Funderingspaatjes en funderingspalen: Uitleg, toepassingen en keuzes voor een stabiele basis

Published by Redactie on juli 23, 2025 | Category fundering

Bij elke bouw- of renovatieproject is een goed ontworpen en uitgevoerde fundering essentieel. Een stabiele fundering zorgt voor de duurzaamheid van het gebouw en voorkomt schade door zakkingen of instabiliteit. In de bouwpraktijk worden diverse funderingsmethoden ingezet, afhankelijk van de bodemgesteldheid, het gewicht van het bouwwerk en de omgevingsfactoren. In dit artikel bespreken we funderingspaatjes en funderingspalen in detail, inclusief hun toepassing, uitvoering en mogelijke problemen. Verder geven we inzicht in de meest gebruikte materialen en technieken voor funderingspalen, met een nadruk op de moderne schroeffundering en historische houten funderingsmethoden.

Wat zijn funderingspaatjes en funderingspalen?

Funderingspaatjes en funderingspalen zijn technieken die gebruikt worden om het gewicht van een gebouw op een stabiele manier over te dragen op de ondergrond. In veel gevallen ligt de vaste grondslag (zoals zand of gesteente) ver onder het bouwvlak, waardoor traditionele funderingsmethoden niet toereikend zijn. Hier komt een paalfundering of paatjesfundering van pas.

Funderingspaatjes

Funderingspaatjes zijn kleine, meestal houten of betonnen constructies die gebruikt worden als tijdelijke of permanente ondersteuning voor lichte structuren, zoals veranda’s, tuinhuisjes of carports. Ze zijn ontworpen om weinig last te veroorzaken voor de omgeving en snel in te richten. Deze paatjes zijn vaak eenvoudig in de grond te zetten en kunnen eventueel worden versteld om eventuele zakkingen te compenseren.

Funderingspalen

Funderingspalen zijn grotere elementen die als dragend onderdeel dienen voor zwaardere constructies. Ze worden in de ondergrond aangebracht en dragen het gewicht van het gebouw. De palen kunnen gemaakt zijn van verschillende materialen, zoals hout, beton of staal. Aanbrengmethoden variëren van heien, drukken tot schroefen, afhankelijk van de bodemgesteldheid en de vereisten van het project.

Toepassingen en voorbeelden

Voor funderingspaatjes

Funderingspaatjes zijn vooral geschikt voor lichte toepassingen. Ze worden vaak gebruikt bij de bouw van een veranda of een tuinhuis. De voordelen zijn duidelijk: ze zijn makkelijk in de grond te zetten, veroorzaken weinig verstoring en zijn geschikt voor een breed scala aan bodemsoorten. Bovendien is het mogelijk om de paatjes te verstelden, wat handig is bij eventuele zakkingen of ongelijkheden in de ondergrond.

Voor funderingspalen

Funderingspalen zijn essentieel bij zwaardere constructies, zoals woningen, kantoorgebouwen en bruggen. Ze worden vooral gebruikt als de vaste grondslag zeer diep ligt. In dergelijke gevallen is het onmogelijk om een traditionele fundering aan te brengen, en is een paalfundering de enige realistische oplossing.

Een voorbeeld is de houten paalfundering die in het verleden veel werd toegepast in steden zoals Amsterdam, Rotterdam en Leiden. Deze palen werden vaak onder het grondwaterpeil geplaatst om rotting te voorkomen. Deze methode is sindsdien minder gebruikelijk, maar wordt soms nog toegepast in combinatie met betonnen koppen om de stabiliteit te vergroten.

Soorten funderingspalen en paatjes

De keuze voor een funderingspaal of paatje hangt af van verschillende factoren, waaronder de bodemgesteldheid, het gewicht van het bouwwerk en de gewenste duurzaamheid. Hieronder geven we een overzicht van de meest voorkomende types.

1. Houten funderingspalen

Houten palen werden historisch gezien veel gebruikt in Nederland, vooral in steden zoals Amsterdam, Rotterdam en Leiden. Deze palen werden vaak gemaakt van Europees naaldhout en werden onder het grondwaterniveau geplaatst, wat rotting voorkomt. De meest toegepaste houten funderingen zijn de Rotterdamse en Amsterdamse methode.

Amsterdamse methode: Bestaat uit jukken van twee palen naast elkaar, met daaroverheen een kesp – een houten of betonnen verbindingsstuk. Over de kesp is langshout aangebracht.
Rotterdamse methode: Bestaat uit een enkele paal in plaats van twee. De opbouw is vergelijkbaar, maar een kesp is niet nodig.

