Funderingsrisico’s in Nederland: Inzicht in fundering op staal en het gebruik van kaarten

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

Funderingsproblemen vormen een belangrijke uitdaging in de Nederlandse bouwsector en real estate markt. Deze problemen zijn vooral geconcentreerd in zettingsgevoelige gebieden, waar woningen op houten palen zijn gebouwd en het risico op schade door bodemzetting groot is. Toch blijkt uit recente data dat ook woningen op andere funderingstypen, zoals fundering op staal, schade kunnen oplopen. Dit artikel biedt een overzicht van de huidige situatie, de beschikbare kaarten en tools voor funderingsrisicobeoordeling, en wat woningeigenaren en bouwprofessionals kunnen doen om risico’s te begrijpen en te beheersen.

Inleiding: De rol van kaarten in het inzichtelijk maken van funderingsrisico’s

De afgelopen jaren is het gebruik van kaarten en dataanalyse steeds belangrijker geworden om funderingsproblematiek in kaart te brengen. In Nederland zijn verschillende initiatieven opgezet om woningeigenaren en gemeenten te informeren over het risico op funderingsproblemen. Deze kaarten tonen bijvoorbeeld het aantal meldingen van schade per gemeente, de geschiktheid van de bodem voor bouwen, en de zettingsgevoeligheid van een regio. Door deze informatie te combineren, kunnen woningeigenaren beter inzicht krijgen in het risico op funderingsproblemen en passende maatregelen nemen.

Een van de belangrijkste vormen van fundering die vandaag de dag nog steeds in gebruik zijn, is fundering op staal. Deze methode wordt vaak toegepast in minder zettingsgevoelige gebieden, zoals gebieden met klei in de bovengrond. In dit artikel wordt nader ingegaan op de kwetsbaarheid van fundering op staal, de risico’s die daarmee gepaard gaan, en hoe kaarten en tools deze risico’s kunnen visualiseren en beheren.

Risicogebieden voor funderingsproblemen

Kaarten en zettingsgevoeligheid

Sweco, in samenwerking met Deltares, heeft een kaart gemaakt die de risicogebieden voor funderingsproblemen inzichtelijk maakt. Deze kaart is gebaseerd op de zettingsgevoeligheid van de bodem. In de meest zettingsgevoelige gebieden, zoals veengebieden, is het risico op schade aan woningen het hoogst. Deze gebieden zijn op de kaart in rood aangegeven. In deze gebieden staan veel woningen op houten palen, die kwetsbaar zijn voor rotting wanneer het grondwaterpeil daalt.

Daarnaast worden ook minder zettingsgevoelige gebieden getoond, zoals gebieden in geel en blauw. Deze gebieden bevatten vaak klei in de bovengrond. In deze gebieden staan woningen vaak rechtstreeks op de ondergrond of op staal. Hoewel het risico op funderingsproblemen in deze gebieden lager is, zijn er toch meldingen van schade geregistreerd. Dit is vooral het geval bij woningen die op palen zijn gefundeerd.

Het aantal woningen in de rode gebieden dat risico loopt op funderingsschade bedraagt volgens de data van Sweco tussen 750.000 en 1 miljoen. Dit is een aanzienlijk aantal, maar het aantal woningen in de blauwe en gele gebieden is nog veel groter. Er is echter geen duidelijk overzicht hoeveel van deze woningen op palen zijn gefundeerd, wat het inzicht in het totale risico beperkt.

Invloed van klimaatverandering

Klimaatverandering speelt een steeds grotere rol in de opkomst van funderingsproblemen. Door droogte zakt het grondwaterpeil, wat leidt tot droogvallen van houten palen. Hierdoor kunnen palen rotten, wat uiteindelijk schade aan de fundering en verplaatsing van de woning tot gevolg heeft. Deze problemen zijn vooral relevant in regio’s met houten paalfunderingen, die vaak oude woningen betreffen, gebouwd vóór 1970.

In combinatie met veranderende weersomstandigheden en verduurzamingsmaatregelen, zoals afvoer van grondwater voor energieprojecten, groeit het risico op funderingsproblemen. Volgens de beschikbare data lopen circa 487.000 tot 537.000 panden in Nederland momenteel verhoogd risico op verzakking. Door klimaatverandering kan dit aantal zelfs stijgen tot 687.000.

