Fundering op staal: Oorsprong, toepassing en risico’s in de bouw

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

De term "fundering op staal" is in de bouwsector een veelvoorkomende uitdrukking, maar het heeft niets te maken met het gebruik van het materiaal staal zelf. In dit artikel wordt ingegaan op de oorsprong van deze term, de techniek achter een fundering op staal, de geschiktheid van grondsoorten, mogelijke risico’s en de historische ontwikkeling van deze funderingsmethode. Daarnaast wordt ingegaan op de signalen van funderingsproblematiek en mogelijke oplossingen. Het artikel biedt zo een overzicht voor woningeigenaars, bouwprofessionalen en zelfbouwers die willen begrijpen hoe funderingen op staal functioneren en wat de implicaties zijn bij bouw- en renovatieprojecten.

Wat is een fundering op staal?

Een fundering op staal is in feite een vorm van ondiepe fundering. Deze methode wordt toegepast wanneer een woning of bouwwerk wordt geplaatst op een stabiele grondlaag die voldoende draagkracht bezit. De fundering bestaat meestal uit een betonplaat of een strokenfundering die direct op deze dragende grond rust. De term "op staal" is historisch ontstaan en heeft niets te maken met het gebruik van staal als bouwmateriaal. In Oudgermaans betekende "stal" een vaste of stevige plaats, en deze betekenis is door de eeuwen heen overgenomen in de bouwterm.

De oorsprong van de term kan ook voorkomen uit regio's zoals de Veluwe, waar een harde, vaste grondslag aanwezig was en waar men zei dat de grond "hard als staal" was. Dit versterkte het gebruik van de term in de bouwsector.

Hoe werkt funderen op staal?

Bij funderen op staal wordt de fundering geplaatst op een diepte die vorstvrij is, meestal rond de 80 cm onder het maaiveld. Deze diepte garandeert dat de grond niet beïnvloed wordt door ijsvorming in de winter, wat de stabiliteit van de fundering zou kunnen ondermijnen. De aanleg van deze fundering kan op verschillende manieren gebeuren:

Traditionele methode: Sleuven worden handmatig of met machines gegraven tot de vorstvrije diepte. In deze sleuven wordt een kantplank aangebracht om de vorm van de fundering te bepalen. Daarna wordt wapening geplaatst en wordt beton gestort. Nadat het beton is uitgehard, kunnen de funderingsmuren worden opgebouwd.
Moderne methode: Deze methode maakt gebruik van piepschuimelementen die worden afgesteld op de juiste breedte. Deze elementen fungeren zowel als vormgever als isolatiemateriaal. Na het plaatsen van de wapening wordt het schuim volledig volgestort met beton.
Metselwerk: In de verre geschiedenis, vooral voor de opkomst van beton, werd de fundering op staal ook gemetseld uit baksteen. Deze methode is tegenwoordig zeldzaam geworden.

De fundering op staal is vaak de basis voor dragende muren of vloeren die er direct op rusten. Het is een eenvoudige maar effectieve methode voor woningen die op stabiele grond worden gebouwd.

Welke gronden zijn geschikt voor funderen op staal?

De keuze voor een fundering op staal hangt sterk af van de ondergrond. Deze methode is geschikt voor gronden met voldoende draagkracht en minimale zettingsgevoeligheid. De volgende grondsoorten zijn daarvoor meestal geschikt:

Zandgrond: Zand is meestal stabiel en heeft een hoge draagkracht. Het is daarom een goede basis voor een fundering op staal.
Dichte kleigrond: Als kleigrond voldoende compact is, kan hij ook als dragende laag dienen. De dichtheid is in dit geval cruciaal, omdat losse klei snel kan inklinken.
Oerlaag: In sommige regio's, zoals delen van de Veluwe, komt een harde oerlaag voor die als ideale funderingsgrond kan dienen.

Ondanks deze gunstige kenmerken zijn er ook situaties waarin een fundering op staal minder geschikt is. Dit is vooral het geval bij gronden die gevoelig zijn voor veranderingen in druk, waterstanden of zettingen. Hieronder worden enkele voorbeelden genoemd.

Wanneer is funderen op staal minder geschikt?

Hoewel een fundering op staal ideaal is voor stabiele gronden, kan deze methode in bepaalde omstandigheden problemen opleveren. Enkele van deze situaties zijn:

Gronden met inklinkingsrisico: Grondsoorten zoals veen of zachte klei kunnen in de loop van de tijd inklinken. Een fundering op staal die hierop rust, kan dan ongelijkmatig wegzakken, wat leidt tot scheuren in muren en vloeren.
Hoge grondwaterstand: Een hoge grondwaterstand kan de stabiliteit van de fundering negatief beïnvloeden, vooral als de grond tijdelijk gedroogd wordt tijdens de bouw. Dit kan zettingen veroorzaken.
Belendingen: Bij nieuwbouwprojecten of renovaties in dichtbebouwde omgevingen kan het wegruimen van grond voor een nieuwe fundering de stabiliteit van aangrenzende gebouwen ondermijnen. Dit kan leiden tot bezwijken of ongelijkmatige zettingen.
Grondverbetering nodig: In sommige gevallen is het nodig om de grond te versterken vooraleer een fundering op staal kan worden aangebracht. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij losse grond of grond met hoge vochtgehalte.

