Funderingsherstel en bebouwingshistorie aan de Oranjestraat in Haarlem

Published by Redactie on juli 23, 2025 | Category fundering

Inleiding

De Oranjestraat in Haarlem is een straat die niet alleen een belangrijk verkeersas vormt in de stad, maar ook een rijke historie draagt. Deze historie is zichtbaar in de bebouwing, de openbare ruimte en de stadsstructuur. Binnen dit geografisch en historisch interessante kader is in juni 2022 een bouwvergunning verleend voor funderingsherstel aan het adres Oranjestraat 188. Dit is opgenomen in de officiële publicatie door de gemeente Haarlem, beschikbaar via Planviewer.

Deze artikel behandelt zowel de praktische aspecten van het funderingsherstel aan de Oranjestraat 188 als de bredere context van de bebouwingshistorie in dit deel van Haarlem. Daarbij wordt ingegaan op de rol van de Oranjestraat binnen de stadsstructuur, de toonaangevende stedenbouwkundige ontwikkelingen in de buurt, en de huidige toepassing van bouw- en gebruiksregels. Op basis van de beschikbare bronnen wordt een overzicht gegeven van de relevante informatie voor eigendeelhouders, woningkopers, renovateurs en bouwprofessionals die in dit gebied actief zijn of interesse hebben.

Funderingsherstel aan de Oranjestraat 188

In juni 2022 is een bouwvergunning verleend voor herstel van de fundering aan Oranjestraat 188, zoals verscheen in de officiële publicatie van de gemeente Haarlem. Funderingsherstel is een essentieel onderdeel van de onderhouds- en renovatiepraktijk in oude stadsbuurten. In historische bebouwing, zoals in de grachtengordel van Haarlem, kan de fundering in de loop der jaren beinvloed worden door veranderingen in waterstanden, bodemdalingen en ouder wordende constructies.

Het feit dat een vergunning is verleend duidt op een goed onderbouwde aanvraag aan de gemeente, waarbij de nodige bouwkundige en omgevingsaspecten zijn meegenomen. Funderingsherstel is meestal een ingrijpende maatregel die betrekking heeft op de fundamenten van het gebouw en kan zowel preventief als noodzakelijk zijn. Het herstellen van funderingen is vaak onderdeel van het behoud van de historische structuur, zoals dat vereist is in stadsdeelgebieden die zijn aangewezen als UNESCO Werelderfgoed of als bufferzones daarvan.

Betekenis van funderingsherstel in stadsbehouw

In het kader van stadsbehouw en stadsvernieuwing is het herstellen van funderingen een belangrijk aspect van het behoud van historische woningen. Dit geldt met name in gebieden waar de bebouwing sterk verankerd is in de 17e tot 19e eeuw. Funderingsherstel moet hier in acht nemen dat de constructie niet alleen technisch duurzaam moet zijn, maar ook visueel en functioneel aansluiting moet geven op de oorspronkelijke structuur.

In dit geval aan de Oranjestraat is er dus sprake van een project dat aansluit bij de bredere stedenbouwkundige doelstellingen van Haarlem, waarbij behoud en herinrichting van historische bebouwing centraal staat. Dit maakt het project ook relevant voor professionals en particulieren die betrokken zijn bij renovatieprojecten in historische stadsbuurten.

Stedenbouwkundige context van de Oranjestraat

De Oranjestraat maakt deel uit van een groter stadsdeel dat historisch en stedenbouwkundig van belang is. Het ligt aan de noordrand van een buurt die is onderworpen aan grootschalige stadsvernieuwing. Deze bebouwing is in schaal, stijl en typologie afwijkend van de rest van het stadsgebeid. De structuur bestaat uit drie onderdelen die worden verdeeld in twee deelgebieden:

Tussen de Buiten Oranjestraat en de Nieuwe Prinsengracht, met de Jacob Oliepad als binnenstraat.
Tussen de Buiten Oranjestraat en het Haarlemmerplein, met de Nieuwe Houttuinen als binnenstraat.

De woningen zijn via deze binnenstraten ontsloten. De Buiten Oranjestraat vormt een bepaalde scheidingslijn, waarbij de voorgevelrooilijn terugspringt om een pleintje te vormen. Deze pleintjes zijn typisch voor de stedenbouw in Haarlem en vormen belangrijke openbare ruimtes die de functie van de straatbehuizing versterken.