Houten palen worden tegenwoordig niet vaak meer toegepast. Als het wel gebeurt, dan is het vaak in combinatie met een betonnen kop. Hierdoor is de kans dat de houten paal bij grondwaterfluctuaties onder water blijft groter.

2. Vooraf gemaakte betonpalen

Geprefabriceerde betonpalen zijn de meest gebruikte funderingspalen in de huidige bouwpraktijk. Ze worden vervaardigd in een fabriek en vervolgens op locatie aangebracht. De wapening van deze palen bestaat meestal uit voorspanstaal of zachtstaal, die zorgen voor de nodige sterkte en duurzaamheid.

De schachtafmeting van een gladde betonpaal wordt bepaald door verschillende factoren, zoals het draagvermogen van de ondergrond, de toelaatbare drukspanning en de paallengte. Deze palen zijn geschikt voor zowel zware als lichte constructies en kunnen op verschillende manieren in de grond worden aangebracht, zoals heien, drukken of trillen.

3. In de grond gevormde betonpalen

In de grond gevormde betonpalen worden gemaakt door een gat in de bodem aan te brengen, wapening te plaatsen en het gat vervolgens vol te storten met beton. De voordeel is dat de onderkant van de paal tijdens de uitvoering kan worden aangepast, afhankelijk van de lokale grondcondities. Dit betekent dat men precies kan bepalen waar de vaste laag zich bevindt.

Er zijn twee hoofdtypen van deze palen: - Vibro paal: Gemaakt in een dikwandige stalen buis, die na het aanbrengen van de paal opgetrokken wordt. - Boring paal: Gemaakt door direct in de grond te boren, zonder gebruik van een mantel.

Een nadeel van deze methode is dat de opbouw van de paal tijdens het proces niet altijd goed controleerbaar is. Daarom is het belangrijk dat de uitvoering door ervaren professionals gebeurt.

4. Schroefpalen

Schroefpalen, ook wel schroeffunderingen genoemd, zijn een moderne en efficiënte manier om een fundering aan te brengen. In plaats van met traditionele graaf- en stortwerkzaamheden, maakt men gebruik van schroefvormige palen die eenvoudig de grond in worden gedraaid. Deze methode veroorzaakt weinig tot geen verstoring van de omgeving en is daarom vaak de voorkeursmethode bij lichte constructies.

Schroefpalen worden gemaakt van stalen buizen met schroefvormige elementen aan de onderkant. Ze zijn beschikbaar in verschillende lengtes, zoals 80 cm, 100 cm, 125 cm en 150 cm. Voor grotere projecten of bij ongunstige bodemgesteldheden zijn langere palen mogelijk, die op maat gemaakt kunnen worden.

De voordelen van schroefpalen zijn: - Snelle en eenvoudige installatie - Minimale verstoring van de omgeving - Duurzame en stabiele fundering - Geen extra verwerking van de bodem nodig

Schroefpalen zijn geschikt voor een breed scala aan toepassingen, zoals veranda’s, tuinhuisjes en carports. Ze zijn ook populair bij tijdelijke constructies of bij projecten waar snelheid en flexibiliteit belangrijk zijn.

5. Metalen paalhouders en paaldragers

Bij funderingspaatjes en palen wordt vaak gebruikgemaakt van paalhouders of paaldragers om de palen stevig te bevestigen. Deze onderdelen zijn beschikbaar in verschillende vormen en maten, afhankelijk van de toepassing.

Paalhouder met punt: Geschikt voor het bevestigen van schuttingpalen. De paal wordt gemakkelijk met schroeven in de houder vastgemaakt.
Paalhouder met plaat: Ideaal voor het monteren van hekken op een vlonder of bestrating.
Paalhouder met pen: Geschikt voor gebruik in beton. De houder is verstelbaar in hoogte en kan in het beton worden gestort.
Verstelbare paaldrager: Deze paaldrager is speciaal ontworpen om de paal in hoogte te kunnen aanpassen. De boven- en onderplaat zijn met een schroefdraad verbonden, zodat men de paal naar boven of beneden kan draaien.
Paaldrager Z-vorm: Een compacte oplossing voor het plaatsen van een staander dichtbij een muur of hek.

Aanbrengmethoden van funderingspalen

De manier waarop funderingspalen in de grond worden aangebracht, hangt af van de bodemgesteldheid, de gewenste diepte en het type paal. De meest gebruikte methoden zijn:

Heien: De paal wordt met behulp van een hefwerktuig in de grond gedreven. Deze methode is geschikt voor stevige bodems, zoals zand of klei.
Drukken: De paal wordt geleidelijk de grond in geduwd. Deze methode is minder agressief dan heien en veroorzaakt weinig trillingen.
Trillen: De paal wordt in de grond gebracht met behulp van trillingen, wat de wrijvingsweerstand in de bodem vermindert.
Schroefboren of boren: De grond wordt eerst doorgeboord en vervolgens wordt een paal of fundering in het gat geplaatst. Deze methode is geschikt voor zachte of ongelijkmatige bodems.

