Fundering in het water: Aanpak en voorkoming van funderingsproblematiek in natte gebieden

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

De fundering van een woning speelt een cruciale rol in de stabiliteit en levensduur van een gebouw. In natte gebieden, zoals rivierengebieden, waar de grondwaterstand een belangrijke factor is, is het verloop van funderingsproblematiek bijzonder gevoelig. Door veranderende klimaatomstandigheden en groeiende druk op ruimtelijke ontwikkelingen, is de funderingsproblematiek in deze regio’s niet langer te ontkennen. Het verloop van grondwater en de structuur van de bodem bepalen hoe sterk een fundering is. Deze artikelen geeft een overzicht van de oorzaken, de huidige toestand en de aanbevolen aanpak van funderingsproblematiek in natte gebieden, gebaseerd op recente inzichten uit beleidsrapporten, expertopinions en praktijkvoorbeelden.

Inleiding

De funderingsproblematiek in Nederland, en met name in rivierengebieden, is in de afgelopen jaren zichtbaar toegenomen. De meeste schade treedt op bij woningen die zijn gefundeerd op houten palen of ondiepe funderingen. Deze typen funderingen zijn kwetsbaar bij veranderingen in de grondwaterstand. Door klimaatverandering, met name langdurige droogtes en extreme regenperiodes, verandert de ondergrond voortdurend. Dit heeft grote gevolgen voor de stabiliteit van woningen, vooral in regio’s waar het watersysteem sterk is doorgepakt of waar de bodem weinig water kan vasthouden.

Waterschappen, overheden en bouwkundige experts werken samen om dit probleem aan te pakken. De Unie van Waterschappen benadrukt dat het water- en bodemsysteem steeds meer centraal moet staan bij ruimtelijke plannen en maatregelen. Bovendien is het noodzakelijk om maatwerk te leveren per regio, aangezien de oorzaken en effecten van funderingsproblematiek sterk variëren.

Oorzaken van funderingsproblematiek in natte gebieden

Houten fundering

Een typische vorm van fundering in natte gebieden is de fundering op houten palen. Deze methode werd vooral gebruikt vóór 1970, vooral in regio’s met zwakke bodemlagen zoals veen. Houten palen moeten onder water blijven staan om te voorkomen dat ze rotten. Bij lage grondwaterstanden drogen de palen uit en verliezen ze hun stabiliteit. Dit leidt uiteindelijker tot funderingsproblematiek en schade aan het bouwwerk.

Ondiepe fundering

Ondiepe funderingen zijn ook kwetsbaar in natte gebieden. Deze funderingen zijn vaak gebruikt op stevige bodems zoals zand, maar in sommige gevallen zijn ze ook gebruikt op minder geschikte bodems. De reden hiervoor is vaak de druk om snel woningen te bouwen, zoals na de Tweede Wereldoorlog. In periodes van droogte kan de grond krimpen, waardoor de fundering loskomt en het huis zakt.

Invloed van klimaatverandering

Klimaatverandering speelt een grote rol in de huidige funderingsproblematiek. De combinatie van langdurige droogtes en extreme regenval leidt tot grote fluctuaties in de grondwaterstand. Droogtes zorgen ervoor dat houten palen droog worden en rotten, terwijl regenperiodes de grond snel verzadigen, waardoor de ondergrond kan verliezen in stabiliteit. Dit versterkt het risico op funderingsproblemen, vooral in regio’s met een gevoelige bodemstructuur.

De rol van water in funderingsproblematiek

Water is zowel oorzaak als oplossing in funderingsproblematiek. In natte gebieden beïnvloedt de grondwaterstand direct de stabiliteit van de ondergrond. In het Rivierengebied is het watersysteem zeer complex en maakt het het voorkomen van funderingsproblematiek extra lastig. De bodem is vaak een wirwar van lagen, afhankelijk van de geschiedenis van riviergeulen. Dit leidt tot een zeer variabele ondergrond, waarbij sommige woningen sterk verzakken terwijl andere huizen in dezelfde straat intact blijven.

In deze regio’s is het moeilijk om water vast te houden in de bodem. Als het doel is om de grondwaterstand te verhogen, stroomt het water vaak snel weg richting de rivieren. Daarom is het cruciaal om maatregelen te nemen die het water in de bodem kunnen houden, zoals infiltratie, grondwateraanvoer of vermindering van afvoer.

