Funderingsproblematiek in Nederland: Aanpak, oorzaken en maatschappelijke impact

Published by Redactie on juli 23, 2025 | Category fundering

Inleiding

Funderingsproblematiek is een complex en toenemend vraagstuk in Nederland. De aard en omvang van de problemen zijn sterk gerelateerd aan factoren zoals klimaatverandering, lage grondwaterstanden en verouderde funderingstechnieken. In de praktijk is het vaak lastig om de oorzaak van funderingsschade aan te wijzen, omdat meerdere factoren tegelijk kunnen spelen. Dit artikel biedt een overzicht van de huidige situatie, de maatschappelijke en financiële impact, technische en juridische maatregelen en de rol van overheden en samenleving bij de nationale aanpak van funderingsproblematiek.

Het advies van de Raad voor Leefomgeving en Infrastructuur (RLI) van 29 februari 2024 benadrukt de urgentie van een bredere, nationale aanpak. Momenteel spelen funderingsproblemen bij ongeveer 425.000 gebouwen, en zonder preventieve maatregelen kan het aantal aanzienlijk stijgen. De schade die kan ontstaan, is niet alleen van financieel belang, maar heeft ook grote maatschappelijke en emotionele gevolgen.

Oorzaken van funderingsproblematiek

Meervoudige oorzaken

Funderingsproblemen kunnen ontstaan door verschillende factoren. Eén van de voornaamste oorzaken is lage grondwaterstanden, die vaak het gevolg zijn van droogteperiodes en onvoldoende grondwateraanvulling. In combinatie met klimaatverandering wordt dit probleem verergerd. Bovendien kunnen bodemdaling en -stijging, veroudering van funderingstechnieken, bactériale aantasting en werkzaamheden in de directe omgeving van een gebouw tot funderingsproblematiek leiden.

De Raad voor Leefomgeving en Infrastructuur benadrukt dat funderingsschade zelden het gevolg is van één duidelijke oorzaak. Meestal is het het resultaat van meerdere interactieve factoren die tegelijkertijd een rol spelen. Dit maakt het analyseren en oplossen van funderingsproblematiek complex en uitdagend.

Klimaatverandering als verergerende factor

Een belangrijke factor die het probleem verergert, is klimaatverandering. Door de toename van droge periodes en extreemweersomstandigheden wordt de grondwaterstand verder verlaagd, wat tot bodemdaling kan leiden. Deze veranderingen zijn vooral duidelijk in stedelijke en landelijke gebieden met zachte bodems, zoals vele delen van Nederland. Deltares en TNO hebben in hun onderzoek uitgebreid ingegaan op de effecten van klimaatverandering op de funderingsproblematiek. Ze concluderen dat het ontbreekt aan gedetailleerde informatie over de aard en kwaliteit van funderingen in het land.

Verouderde funderingstechnieken

Bijna 425.000 gebouwen in Nederland zijn al met funderingsproblemen geconfronteerd of zullen dat binnen de komende jaren zijn. Veel van deze gebouwen zijn vóór 1970 gebouwd, waarbij vaak verouderde funderingstechnieken werden gebruikt. Deze technieken zijn niet altijd geschikt voor de huidige klimatologische en hydrologische omstandigheden. De combinatie van verouderde fundering en veranderende grondwaterstanden leidt tot een groeiend aantal schadegevallen.

Maatschappelijke en financiële impact

Financiële gevolgen

De financiële impact van funderingsproblematiek is aanzienlijk. Funderingsherstel kan kosten oplopen tot boven de 120.000 euro per woning. Zonder preventieve maatregelen kan het totale schadebedrag in Nederland oplopen tot 54 miljard euro. Deze hoge kosten zetten veel huiseigenaren in een moeilijke positie, aangezien ze vaak geen invloed hebben op de oorzaak van de schade, zoals klimaatverandering of waterbeheer.