Draagvermogen en stuit

Het draagvermogen van funderingspalen kan op twee manieren worden verkregen:

Stuit: Als de paalpunt de vaste laag bereikt, draagt de paal op stuit. Dit betekent dat het gewicht van het bouwwerk wordt overgedragen op de vaste ondergrond.
Kleef: Als de paalpunt de vaste laag niet bereikt, draagt de paal op kleef. In dit geval wordt het gewicht verdeeld over de omschrijvende wand van de paal.

Bij een lage grondwaterstand is het vaak noodzakelijk om een belangrijke ontgraving uit te voeren. In dergelijke gevallen kan het aanbrengen van een korte gewapende betonpaal een voordelig alternatief zijn.

Problemen en mogelijke oorzaken van funderingsproblemen

Funderingspalen en paatjes zijn in principe duurzaam, maar ook deze constructies kunnen problemen opleveren. Hieronder geven we een overzicht van mogelijke oorzaken van funderingsproblemen.

Vervallen paalkoppen: Oudere huizen, vooral die gebouwd voor 1970, kunnen geconfronteerd worden met problemen als de paalkoppen verrotten. Dit kan leiden tot een zakkende huisconstructie.
Te korte palen: In sommige gebieden ligt de vaste grondslag zeer diep, wat betekent dat oudere huizen vaak te korte palen hebben gebruikt. Dit kan leiden tot ongelijke zakkingen.
Te zwaar belaste fundering: Het toevoegen van een extra verdieping aan een bestaand gebouw kan de fundering overbelasten. Als de fundering dit niet aankan, kan dit leiden tot scheefstand of scheuren.
Ongelijke belasting: Uitbouwen op palen terwijl de fundering van het hoofdgebouw op staal staat, kan leiden tot ongelijke belasting. Dit kan problemen veroorzaken bij de verbinding tussen de oude en nieuwe constructie.
Activiteiten in de omgeving: Bouwactiviteiten in de directe omgeving, zoals het heien van palen of het aanbrengen van verkeersdrempels, kunnen trillingen veroorzaken die de bestaande fundering in gevaar brengen.
Ontgravingen: Ontgravingen naast een bestaande fundering kunnen leiden tot instorting of verzakking.
Langdurige droogte: Bij funderingen op staal (zonder palen) kan langdurige droogte leiden tot inklinking van de grond. Dit is vooral het geval bij zandgemengd met klei of veen. De oplossing is om de grond rond het huis regelmatig te sproeien.

Fundering op grondverbetering

In sommige gevallen is het mogelijk om de ondergrond te verbeteren in plaats van direct funderingspalen te gebruiken. Deze methode wordt vaak toegepast bij zachte of losse bodems. De meest gebruikte methoden zijn:

Diepteverdichting: Met behulp van trilmachines wordt het zand in de bodem verdicht. Deze methode is geschikt voor zowel bouwwerken op staal als paalfunderingen.
Injectie: Holle ruimtes in de bodem worden opgevuld met kleestoffen of cement. Bij grindgrond wordt een mengsel van cement, water en zand ingeperst.
Chemische verbetering: Hierbij wordt gebruikgemaakt van zuren en zoutoplossingen om de bodem te versterken. Deze methode is geschikt voor bodems met schadelijke zuren.

Conclusie

Funderingspaatjes en funderingspalen zijn essentieel bij het aanbrengen van een stabiele fundering. De keuze voor het juiste type fundering hangt af van verschillende factoren, zoals de bodemgesteldheid, het gewicht van het bouwwerk en de gewenste duurzaamheid. Houten palen, betonpalen en schroefpalen zijn de meest gebruikte opties, met elk hun eigen voordelen en nadelen.

Modernere technieken zoals schroefpalen bieden snelle, milieuvriendelijke en flexibele oplossingen, terwijl traditionele methoden zoals de Amsterdamse en Rotterdamse funderingsmethode historisch belangrijk zijn geweest. Het is belangrijk om funderingsproblemen vroegtijdig te herkennen en eventuele aanpassingen in te voeren om schade aan het bouwwerk te voorkomen.

Bij de keuze van funderingsmaterialen en -methoden is het aan te raden om professioneel advies in te winnen, vooral bij complexere projecten. Een goed ontworpen en uitgevoerde fundering is de basis van elke duurzame bouwconstructie.

Bronnen

paatje