Historische achtergrond van de bebouwing

De bebouwing in deze regio heeft een langdurige geschiedenis. In de 19e eeuw werden veel van de woningen in het gebied herbouwd of aangepast, vaak als stapelwoningen. Voorheen waren er ook bedrijfsgebouwen en pakhuizen aanwezig, zoals te zien was in de Haarlemmer Houttuinen. Deze gebouwen waren oorspronkelijk gericht op de houthandel, zoals de naam al suggereert. In de 1870er jaren werd het spoorwegviaduct aangelegd in de Eilandsgracht, wat de bebouwing in het gebied verder beïnvloedde. De percelen waren aan de kant van het viaduct dieper dan elders, en dit had ook gevolgen voor de openbare ruimte en de waterloop.

Tot aan de Buiten Oranjestraat liep het open water nog door, maar later is dit gedempt om ruimte te maken voor de spoorbundel. Dit heeft geleid tot een verandering in de ruimtelijke samenhang, en het pleintje in de buurt van de Buiten Oranjestraat is in de praktijk een belangrijk oogmerk geworden. Het pleintje wordt gemarkeerd door een uitzonderlijk hoge toren van tien verdiepingen, die opvalt in de omgeving.

Openbare ruimte en verkeer

De Oranjestraat is niet alleen een verkeersas, maar ook een belangrijk detailhandelslint. In deze straat wordt de detailhandelsfunctie gestimuleerd, wat betekent dat de straat voornamelijk bedoeld is voor winkels en dienstverlenende instellingen. Hierbij is het van belang dat dit lint niet onderbroken wordt door minder toegankelijke functies zoals kantoren of parkeergelegenheden.

Een van de vragen die in de inspraakreacties zijn gesteld, betreft de mogelijkheid van fietsparkeren in de eerste bouwlaag van de straat. Deze maatregel zou kunnen leiden tot een onderbreking van het winkel- en dienstverlenende lint, maar tegelijkertijd ook bijdragen aan een betere fietsinfrastructuur. De gemeente heeft op dit punt een aandachtige toetsing nodig, aangezien het behoud van de kwaliteit van winkelstraten en openbare ruimtes van groot belang is.

Rolstoelgeschiktheid en woningherbestemming

Een andere inspraakreactie betreft de wens om woningen horizontaal samen te voegen ten behoeve van rolstoelgeschiktheid. Dit betreft een maatregel die gericht is op toegankelijkheid en is in het kader van inclusieve woningbouw van belang. De mogelijkheid tot herbestemming of herinrichting van woningen is in stadsdeelgebieden als de grachtengordel vaak onderworpen aan strikte regels, omdat het behoud van de historische structuur centraal staat.

Deze vorm van herbestemming moet dus altijd worden afgewogen tegen de behoefte aan het behoud van het historische karakter van de straat en de woningen. De gemeente speelt hierin een belangrijke rol bij de toetsing van dergelijke aanvragen, zowel qua bouwtechnisch als qua stedenbouwkundig.

Historische en functionele rol van de Haarlemmerdijk en Haarlemmerstraat

De Haarlemmerdijk en Haarlemmerstraat vormen samen het hart van de Haarlemmerbuurt. Deze straat is ruimtelijk en functioneel centraal gelegen en fungeert als een belangrijke verbindingsroute tussen het centrum en het westen van de stad. De straat is jaren geleden volledig heringericht, met hoge natuurstenen stoepbanden en rode klinkers. Deze herinrichting was bedoeld om de kwaliteit van de straatruimte te verbeteren, maar ook om de veiligheid en toegankelijkheid te verhogen.

De Haarlemmerbuurt bevat ook enkele bijzondere openbare ruimtes, zoals het Haarlemmerplein, de Herenmarkt en de Droogbak. Deze ruimtes zijn van groot belang voor de leefbaarheid in het stadsdeel en dienen als verblijf- en ontmoetingsplekken voor inwoners en bezoekers. De Droogbak is bijvoorbeeld uitgerust met een fontein, terwijl de Herenmarkt een speelgelegenheid bevat en omzoomd wordt door paardenkastanjes.

In 2012 begon de gemeente met de herinrichting van het Haarlemmerplein, die inmiddels voltooid is. Het plein is uitgerust met een nieuwe fontein en dient als een verblijf- en ontmoetingsplek. Aan de achterzijde van de nieuwbouw bevinden zich sport- en speelvoorzieningen, die bijdragen aan de functionele rijkdom van het gebied.

Samenhang en structuur

De Haarlemmerbuurt is een voorbeeld van een gebied waar de stedenbouwkundige samenhang sterk is. De straten, pleintjes en bebouwing vormen samen een geintegreerde ruimte die zowel functioneel als esthetisch aansluit bij de bredere stadsstructuur. Dit is ook zichtbaar in de aanwezigheid van unieke elementen zoals de Haarlemmersluis en de Eenhoomsluis, die uitzonderingen vormen in de ruimtelijke structuur van de buurt.