Daarnaast ontbreken vaak verzekeringen die funderingsherstelkosten dekken. Dit betekent dat eigenaren vaak geconfronteerd worden met onverwachte en hoge financiële lasten, zonder juridisch of financieel kader dat hen ondersteunt. Vereniging Eigen Huis benadrukt de noodzaak van een nationaal plan om deze kwestie aan te pakken en de financiële lasten eerlijk te verdelen tussen overheid en eigenaren.

Emotionele en maatschappelijke gevolgen

Naast de financiële impact, heeft funderingsproblematiek ook grote emotionele en maatschappelijke gevolgen. Huiseigenaren voelen zich vaak hulpeloos wanneer ze merken dat hun woning niet veilig of stabiel is. Het verlies van investeringen in interieurs, zoals een nieuwe keuken of badkamer, is een extra belasting. Tijdens herstelmaatregelen kan het ook noodzakelijk zijn om tijdelijk te verhuizen, wat leidt tot onzekerheid en stress.

Huurders zijn eveneens getroffen, omdat ze vaak geen controle hebben over funderingsproblemen of herstelmaatregelen. Dit kan leiden tot verhuizing, onzekerheid over de toekomst van hun woonomgeving en verlies van investeringen in hun woning. De maatschappelijke impact is dus niet alleen gericht op individuen, maar heeft ook gevolgen voor buurtschappen en de bredere maatschappelijke cohesie.

Technische en juridische maatregelen

Funderingshersteltechnieken

Funderingsherstel is een complex proces dat meestal uitgevoerd moet worden door ervaren professionals. De aanpak kan variëren afhankelijk van de oorzaak van de schade en de specifieke omstandigheden van het gebouw. Technische maatregelen kunnen bijvoorbeeld het verhogen van de grondwaterstand, het stabiliseren van de grond of het herstellen van de funderingsconstructie omvatten.

Deltares en TNO hebben een overzicht gemaakt van mogelijke technische maatregelen in hun onderzoek. Deze maatregelen zijn bedoeld om funderingsproblemen zowel in het heden als in de toekomst aan te pakken. Echter, het ontbreken aan gedetailleerde informatie over de huidige funderingssituatie in Nederland maakt het moeilijk om een precieze inschatting te doen van de omvang van de problemen en de benodigde maatregelen.

Rol van het KCAF

Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) speelt een belangrijke rol in het verzamelen en verspreiden van kennis over funderingsproblematiek. Het KCAF fungeert als een nationaal funderingsloket en biedt onder andere de QuickScan, een gestandaardiseerde methode om op basis van gevelmetingen snel een inschatting te doen van mogelijke funderingsproblemen. Deze methode is vooral nuttig voor makelaars en taxateurs bij de aankoop of verkoop van een woning.

Daarnaast houdt het KCAF een Nationaal Funderingsherstel Register bij, waarin alle panden met herstelde funderingen worden geregistreerd. Dit register helpt bij het opbouwen van kennis en transparantie over funderingsproblematiek en maakt het mogelijk om historische gegevens te analyseren en trends te herkennen. Het KCAF werkt ook samen met gemeenten, funderingsherstelbedrijven en pandeigenaren om het herstelproces te faciliteren.

Juridische en financiële ondersteuning

Op juridisch vlak is er momenteel weinig bescherming voor huiseigenaren die met funderingsproblematiek worden geconfronteerd. Er zijn geen verzekeringen die funderingsherstelkosten dekken, wat betekent dat eigenaren vaak geconfronteerd worden met hoge onverwachte kosten. Vereniging Eigen Huis pleit voor een nationaal plan dat dit probleem aanpakt en waarbij de financiële lasten eerlijk worden verdeeld tussen overheid en eigenaren.

Een mogelijke oplossing is het inrichten van subsidieprogramma’s of het creëren van specifieke funderingsverzekeringen die gericht zijn op het herstel van funderingen. Dit zou kunnen helpen om het risico voor individuele eigenaren te verminderen en tegelijkertijd de maatschappelijke impact van funderingsproblematiek te beheersen.