Bij problemen met funderingszetting is het soms mogelijk om een plaatfundering van schuimbeton onder de woning aan te brengen om de stabiliteit te herstellen.

Historische ontwikkeling van fundering op staal

De methode van funderen op staal is al sinds de 18e eeuw in gebruik, vooral in regio's waar een stabiele ondergrond aanwezig was. In die tijd werd de fundering vaak uitgevoerd met gemetselde voeten of zwerfkeien, die op een laag schoon zandbed rustten. Na de opkomst van beton in de 19e eeuw werd deze methode verder verfijnd en is het tegenwoordig een standaardprocedure in de bouwsector.

Er zijn ook verhalen uit de bouwhistorie die de term "fundering op staal" verder verklaren. Zo werden in de 18e eeuw verhalen verteld over huizen die "op staal" stonden of zelfs "op koeienhuiden" gebouwd waren. Hoewel deze verhalen meestal symbolisch zijn, tonen ze aan hoe belangrijk de stabiliteit van de fundering werd gezien.

Fundering op staal versus fundering op palen

Naast fundering op staal is er ook een andere funderingsmethode: fundering op houten palen. Deze methode was vooral gebruikelijk tot ongeveer 1970 en wordt vooral toegepast in vochtige of losse gronden. Er zijn twee varianten van deze fundering:

Amsterdamse fundering: Hierbij zit op de houten palen een horizontale houten balk (kesp), met daarboven het langshout. Deze methode is typisch voor gebieden met een hoge grondwaterstand.
Rotterdamse fundering: Deze fundering bestaat alleen uit het langshout, waar direct een betonbalk of dragende muur op komt.

Funderingen op palen zijn zowel in Amsterdam als in Rotterdam gebruikelijk, maar het type kan variëren per regio. In tegenstelling tot funderingen op staal zijn houten paalfunderingen gevoeliger voor rot en slijtage, wat funderingsproblematiek kan veroorzaken.

Signalen van funderingsproblematiek

Ondanks de stabiliteit van een fundering op staal kan er toch schade ontstaan, vooral als de ondergrond niet optimaal is of als er veranderingen in de grondoptie ontstaan. Enkele duidelijke signalen die kunnen wijzen op funderingsproblemen zijn:

Scheuren in muren, vloeren of plafonds: Onregelmatig wegzakken van de fundering kan leiden tot scheuren. Deze scheuren zijn vaak breed en lopen diagonaal door muren.
Scheve vloeren of deuren die niet meer goed sluiten: Onregelmatige zetting van de fundering kan leiden tot verkeerde horizontale uitlijning van vloeren en deuren.
Grondwater dat tot aan de vloerplanken komt: Dit is een duidelijk teken van verlaagde grondwaterstand of instabiliteit in de fundering.
Verkruimeling van metselwerk of beton: Onderscheiding in de sterkte van de fundering of losse grond kan leiden tot slijtage van het bouwmateriaal.

Zodra deze signalen optreden, is het belangrijk om een bouwkundig expert te raadplegen om de oorzaak te achterhalen en eventueel herstelmaatregelen te nemen.

Oplossingen voor funderingsproblematiek

Als een fundering op staal problemen geeft, zijn er verschillende oplossingen mogelijk. De keuze van de methode hangt af van de oorzaak van de schade, de bouwperiode van de woning en de ondergrond. Enkele veelvoorkomende herstelmethoden zijn:

Funderingsplaat van schuimbeton: In sommige gevallen kan een plaatfundering van schuimbeton onder de woning worden geplaatst om de zetting te stabiliseren.
Injectie van stabiliserende materialen: Door het injecteren van materialen zoals cement of polymeer in de grond kan de draagkracht van de ondergrond worden versterkt.
Versterking van de dragende muren: In sommige gevallen is het nodig om dragende muren verder te versterken om de belasting op de fundering te verdelen.
Afwatering van de grond: Bij problemen met de grondwaterstand kan het installeren van een betere afwateringssysteem helpen om de stabiliteit van de fundering te herstellen.

Het is belangrijk om herstelmaatregelen alleen uit te voeren door een ervaren bouwprofessional, omdat funderingsproblemen complex kunnen zijn en verkeerde interventies het probleem kunnen verergeren.

Conclusie

Een fundering op staal is een vorm van ondiepe fundering die vaak wordt gebruikt in gebieden met stabiele grond. De term heeft niets te maken met het gebruik van staal als bouwmateriaal, maar duidt op een fundering die direct op een stevige grondlaag rust. Deze methode is geschikt voor zandgrond, dichte klei en oerlagen, maar minder geschikt voor veen of losse klei. Funderingsproblematiek kan optreden bij ongelijkmatige zettingen of veranderingen in de grond, wat duidelijke signalen zoals scheuren in muren en vloeren kan veroorzaken. Bij problemen is het belangrijk om professionele advies in te winnen en eventuele herstelmaatregelen zorgvuldig te overwegen. Funderingen vormen de basis van elke woning en moeten daarom altijd met zorg worden aangebracht.

Bronnen

staal
datum