Deze sluizen, gelegen in het Singel en de Korte Prinsengracht, hebben een historische functie en dragen bij aan de identiteit van de buurt. Zij vormen ook een visueel contrast met de meer moderne bebouwing en openbare ruimtes die in de 20ste eeuw zijn ontstaan of heringericht.

UNESCO Werelderfgoed en bufferzones

Het stadsdeel waarin de Oranjestraat ligt, maakt deel uit van een gebied dat is aangewezen als UNESCO Werelderfgoed. De zeventiende-eeuwse grachtengordel vormt het kerngebied, ook wel het 'property' genoemd. Dit is het gebied tussen de Droogbak/Haarlemmer Houttuinen en de Brouwersgracht, en tussen Singel en Binnen Oranjestraat/Buiten Oranjestraat.

Het overige deel van het plangebied, met uitzondering van de Planciusbuurt en het Westerdokseiland, maakt deel uit van de bufferzone. Deze bufferzones zijn van essentieel belang voor het beschermen van de 'outstanding universal values' van het kerngebied. Deze waarden omvatten de historische uniciteit van de grachtengordel als stedenbouwkundig en cultuurhistorisch complex.

Het behoud van deze waarden vereist zorgvuldige toetsing van alle bouw- en herbestemmingprojecten. Bestemmingsplannen spelen hierin een belangrijke rol, aangezien zij richtlijnen en regels bevatten die de bouwactiviteiten in het gebied bepalen. Voor projecten als funderingsherstel is het dus belangrijk dat de aanvraag goed aansluit bij deze richtlijnen.

Stadsvernieuwing en grootschalige ontwikkelingen

De buurt rond de Oranjestraat heeft in de afgelopen jaren ondergaan van grootschalige stadsvernieuwing. Deze ontwikkelingen zijn zichtbaar in zowel de bebouwing als de openbare ruimte. De stedenbouwkundige structuur van het gebied is hierbij opnieuw ingevoerd, waarbij drie onderdelen zijn onderscheiden die samen een coherent geheel vormen.

Deze stadsvernieuwing is niet alleen gericht op het herstellen van oude bebouwing, maar ook op het creëren van nieuwe ruimtes die functioneel zijn en toegankelijk voor alle inwoners. In dit kader is de Oranjestraat een belangrijk element, omdat zij zowel de functie van detailhandelslint vervult als een visuele en functionele scheidingslijn tussen verschillende deelgebieden.

Bouwkavels en bruggen

Een ander aspect van de stedenbouw in dit gebied is de verdeling van bouwkavels en de aanleg van bruggen. In de 17e eeuw was het havengebied van Haarlem al sterk geïnstitutionaliseerd, met langgerekte bouwkavels en bruggen die het gebied in een havenkom met eilanden transformeerden. Deze structuur is in de loop der jaren behouden gebleven, ook al zijn er in de 19e en 20e eeuw aanzienlijke veranderingen opgetreden.

De bruggen en het netwerk van verbindingen zijn in dit kader belangrijk, omdat zij de mobiliteit in het gebied vergemakkelijken en tegelijkertijd het historische karakter behouden. Deze verbindingen vormen ook een visuele aanwijzing voor de oorspronkelijke functie van het gebied, wat bijdraagt aan het stadsbeeld en het stadsgevoel.

Samenvatting

De Oranjestraat in Haarlem is een straat die niet alleen functioneel centraal staat in het stadsdeel, maar ook historisch en stedenbouwkundig van groot belang is. Het verleenden van een bouwvergunning voor funderingsherstel aan Oranjestraat 188 is een voorbeeld van de aanvragen die in dit historische stadsdeel voorkomen en die aansluiten bij de bredere stedenbouwkundige doelstellingen van de gemeente.

De bebouwing in dit gebied is sterk beïnvloed door historische ontwikkelingen, zoals de aanleg van het spoorwegviaduct en de veranderingen in de openbare ruimte. De Oranjestraat fungeert als detailhandelslint en is onderdeel van een bredere stedenbouwkundige structuur die zich uitstrekt over meerdere deelgebieden.

De rol van de gemeente is hierin essentieel, aangezien alle bouwprojecten in het gebied moeten aansluiten bij de richtlijnen die zijn vastgelegd in de bestemmingsplannen en UNESCO-richtlijnen. Voor zowel particulieren als professionals is het dus belangrijk om deze regels en historische context te begrijpen en te respecteren.

De toekomstige ontwikkelingen in dit gebied zullen hierop moeten aansluiten, waarbij behoud, herinrichting en herbestemming in evenwicht moeten worden gebracht. De Oranjestraat is een symbool voor dit evenwicht, waarin het historische karakter en de functionele rol van de straat samen groeien.