Funderingen en afstanden: Belangrijke overwegingen bij bouw en renovatie

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Bij het bouwen of renoveren van woningen is het bepalen van de juiste fundering van groot belang. Een fundering is de basis van elk bouwwerk en zorgt ervoor dat de belasting van het gebouw veilig wordt overgedragen op de onderliggende grond. Daarnaast speelt de afstand tot leidingen en andere bouwelementen een cruciale rol in het ontwerp van de fundering. In dit artikel worden de verschillende funderingstypen, de invloed van de ondergrond, en de relevante afstandseisen besproken, gebaseerd op de informatie uit betrouwbare bronnen.

Wat is een fundering en waarom is deze belangrijk?

Een fundering is een constructie die ervoor zorgt dat de belasting van een gebouw veilig wordt overgedragen op de onderliggende draagkrachtige grondlagen. Zoals vermeld in Hogere Bouwkunde (Jellema e.a.), moet een fundering worden ontworpen zodanig dat er geen grotere zakkingen of zettingsverschillen optreden die schadelijk zijn voor het bouwwerk.

De fundering speelt een essentiële rol bij het voorkomen van mogelijke problemen, zoals scheef zakken van het gebouw of brede scheuren in gevels of vloeren. Problemen kunnen vooral optreden bij oudere bouwen die zijn gemaakt met houten palen. Als het grondwaterpeil lager is dan de paalkoppen, kan de houten fundering roesten en het gebouw kan verzakken. Dit is vaak het geval bij woningen gebouwd voordat 1970.

Typen funderingen

Er zijn drie hoofdtypes funderingen die worden onderscheiden, namelijk:

Fundering op staal (ondiep aangelegde fundering)
Dit type fundering wordt gebruikt wanneer de draagkrachtige grond niet te diep zit. Het is ideaal voor lichte gebouwen en wanneer de ondergrond sterk genoeg is om de belasting van het bouwwerk te dragen. Dit type fundering is goedkoper en sneller uit te voeren vergeleken met andere funderingstypen.
Fundering op palen (diep aangelegde fundering)
Bij een fundering op palen wordt gebruikgemaakt van palen die diep in de grond worden getrokken tot aan de draagkrachtige lagen. Dit is vaak nodig in gebieden waar de bovenliggende grondlagen niet sterk genoeg zijn om het gewicht van het bouwwerk te dragen. Houten palen worden vaak gebruikt in historische stadsgebieden, zoals in Amsterdam of Rotterdam. De huidige grondwaterstand en de diepte van de draagkrachtige lagen zijn belangrijke factoren bij het kiezen van deze fundering.
Tussenvormen, zoals fundering op putten of grondverbetering
Deze tussenvormen worden toegepast wanneer de ondergrond iets complexer is. Fundering op putten wordt gebruikt in situaties waar de grond niet sterk genoeg is voor een ondiep gelegen fundering, maar ook niet zo diep dat palen nodig zijn. Grondverbetering houdt in dat de ondergrond vooraf wordt versterkt voordat een fundering wordt aangebracht.

Invloed van de ondergrond op funderingskeuze

De keuze van de juiste fundering hangt sterk af van de ondergrond. Hierbij zijn drie belangrijke factoren:

De plaatselijke samenstelling van de grond
De ondergrond kan uit verschillende lagen bestaan, zoals zand, klei, of leem. Elke laag heeft een verschillend draagvermogen en beïnvloedt daarmee de keuze van de fundering.
De diepte van de draagkrachtige lagen en de dikte daarvan
Hoe dieper de draagkrachtige grond zit, hoe meer kans er is dat een diepe fundering op palen nodig is. De dikte van deze lagen bepaalt ook het aantal palen dat nodig is en de afstand tussen deze palen.
De grondwaterstand
Bij een hoge grondwaterstand kan het nodig zijn om de fundering hoger te aanleggen om waterverlies of schade door ondergrondse vochtige lagen te voorkomen. In stedelijke gebieden, zoals Rotterdam Blijdorp, is de grondwaterstand een belangrijke overweging, aangezien veel woningen daar zijn op houten palen gebouwd. Hier is het peil van het oppervlaktewater en de maaiveldhoogte van het huis belangrijk voor de stabiliteit van de fundering.

Afstandseisen bij funderingen

Bij het ontwerp van een fundering moet ook rekening worden gehouden met de afstanden tot andere bouwelementen en infrastructuur. Volgens artikel 2.7.7 van de lokale regelgeving moet de afstand tot leidingen van het openbare net worden gemeten langs de kortste lijn waarlangs een aansluiting zonder bezwaren kan worden gemaakt. Deze afstand wordt bepaald tot het deel van het bouwwerk dat zich het dichtst bij een leiding bevindt.