Fundering op staal: Kenmerken en kwetsbaarheid

Wat is fundering op staal?

Fundering op staal is een bouwtechniek waarbij een woning rechtstreeks op de ondergrond is gefundeerd, zonder gebruik te maken van palen. Dit type fundering wordt vaak toegepast in minder zettingsgevoelige gebieden, zoals gebieden met klei in de bovengrond. In tegenstelling tot houten paalfunderingen, zijn stalen funderingen robuuster en minder gevoelig voor rotting of bodemzetting. Toch kunnen ook funderingen op staal schade oplopen, vooral in combinatie met andere bouwkenmerken, zoals aanbouw die anders is gefundeerd dan het hoofdgebouw.

Kwetsbaarheid in minder zettingsgevoelige gebieden

Hoewel fundering op staal robuuster is dan houten paalfunderingen, is het niet volledig immuun voor schade. In minder zettingsgevoelige gebieden, zoals gele en blauwe gebieden op de risicokaarten, zijn er meldingen geregistreerd van schade aan woningen die op staal zijn gefundeerd. Deze meldingen komen vaker voor in regio’s waar de bodem relatief zettingsgevoelig is, of waar veranderingen in de grondwaterstand optreden door klimaatverandering of menselijke activiteiten.

Een mogelijke oorzaak van schade bij funderingen op staal is bodemzetting in de directe omgeving van de fundering. Hoewel de bodem in deze gebieden in principe draagkrachtig is, kan lokaal bodemverzet of grondwaterverlaging leiden tot verplaatsing van de fundering en daarmee tot schade aan de woning. Dit is vooral het geval bij oude woningen, waarbij de fundering niet of onvoldoende is ontworpen om lichte verplaatsing te tolereren.

Funderingskaarten: Hulpmiddelen voor inzicht en beheer

Meldingenkaarten van KCAF

Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) maakt gebruik van meldingenkaarten om funderingsproblemen in kaart te brengen. Deze kaarten tonen hoeveel woningeigenaren in een bepaalde gemeente meldingen hebben gedaan over funderingsproblemen in de afgelopen vijf jaar. Hoe donker de kleur van een gemeente, hoe meer meldingen zijn gedaan. Deze kaarten zijn een waardevolle hulpmiddel voor woningeigenaren om te bepalen hoe groot het risico is in hun regio.

De meldingenkaarten tonen vooral schade bij houten funderingen en funderingen op staal. Deze funderingstypen werden met name gebruikt in de bouw vóór 1970. Door de ouderdom van deze woningen en de kwetsbaarheid van de funderingstypen lopen deze panden vaak verhoogd risico op schade.

Bodemgeschiktheidskaart

De bodemgeschiktheidskaart, beschikbaar via data.overheid.nl, toont de geschiktheid van de ondergrond voor traditioneel bouwen. De term ‘traditioneel’ verwijst naar bouwwerken van steen of beton met een fundering op staal of heipalen. Deze kaart combineert de zettingsgevoeligheidkaart en de kaart van de minimale funderingsdiepte. Het beeld van de geschiktheidkaart wordt vooral bepaald door de verschillen in zettingsgevoeligheid. In westelijk gelegen veengebieden is de ondergrond minder geschikt vanwege dikke klei- en veenpakketten. In deze gebieden is de funderingsdiepte een belangrijke factor voor de geschiktheid van de ondergrond.

De legenda van de kaart heeft een relatieve schaalverdeling. Dit betekent dat de geschiktheid niet in absoluut gekwantificeerde klassen kan worden aangeduid. Een beoordeling van de geschiktheid hangt af van de specifieke bouwmethoden en de benodigde investering in de fundering. Voor een gemeente zoals Vijfheerenlanden, die sinds 2019 deel uitmaakt van de provincie Utrecht, is nog geen data beschikbaar.

