Fundering op staal: Uitleg van een essentiële bouwtechniek en haar toepassingsvoorwaarden

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

Een goed ontworpen fundament is de basis van elke duurzame en stabiele bouwconstructie. In de Nederlandse bouwsector wordt vaak gebruikgemaakt van een zogenaamde fundering op staal. Deze term klinkt verwarrend, aangezien het niets te maken heeft met het gebruik van het metaal staal. In werkelijkheid verwijst het begrip naar een fundering die direct op de beschikbare, draagkrachtige ondergrond rust — meestal zand of harde klei. In dit artikel wordt de fundering op staal uitgebreid toegelicht, inclusief de soorten funderingen die er onder vallen, de technische eisen, de geschiktheid en de voordelen en nadelen van deze methode.

Wat is een fundering op staal?

De term "fundering op staal" stamt niet uit de moderne bouw, maar heeft historische oorsprong in het Oudhollands of Oudgermaans. Het woord "staal" betekent in deze context niet het metaal, maar duidt op een vaste ondergrond of "rusten op een stevige basis". Deze benaming verwijst dus niet naar het gebruik van het bouwmateriaal staal, maar naar de manier waarop de fundering is uitgevoerd: namelijk door direct op een stevige ondergrond te rusten, zonder gebruik van palen of andere diepere ondersteuning.

Een fundering op staal bestaat doorgaans uit een dragende muur of betonplaat die direct op de draagkrachtige bodem is aangebracht. Deze bodem moet voldoende sterk zijn om het gewicht van het gebouw te dragen. In de praktijk is dit meestal een zandlaag of harde kleilaag die zich op een relatief kleine diepte onder het maaiveld bevindt. De fundering kan bijvoorbeeld in de vorm van een strookfundering, plaatfundering of poerfundering worden uitgevoerd, afhankelijk van de bouwvorm en de lading die moet worden gedragen.

Geschiedenis en betekenis van de term

De oorsprong van de term "fundering op staal" ligt in het Oudgermaans woord stal, wat "vaste plaats" of "rusten op" betekent. In de middeleeuwen werd deze term gebruikt om aan te geven dat een bouwwerk direct op een stevige ondergrond was geplaatst. In tegenstelling tot moderne paalfunderingen, die extra ondersteuning bieden via palen die dieper in de grond worden geplant, rust een fundering op staal volledig op de directe ondergrond. Deze techniek is sinds de 19e eeuw een standaard in de bouwsector, met name in regio’s waar de draagkrachtige bodem zich dicht onder het maaiveld bevindt.

De term heeft ook te maken met de praktische kant van de bouw. In regio's met een stevige ondergrond is het niet nodig om extra ondersteuning te bieden. Dit maakt een fundering op staal een kostenefficiënte oplossing vergeleken met paalfunderingen, die vaak duurder zijn vanwege de extra arbeid en materialen die nodig zijn.

Soorten funderingen op staal

Er zijn verschillende typen funderingen die vallen onder de categorie "fundering op staal". De keuze voor een specifieke vorm hangt af van het gewicht van het gebouw, de bouwvorm, de draagkracht van de ondergrond, en andere technische aspecten. De drie meest gebruikte vormen zijn:

1. Strokenfundering

Een strokenfundering bestaat uit een verbreedde voet die langs de dragende muren van het gebouw wordt aangebracht. Deze voet rust direct op de draagkrachtige bodem, vaak zand of harde klei. De verbreding zorgt ervoor dat het gewicht van het gebouw gelijkmatig over een groter oppervlak wordt verdeeld, wat de belasting op de ondergrond vermindert.

Deze fundering is ideaal voor relatief lichte gebouwen, zoals woningen of kleine bedrijfsgebouwen. Het voordeel van een strokenfundering is dat het relatief eenvoudig en kostenefficiënt is uit te voeren, mits de ondergrond voldoende draagvermogen heeft.

2. Plaatfundering

Een plaatfundering bestaat uit een volledig uitgestorte betonnen vloer die direct op de draagkrachtige bodem rust. Deze vloer fungeert tegelijkertijd als vloer van de kelder (indien aanwezig) en als fundering van het gebouw. De plaatfundering is meestal sterk gewapend met stalen wapening om te zorgen voor voldoende stijfheid en belastbaarheid.

Deze vorm van fundering is vooral geschikt voor zwaardere gebouwen, zoals appartementengebouwen of commerciële gebouwen. Omdat de gehele vloeroppervlak wordt gebruikt om het gewicht van het gebouw te dragen, is de plaatfundering goed geschikt voor bodems met een beperkt draagvermogen, zolang de belasting niet te hoog is.

3. Poerfundering

Een poerfundering bestaat uit losse betonblokken of poeren die onder de dragende muren of kolommen van het gebouw worden aangebracht. Deze poeren rusten op de draagkrachtige bodem en zorgen voor een gelijkmatige belastingverdeling. De poerfundering is meestal gebruikt in combinatie met kolommen of lichte muren.

Deze vorm is vaak te vinden in traditionele woningbouw en is vooral geschikt voor regio’s waar de ondergrond voldoende draagkracht heeft. De poerfundering is minder duur dan een plaatfundering, maar biedt minder stabiliteit voor zwaardere constructies.