Nationale aanpak en rol van overheden

Urgentie van een nationale aanpak

De Raad voor Leefomgeving en Infrastructuur benadrukt in haar advies de urgentie van een nationale aanpak. De schaal van het probleem en de maatschappelijke impact maken een bredere aanpak onmisbaar. Het advies benadrukt dat de aard en omvang van de funderingsproblematiek vraagt om de betrokkenheid van diverse partijen, zoals particuliere eigenaren, corporaties, huurders, makelaars, taxateurs, hypotheekverstrekkers, onderzoekers en aannemers.

De rol van de overheden is hierin van groot belang. Alleen de overheid kan zorgen voor transparantie over funderingsproblemen en tegelijkertijd een perspectief op een oplossing bieden. Overheden beschikken ook over de instrumenten om funderingsproblemen op bepaalde plekken te voorkomen. Een bijzondere verantwoordelijkheid ligt bij de rijksoverheid, die moet zorgen dat het probleem doeltreffend wordt aangepakt en dat de financiële slagkracht van het Rijk wordt ingezet om mensen te ondersteunen die hard door de problematiek zijn geraakt.

Invoering van een nationaal plan

Het advies van de RLI bevat verschillende voorstellen voor een nationale aanpak. Deze omvatten onder andere:

Het creëren van een nationaal funderingsregister, waarin alle panden met funderingsproblemen en herstelmaatregelen worden geregistreerd.
Het inrichten van subsidies of financiële ondersteuning voor eigenaren die geconfronteerd worden met funderingsproblematiek.
Het uitbreiden van kennis en onderzoek over funderingsproblematiek, met name in regio’s waar funderingsproblemen al langer aan de orde zijn.
Het bevorderen van transparantie bij aankoop en verkoop van woningen, zodat kopers en huurders beter geïnformeerd kunnen zijn over eventuele funderingsproblemen.

Deze maatregelen zijn bedoeld om zowel het huidige probleem als de toekomstige risico’s aan te pakken. Een nationaal plan zou ook helpen om de financiële lasten eerlijk te verdelen en om een duidelijk perspectief te bieden aan mensen die geconfronteerd worden met funderingsproblematiek.

Samenwerking tussen overheden en particulieren

De aanpak van funderingsproblematiek vraagt om een breed opgezette samenwerking tussen overheden en particulieren. Gemeenten, waterschappen en provincies kunnen bijvoorbeeld een actieve rol spelen bij het voorkomen van funderingsschade. Dit kan bijvoorbeeld door het aanpassen van waterbeheerstrategieën of het uitvoeren van preventieve maatregelen in regio’s met risicogebieden.

Particuliere eigenaren, corporaties en huurders kunnen ook bijdragen aan een nationale aanpak door zich bewust te richten op preventieve maatregelen en door samen te werken met experts en autoriteiten bij het oplossen van funderingsproblemen. Makelaars en taxateurs hebben hierin ook een belangrijke rol, aangezien zij vaak de eerste zijn die op funderingsproblemen wijzen bij de aankoop of verkoop van een woning.

Conclusie

Funderingsproblematiek is een complex en toenemend vraagstuk in Nederland. De oorzaken zijn meervoudig en vaak verband houdend met klimaatverandering, lage grondwaterstanden en verouderde funderingstechnieken. De maatschappelijke, emotionele en financiële impact is groot, en zonder preventieve maatregelen zal het aantal schadegevallen aanzienlijk stijgen.

Een nationale aanpak is noodzakelijk om het probleem doeltreffend aan te pakken. De overheden spelen hierin een cruciale rol bij het creëren van transparantie, het uitbreiden van kennis en het faciliteren van herstelmaatregelen. Tegelijkertijd is samenwerking tussen overheden, particuliere eigenaren, huurders, makelaars en experts essentieel. Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) en andere instellingen spelen een belangrijke rol in het verzamelen en verspreiden van kennis over funderingsproblematiek.

Door middel van preventieve maatregelen, juridische en financiële ondersteuning, en een nationale aanpak kan funderingsproblematiek worden beheerst en verder verslechtering worden voorkomen. Het is van groot belang dat alle betrokken partijen een actieve rol spelen bij het oplossen van dit complexe vraagstuk en dat de urgentie van een doeltreffende aanpak niet onderbelicht wordt.

Bronnen

problematiek