Tools voor funderingsrisicobeoordeling

Funderingsrisicorapport

Een funderingsrisicorapport is een eerste inschatting van het risico op funderingsproblemen voor een specifiek pand. Het rapport is gebaseerd op gegevens uit de FunderMaps-database en modelanalyses. Het geeft geen duidelijk beeld van de huidige staat van de fundering, maar is wel een waardevolle tool voor een globale beoordeling. Het rapport is bedoeld voor woningeigenaren en bouwprofessionals die een eerste indruk willen krijgen van het risico op funderingsproblemen.

QuickScan

De QuickScan is een snelle en efficiënte methode om een eerste onderzoek te doen naar funderingsrisico’s. Deze methode wordt vaak aanbevolen voor woningen in risicogebieden of wanneer zichtbare tekens van schade, zoals scheuren in muren, optreden. De QuickScan levert meer gedetailleerde informatie dan een funderingsrisicorapport, maar is minder uitgebreid dan een volledige funderingsinspectie. Het is een tussenoplossing die woningeigenaren helpt om het funderingsrisico in kaart te brengen zonder direct een dure inspectie te moeten betalen.

FunderMaps

FunderMaps is een innovatief platform dat funderingsdata verzamelt, verwerkt en visualiseert. Het biedt gemeenten, woningcorporaties en andere partijen inzicht in het funderingsrisico per woning en per regio. Het platform bevat drie hoofdcomponenten:

Map-app: Een interactieve kaartviewer die funderingstypes, funderingsrisico’s en andere relevante gegevens inzichtelijk maakt.
Admin-app: Een Asset Management Systeem waarmee funderingsdata kan worden geregistreerd, verwerkt en beheerd.
FunderScan-app: Een applicatie die gebruikers ondersteunt bij het uitvoeren van een QuickScan. Deze app is uitgerust met richtlijnen en instructies om het onderzoek snel en efficiënt uit te voeren.

FunderMaps helpt bijvoorbeeld woningcorporaties om hun portfolio te analyseren en prioriteiten te stellen voor onderhoud of verbeteringen. Het platform vult een leemte in Nederland, waar momenteel geen centrale registratie bestaat van funderingstypen en -kwaliteit per pand.

Lokaal funderingsloket en landelijke hulp

Meldingen en telefonisch spreekuur

Het landelijke Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) biedt ondersteuning aan woningeigenaren via een webformulier en een telefonisch spreekuur. Het telefonisch spreekuur is beschikbaar op dinsdag en woensdag tussen 14:30 en 16:30, behalve tussen 21 juli en 1 september. Deze dienst helpt woningeigenaren bij het begrijpen van hun funderingsproblemen en het zoeken naar passende oplossingen.

Lokaal funderingsloket

Veel gemeenten bieden extra hulp via een lokaal funderingsloket. Deze loketten zijn bedoeld om woningeigenaren te informeren over funderingsproblematiek en passende maatregelen te nemen. Ze helpen bijvoorbeeld bij het afwegen van mogelijke herstelmaatregelen, het zoeken naar bouwexperts, en het begrijpen van financiële ondersteuningsopties.

Conclusie

Funderingsproblemen vormen een belangrijke uitdaging voor woningeigenaren en bouwprofessionals in Nederland. Zowel houten paalfunderingen als funderingen op staal kunnen schade oplopen, vooral in combinatie met veranderende bodem- en klimaatomstandigheden. Kaarten en tools zoals de meldingenkaarten van KCAF, de bodemgeschiktheidskaart, en platforms zoals FunderMaps zijn waardevolle hulpmiddelen om risico’s in kaart te brengen en passende maatregelen te nemen.

Fundering op staal is robuuster dan houten paalfunderingen, maar is niet volledig immuun voor schade. In minder zettingsgevoelige gebieden zijn er meldingen geregistreerd van schade aan woningen die op staal zijn gefundeerd. Dit benadrukt de noodzaak voor woningeigenaren om zich bewust te zijn van de kwetsbaarheid van hun woning en passende maatregelen te nemen.

Het gebruik van funderingsrisicorapporten, QuickScans, en landelijke en lokaal funderingsloketten kan helpen om risico’s te begrijpen en te beheren. Het is van groot belang dat woningeigenaren en gemeenten samenwerken om funderingsproblematiek te voorkomen en schade zoveel mogelijk te beperken.

Bronnen

kaart
staal