Bovendien zijn er eisen met betrekking tot de afstand tot de voorgevelrooilijn, afhankelijk van de vorm van het bouwblok. Bijvoorbeeld:

In een slechts aan drie zijden bebouwd bouwblok moet het bouwwerk zich op een afstand bevinden die gelijk is aan 1/4 van de afstand tussen de voorgevelrooilijnen van de bebouwde zijden, maar nooit meer dan 15 meter.
In een slechts aan twee tegenover elkaar gelegen zijden bebouwd bouwblok geldt een vergelijkbare regel, maar dan alleen voor de twee bebouwde zijden.

Deze afstandseisen zijn van belang bij het bepalen van de werkruimte op het bouwterrein en de mogelijke obstakels in de bodem. Het is ook belangrijk om rekening te houden met de bereikbaarheid van het bouwterrein en de beschikbare bouwtijd.

Problemen herkennen bij funderingen

Het herkennen van funderingsproblemen is essentieel, zowel tijdens de bouw als bij renovaties. Volgens een overzicht van bekende funderingsproblemen zijn er meerdere tekenen die kunnen wijzen op een probleem met de fundering. Deze omvatten:

Scheef zakken van het huis
Dit kan het geval zijn bij woningen met houten palen, waarbij de grondwaterstand lager is dan de paalkoppen. Het is mogelijk om dit te testen door een knikker op de vloer te leggen of door te controleren of de drempels van de deuren horizontaal liggen.
Bredere scheuren in gevels of vloeren
Scheuren van meer dan een paar millimeter kunnen wijzen op zettingsverschillen of problemen met de ondergrond.
Problemen met ramen of deuren
Wanneer ramen of deuren klemmen, kan dit wijzen op scheefstand van het bouwwerk, wat op zijn beurt kan wijzen op een funderingsprobleem.
Schade aan leidingen of vervormingen
Leidingen kunnen vervormen als het bouwwerk zakt of verdraait. Dit kan leiden tot lekken of andere schade aan de infrastructuur van het huis.
Lager liggen van het huis ten opzichte van het trottoir of andere huizen
Dit kan wijzen op een algemene verzakking van het bouwwerk, die niet altijd zichtbaar is in de vorm van scheefstand.

Oorzaken van funderingsproblemen kunnen variëren, afhankelijk van de leeftijd van het bouwwerk en de ondergrond. Oudere huizen, vooral die gebouwd voordat 1950, kunnen vaak problemen hebben met houten palen die niet diep genoeg zijn of die zijn geplaatst op een grondwaterpeil dat te laag is.

Grondonderzoek als voorbereiding op funderingsontwerp

Voor het ontwerp van een fundering is een grondonderzoek essentieel. Een grondonderzoek kan worden ingedeeld in veldonderzoek en laboratoriumonderzoek. Het veldonderzoek bestaat uit boringen en proeven op het terrein om de ondergrond te verkennen. Het laboratoriumonderzoek maakt gebruik van monsters van de ondergrond om de fysische en chemische eigenschappen te bepalen.

Deze informatie is essentieel bij het kiezen van de juiste fundering. Bijvoorbeeld, in een gebied met een hoge grondwaterstand kan een fundering op staal niet voldoen, terwijl een fundering op palen wel de beste keuze is. Daarnaast zijn er ook logistieke overwegingen, zoals de bereikbaarheid van het bouwterrein en de beschikbare werkruimte, die van invloed zijn op de funderingskeuze.

Conclusie

Funderingen vormen de basis van elk bouwwerk en zijn daarom van groot belang bij het bouwen of renoveren van woningen. De keuze van de juiste fundering hangt af van meerdere factoren, waaronder de ondergrond, de grondwaterstand, en de afstanden tot andere bouwelementen. Het is belangrijk om funderingsproblemen tijdig te herkennen, zowel tijdens de bouw als bij renovaties, om mogelijke schade aan het bouwwerk te voorkomen.

Afstandseisen, zoals die zijn opgenomen in de lokale regelgeving, zijn essentieel bij het ontwerp van een fundering. Ze bepalen de werkruimte en de mogelijke obstakels op het bouwterrein. Bovendien is een grondonderzoek een onmisbaar onderdeel van het funderingsontwerp, omdat het informatie levert over de draagkracht van de ondergrond en eventuele problemen die er kunnen zijn.

Bij het aanleggen van een fundering is het belangrijk om zowel technische kennis als ervaring aan te wenden. Voor professionals in de bouw- en renovatiebranche is het daarom essentieel om op de hoogte te zijn van de huidige regelgeving en de beste praktijken op dit gebied. Voor eigenaren is het eveneens belangrijk om te weten wat de mogelijkheden en beperkingen zijn van hun fundering, zowel tijdens de bouw als bij latere verbouwingen.

Bronnen

afstand