruik van gebouwen, kunnen leiden tot funderingsgebreken. Deze kunnen zich uiten in scheurvorming, zettingen of zelfs het bezwijken van de fundering. Het herstel van funderingsproblemen vereist een zorgvuldige analyse en een technisch uitvoerbaar plan.

Oorzaken van funderingsgebreken

1. Onvoldoende belastingverdeling

Een veelvoorkomende oorzaak van funderingsproblemen is de onvoldoende spreiding van belastingen over voldoende funderingsoppervlak. Dit gebeurt vooral in gebieden waar de grond minder draagkrachtig is. Wanneer een belasting niet gelijkmatig wordt gedragen, ontstaan spanningen en vervormingen in de funderingsconstructie. Een bekende oplossing voor funderingsherstel bij brede ramen of grote muuropeningen is het aanbrengen van gewapend betonbalken aan weerszijden van de muur. Deze balken moeten correct worden gewaperd en gestort om de stabiliteit van het bouwwerk te herstellen.

2. Verschilzakkingen

Een tweede oorzaak is de verschilzakking tussen delen van het gebouw. Dit komt vaak voor bij gedeeltelijk onderkelderde gebouwen. De kelder is vaak op een draagkrachtige grondlaag gefundeerd, terwijl de hogere delen van het gebouw op een minder stevige grond rusten. Hierdoor kan de hogere fundering meer zakken dan de kelder, wat leidt tot scheurvorming in de bovenbouw. In dergelijke gevallen is het noodzakelijk om de funderingsconstructie aan te passen of te herstellen, bijvoorbeeld door het aanbrengen van versterkende balken of het verlagen van de belasting.

3. Toenemende belastingen

Een andere oorzaak is het toepassen van grotere belastingen dan de fundering oorspronkelijk is ontworpen om te dragen. Dit kan het gevolg zijn van verbouwingen, zoals het toevoegen van extra verdiepingen, het veranderen van de functie van een gebouw (bijvoorbeeld van woning naar pakhuis), of het veranderen van de dragende constructie. Wanneer de belastingen groter worden dan de fundering kan aan, kan dit leiden tot extra zettingen, vooral bij paalfunderingen. Dit kan resulteren in hoekverdraaiingen en eventueel in scheurvorming of zelfs bezwijken van de fundering.

4. Veroudering en vermindering van draagvermogen

De funderingsmaterialen kunnen met de tijd aan veroudering onderhevig zijn. In het verleden werden veelal kalkspecie en houten funderingspalen gebruikt, die minder bestand zijn tegen de tand des tijds dan de huidige cementspecie en stalen constructies. Hierdoor kan het funderingsmetselwerk verzwakken of onderhevig worden aan verval. Ook de grond en het grondwater kunnen chemische reacties aangaan met de ondergrondse delen van het gebouw, wat leidt tot verontreiniging en verdere verzwakking van de fundering.

Herstelmethoden en technische haalbaarheid

1. Aanbrengen van gewapend betonbalken

Bij funderingsherstel bij brede ramen of grote muuropeningen is het aanbrengen van gewapende betonbalken een veelgebruikte methode. Deze balken zorgen voor extra stabiliteit en helpen bij het verdelen van de belastingen. Het is belangrijk dat deze balken correct worden gewaperd en gestort, om te zorgen voor een duurzame en betrouwbare oplossing.

2. Herstel van funderingsmetselwerk

Wanneer het funderingsmetselwerk aan verval onderhevig is, is herstel of vervanging noodzakelijk. Bij oudere gebouwen is vaak gebruikgemaakt van kalkspecie, die minder bestand is tegen veroudering dan de huidige cementspecie. Het herstellen van dit metselwerk is essentieel om de integriteit van de fundering te bewaren en verder verval te voorkomen.

3. Versterken van de bovenbouw

Tijdens herstelwerkzaamheden is het van belang om rekening te houden met de stabiliteit van de bovenbouw. Wanneer delen van de fundering tijdelijk worden verwijderd of gewijzigd, kan de constructieve stabiliteit van het gebouw in gevaar komen. In sommige gevallen kan het verwijderen van tussenwanden of gevels leiden tot verlies van stabiliteit. Daarom is het vaak nodig om tijdelijk stutwerk toe te passen, of versterkende constructies aan te brengen.

4. Aanpassing van funderingslasten

Als het gebruik van het gebouw is veranderd, bijvoorbeeld van woning naar pakhuis, kan dit leiden tot veranderingen in de belasting. In dergelijke gevallen is het noodzakelijk om de funderingsconstructie te analyseren en eventueel aan te passen. Dit kan bestaan uit het aanbrengen van extra palen of het versterken van de bestaande fundering.

5. Stabiliteit van belendingen

Ook de stabiliteit van belendingen moet worden gewaarborgd tijdens funderingsherstel. Dit betreft het verankeren van gevels en de zorg dat deze niet worden losgekoppeld van de dragende muren. In sommige gevallen kan het verwijderen van een gevel leiden tot het volledig verlies van stabiliteit, zoals in een bekend geval waarbij de voorgevel door de wind werd weggeblazen.

Aandachtspunten bij funderingsherstel

1. Analyse van het funderingsgebrek

Voordat herstelmaatregelen worden genomen, dient een grondige analyse te worden uitgevoerd. Dit betreft het identificeren van de oorzaak van het funderingsgebrek, de mate van schade en de mogelijke oplossingen. Funderingsherstel is een kostbare onderneming en het is daarom belangrijk om te bepalen of de maatregelen het doel waard zijn, namelijk het handhaven van het bouwwerk voor een langere periode.

2. Technische haalbaarheid

Niet alle herstelmaatregelen zijn technisch haalbaar. Het is daarom belangrijk om te overleggen met ervaren specialisten, zoals funderingsbedrijven of lokale aannemers. Zij kunnen een goed overzicht geven van de mogelijkheden en het risicoprofiel van de gekozen oplossing.

3. Milieugevaren

Bij herstel van oude funderingen moet ook rekening worden gehouden met mogelijke milieugevaren. Oudere funderingen kunnen bijvoorbeeld verontreinigingen bevatten of chemische reacties aangaan met grond en grondwater. Hierdoor kan de integriteit van de fundering verder worden aangetast.

Conclusie

Funderingsherstel is een complexe en kostbare onderneming die goed gepland moet worden. Het vereist een grondige analyse van het funderingsgebrek, een zorgvuldige keuze van herstelmethoden en een bewustzijn van de technische haalbaarheid en risico’s. Oorzaken van funderingsproblemen kunnen variëren van onvoldoende belastingverdeling tot veroudering van materialen en veranderingen in de belasting. Bij herstelwerkzaamheden dient rekening te worden gehouden met de stabiliteit van de bovenbouw en de belendingen. Het is aan te raden om samen te werken met ervaren aannemers en specialistische funderingsbedrijven om een duurzame en veilige oplossing te garanderen.

Bronnen

1. Handboek Funderingen – Deel A (Eurocode 7)