Funderingsherstel en deformatiemetingen in Zaandam: een essentieel onderdeel van bouwkundige duurzaamheid

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

De fundering van een gebouw vormt het fundament van elke constructie en is daarom van essentieel belang voor de stabiliteit en levensduur van een woning. In historische steden als Zaandam zijn houten paalfunderingen al jarenlang het standaardmodel, maar de combinatie van veranderende grondwaterstanden en de inherent verdergaande verrottende aard van hout zorgt voor een groeiende behoefte aan inspecties en funderingsherstel. In deze context spelen deformatiemetingen, ook wel zakkingsmetingen genoemd, een centrale rol in het voortijdig detecteren van mogelijke problemen. Deze techniek maakt het mogelijk om de gezondheid van funderingen te monitoren, om zo bouwschade op tijd te herkennen en maatregelen te nemen.

In dit artikel wordt ingegaan op de rol van deformatiemetingen in Zaandam, het gebruik van houten paalfunderingen en de daaraan verbonden risico’s. Bovendien wordt ingegaan op de praktijk van funderingsherstel, inclusief de technische benaderingen en de rol van onderzoeksorganisaties en gemeentelijke instanties.

Deformatiemetingen in Zaandam

In Zaandam en de omliggende dorpen is een groot deel van de woningen en gebouwen gefundeerd op houten palen. Deze funderingssystemen zijn een gevolg van de historische bouwtradities in het gebied, waarin hout het meest gebruikte grondmaterieel was. De huidige houten paalfunderingen zijn vaak van hoge kwaliteit, maar de verandering in grondwaterstanden en de natuurlijke verdergaande verrottende aard van hout zorgen ervoor dat het noodzakelijk is om deze funderingen regelmatig te inspecteren.

De gemeente Zaandam heeft de opdracht verleend aan MUG Ingenieursbureau om deformatiemetingen uit te voeren. Deze metingen zijn gericht op het detecteren van eventuele verzakkingen in gebouwen. Het proces wordt uitgevoerd door een team van landmeter en meetassistent, die met behulp van geavanceerde metingen de stabiliteit van de fundering beoordelen. Als een meting aangeeft dat er sprake is van verzakkingen, wordt de situatie verder onderzocht, en worden plannen opgesteld voor eventueel funderingsherstel.

De deformatiemetingen zijn vooral belangrijk omdat houten paalfunderingen niet onsterfelijk zijn. Het risico van verrotting wordt versterkt door veranderende grondwaterstanden, die in het afgelopen decennium zijn opgemerkt. Preventieve monitoring helpt om schade te voorkomen en funderingsherstel op tijd te plannen, wat het kostenefficiënter maakt.

Houtsoorten en paalfunderingen in historische steden

Uit studies is gebleken dat het gebruik van houtsoorten in paalfunderingen stadspecifiek is. In steden waar gebruik wordt gemaakt van korte paalconstructies, zoals Haarlem en Zaandam, is de meeste houtsoort grenenhout. De palen zijn relatief kort en hebben een kleine diameter (gemiddeld ongeveer 8 cm in Zaandam en 14 cm in Haarlem). Deze kortere palen lijken voornamelijk van Nederlandse oorsprong te zijn.

In tegenstelling thereto, worden in steden met langere paalconstructies, zoals Rotterdam en Dordrecht, vooral dennen (vuren) gebruikt. Deze palen zijn aanzienlijk langer en hebben een grotere diameter (gemiddeld 30 cm in Rotterdam en 25 cm in Dordrecht). De langere palen komen voornamelijk uit het buitenland, met name uit Duitsland en Scandinavië.

De keuze voor houtsoort en paallengte was destijds bepalend voor de stabiliteit van de fundering. Kortere, dikkere palen uit eigen bossen waren goed genoeg voor de toepassing in steden met lagere grondwaterstanden, terwijl langere palen nodig waren in gebieden waar het grondwaterpeil hoger lag. Deze historische verschillen zijn van betekenis voor huidige inspecties, omdat het begrip van de oorsprong en de eigenschappen van de paalconstructies essentieel is voor het beoordelen van hun huidige staat en eventueel funderingsherstel.

Funderingsherstel: wanneer en hoe?