Aanpak en oplossingen

Nationale aanpak

In het rapport ‘Goed gefundeerd’, voorgesteld door de Raad voor de Leefomgeoming en Infrastructuur (Rli), is een nationale aanpak voor funderingsproblematiek aangeraden. De overheid moet een actieve rol spelen in het voorkomen van funderingsproblemen, niet alleen om maatschappelijke kosten te beperken, maar ook om burgers niet alleen te laten met schade die honderdduizenden euro’s kan kosten. Zonder actie kan de funderingsproblematiek op den duur evolueren naar een funderingscrisis.

De aanbevolen aanpak omvat maatwerk per regio, met aandacht voor zowel schadeherstel als voorkoming. Het is belangrijk om de grondwaterstand actief te beheren, zodat funderingen niet droog komen te staan.

Regionale samenwerking

In het westen van het land, waar funderingsproblematiek al langer bekend is, zijn er al veel kennis en ervaringen opgebouwd. In regio’s waar de problematiek nog nieuw is, zoals het Rivierengebied, is er meer samenwerking nodig tussen waterschappen, gemeenten en aannemers. Aveco de Bondt helpt bijvoorbeeld gemeenten om data te verzamelen en te analyseren, en brengt kennis bij elkaar via afstemmingsoverleggen. Dit draagt bij aan een betere inzichtelijke aanpak en duurzame oplossingen.

Technische oplossingen

Van der Straaten is een voorbeeld van een bedrijf dat gespecialiseerd is in zware funderingswerkzaamheden. Het bedrijf werkt met damwanden, buispalen en prefab betonpalen en brengt inventieve oplossingen aan bij problematische situaties. De toepassing van moderne funderingstechnieken kan helpen om woningen die al zijn verzakt, opnieuw te stabiliseren. Bovendien is het mogelijk om funderingen te verbeteren of te versterken, afhankelijk van de structuur van de bodem.

Grondwaterbeheer als oplossing

Een van de kernaanbevelingen is om water en bodem actief te beheren in ruimtelijke ontwikkelingen. Waterschappen pleiten daarom voor:

Meer aandacht voor de grondwaterbalans in ruimtelijke plannen
Herstel van de grondwaterbalans bij verstoringen, bijvoorbeeld door infiltratie of vernatten van kwetsbare gebieden
Beperking van afvoer en onttrekking van grondwater in verdrogingsgevoelige regio’s

Daarnaast wordt voorgesteld om een water- of klimaatlabel in te voeren voor woningen. Dit label zou kopers informeren over het risico van overstromingen, droogte en funderingsproblematiek, zodat ze op de hoogte zijn bij aankoop.

De rol van de huiseigenaar

Hoewel de overheid en waterschappen een belangrijke rol spelen, is de huiseigenaar zelf verantwoordelijk voor het oplossen van funderingsschade. Dit betekent dat het voor huiseigenaren belangrijk is om tijdig te herkennen of hun woning risico’s loopt. Onduidelijke scheuren in muren, kelders die lek raken of deuren die niet goed sluiten, zijn mogelijke tekenen van funderingsproblematiek.

Een professionele inspectie door een bouwkundig expert is dan vaak nodig om de oorzaak en de omvang van de schade te bepalen. In sommige gevallen is een funderingsherstelproject nodig, wat duur en complex kan zijn. Daarom is het belangrijk dat huiseigenaren betrokken worden in de aanpak en oplossingen.

Conclusie

Funderingsproblematiek in natte gebieden is een complex en groeiend probleem in Nederland, met name in rivierengebieden. Het verloop van grondwater, bodemstructuur en klimaatverandering zijn essentiële factoren die de stabiliteit van funderingen bepalen. Het is duidelijk dat een aanpak is nodig die zowel schadeherstel als voorkoming omvat, en die maatwerk is per regio. Waterschappen, overheden en aannemers moeten samenwerken om duurzame en efficiënte oplossingen te vinden. Daarnaast is het van belang om huiseigenaren te informeren en te betrekken, aangezien zij vaak verantwoordelijk zijn voor het oplossen van schade. Door actief water en bodem te beheren en ruimtelijke plannen te sturen, kan funderingsproblematiek in de toekomst worden beperkt.