Technische voorwaarden en geschiktheid

Een fundering op staal is alleen geschikt wanneer de ondergrond voldoet aan bepaalde technische eisen. De belangrijkste voorwaarde is dat de draagkrachtige laag (zoals zand of harde klei) zich niet te diep onder het maaiveld bevindt. In Nederland geldt meestal de regel dat een fundering op staal alleen kan worden gebruikt wanneer de zandlaag niet dieper dan drie meter onder het maaiveld ligt. In regio’s waar de zandlaag dieper ligt, is een paalfundering vaak de betere keuze.

Daarnaast moet de ondergrond voldoende draagvermogen hebben om het gewicht van het gebouw te dragen. Dit wordt bepaald via grondonderzoek, zoals sonderingen of proeven in het veld. Als de ondergrond niet geschikt is — bijvoorbeeld zachte klei of veen — kan er gekozen worden voor grondverbetering. Methoden hiervoor zijn onder andere het verdichten van de bodem of het aanbrengen van een zandkoffer, waarbij slechte grond wordt vervangen door zand tot aan de gewenste diepte.

Toepassing in Nederland

In Nederland is de fundering op staal vooral gebruikelijk in het midden, zuiden en oosten van het land. Deze regio’s hebben een relatief stevige ondergrond met zandlagen die zich dicht onder het maaiveld bevinden. In deze gebieden is het niet nodig om dieper te graven of palen te gebruiken, waardoor een fundering op staal een kostenefficiënte keuze wordt.

In regio’s onder zeeniveau, zoals het westen en zuidwesten van Nederland, is de ondergrond meestal ongeschikt voor een fundering op staal. Hier wordt vaak gekozen voor paalfundering, omdat de zandlagen zich vaak te diep onder het maaiveld bevinden. In zulke gevallen is het noodzakelijk om palen te gebruiken die in de stevige ondergrond worden geplant om het gewicht van het gebouw te dragen.

Voordelen en nadelen van een fundering op staal

Voordelen:

Kostenefficiënt: In vergelijking met paalfunderingen is een fundering op staal vaak goedkoper. Het vereist minder materiaal en minder arbeid, wat leidt tot lagere kosten.
Eenvoudiger uitvoering: Aangezien geen palen of diepe boringen nodig zijn, is de uitvoering van een fundering op staal relatief eenvoudig en sneller uit te voeren.
Toepasbaar in regio’s met goede ondergrond: In regio’s waar zandlagen dicht onder het maaiveld liggen, is deze methode de meest logische keuze.
Duurzaam: Omdat minder materialen nodig zijn en de bouwmethodiek relatief eenvoudig is, is een fundering op staal een duurzame keuze.

Nadelen:

Gespannen afhankelijkheid van de ondergrond: Een fundering op staal is alleen geschikt als de ondergrond voldoende draagvermogen heeft. Bij ongeschikte bodems, zoals veen of zachte klei, is deze methode niet toepasbaar.
Gevoelig voor verzakkingen: Als de ondergrond niet uniform is of verder verwerft, kan het leiden tot verzakkingen, wat problemen kan geven met de stabiliteit van het gebouw.
Beperkte toepassing in regio’s onder zeeniveau: In delen van Nederland waar de ondergrond niet geschikt is, is een paalfundering de enige optie.

Hoe wordt een fundering op staal uitgevoerd?

De uitvoering van een fundering op staal begint met een grondonderzoek om te bepalen of de ondergrond geschikt is. Als dit het geval is, wordt de grond voorbereid door eventuele bovenliggende laag te verwijderen tot aan de draagkrachtige laag. Vervolgens wordt de fundering zelf uitgevoerd, afhankelijk van de gekozen vorm (strokenfundering, plaatfundering of poerfundering). Het proces omvat het aanbrengen van een verbreedde voet, het storten van beton of het aanbrengen van betonblokken, alles met het oog op een goede belastingverdeling.

Het is belangrijk dat de fundering goed uitgevoerd wordt, omdat eventuele fouten in de uitvoering later leiding kunnen geven tot problemen zoals scheuren in de muren of verzakkingen. Daarom wordt deze methode meestal uitgevoerd door ervaren funderingsbedrijven of bouwtechnische specialisten.

Conclusie

Een fundering op staal is een essentiële bouwtechniek die vaak wordt gebruikt in regio’s met een stevige ondergrond. De term verwijst niet naar het gebruik van het metaal staal, maar naar een constructie die direct op de beschikbare, draagkrachtige bodem rust. In Nederland is deze methode vooral geschikt in het midden, zuiden en oosten van het land, waar zandlagen dicht onder het maaiveld liggen. De fundering op staal is kostenefficiënt, eenvoudiger uit te voeren en duurzamer dan paalfunderingen, maar het is afhankelijk van de ondergrond en kan niet in elke situatie worden toegepast. Voor een correcte uitvoering is het belangrijk om een grondonderzoek te laten uitvoeren en ervaren specialisten in te schakelen.

Bronnen

staal