De beoordeling van een fundering op staal of hout is meestal nodig in twee situaties:

Wijziging of toename van de belasting op de fundering: Als bijvoorbeeld een pand wordt gerenoveerd of uitgebreid, kan de belasting op de fundering toenemen. Dit kan leiden tot verschilzakkingen of scheurvorming. In dergelijke gevallen is een funderingsinspectie noodzakelijk om te beoordelen of het huidige funderingssysteem nog voldoet aan de eisen.
Aankoop of hoge-niveau renovatie van een pand met deformaties: Als een pand al enige scheurvorming vertoont of duidelijke deformaties heeft, is het belangrijk om te bepalen of deze problemen in de toekomst zullen aanhouden. Een inspectie helpt om inzicht te krijgen in de oorzaken van de deformaties en eventuele maatregelen te plannen.

Funderingsherstel is een complexe aangelegenheid die vaak meerdere stappen omvat. Eerst wordt een funderingsinspectie uitgevoerd, waarbij de huidige toestand van de fundering wordt beoordeeld. Daarna wordt bepaald of de fundering aan de huidige belastingen kan voldoen, of dat er verbeteringen nodig zijn. In sommige gevallen is het nodig om nieuwe palen te plaatsen of de bestaande palen te versterken. De keuze voor de herstelmethode hangt af van de aard van het probleem, de toestand van de fundering en de toegankelijkheid van het ondergrondse funderingssysteem.

Technische en regelgevende aspecten

Bij de beoordeling van funderingen wordt vaak gebruikgemaakt van geotechnische normen zoals NEN 9997-1. Deze normen bepalen hoe de draagkracht van de fundering moet worden berekend en hoe de meetresultaten moeten worden geïnterpreteerd. Een belangrijk aspect is het feit dat oude funderingen vaak zijn gebouwd op basis van andere normen en technieken. Bijvoorbeeld, mechanische sonderingen die vroeger veel werden uitgevoerd, verschillen aanzienlijk van de elektrische sonderingen die tegenwoordig gebruikelijk zijn. Dit betekent dat het toepassen van huidige rekenregels op oude onderzoeksresultaten niet zonder meer mogelijk is en vaak aanpassingen nodig zijn.

Daarnaast is het van belang om rekening te houden met eventuele veranderingen in de omgevingsomstandigheden, zoals ontgravingen of ophogingen die zijn uitgevoerd na de oorspronkelijke sonderingen. Deze veranderingen kunnen invloed hebben op de draagkracht van de fundering en moeten daarom in de beoordeling worden meegenomen.

Sociale en economische aspecten van funderingsprojecten

De uitvoering van funderingsprojecten zoals deformatiemetingen in Zaandam is niet alleen een technische aangelegenheid, maar ook een sociale en economische. MUG Ingenieursbureau heeft bijvoorbeeld gebruikgemaakt van een model genaamd Social Return on Investment (SROI), waarbij werkgelegenheid wordt geboden aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. In het kader van dit project zijn landmeetassistenten geworven uit de regio Zaanstad, wat niet alleen bijdraagt aan de kwaliteit van de projectuitvoering, maar ook aan de lokale arbeidsmarkt.

De verplichting tot SROI is opgenomen in het contract van MUG Ingenieursbureau, en er is een inspanningsverplichting opgenomen om 5% van de jaaromzet in dit model te investeren. Dit benadrukt het belang van duurzame en verantwoorde uitvoering van bouwkundige projecten, waarbij zowel technische als sociale doelstellingen worden behaald.

Conclusie

Funderingen vormen het fundament van elke bouwconstructie en zijn daarom van essentieel belang voor de stabiliteit, veiligheid en levensduur van een pand. In historische steden zoals Zaandam, waar houten paalfunderingen veel voorkomen, is het noodzakelijk om regelmatig deformatiemetingen uit te voeren om mogelijke problemen op tijd te detecteren. Deze metingen helpen bij het voortijdig herkennen van verzakkingen en scheurvorming, zodat maatregelen voor funderingsherstel op tijd kunnen worden genomen.

De keuze voor houtsoort en paallengte in historische funderingen is stadspecifiek en heeft invloed op de huidige toestand en het herstelbehoefte. De beoordeling van funderingen houdt rekening met geotechnische normen, veranderde omgevingsomstandigheden en de toepassing van moderne metingen. Bovendien is funderingsherstel vaak nodig bij veranderingen in de belasting of bij zichtbare deformaties.

De uitvoering van funderingsprojecten is niet alleen een technische, maar ook een sociale en economische aangelegenheid. Het gebruik van modellen zoals SROI toont aan dat bouwkundige projecten ook bijdragen aan de lokale arbeidsmarkt en maatschappelijke duurzaamheid.