Fundering op rivierklei: risico’s, oplossingen en technische voorbeelden

Published by Redactie on juli 23, 2025 | Category fundering

Inleiding

Rivierklei is een veel voorkomende grondsoort in Nederland, met name in regio’s langs de grote rivieren zoals de IJssel en de Waal. Deze grond is gekenmerkt door een hoge vochtgevoeligheid en een lagere draagkracht in vergelijking met zandgrond. Gebouwen die op rivierklei zijn gefundeerd, lopen dus risico op verzakkingen, scheuren en schadeproblematiek. De oorzaak van deze funderingsproblemen ligt vaak buiten de controle van de bewoner, zoals klimaatverandering en bodemdaling. In dit artikel worden de technische en praktische aspecten van fundering op rivierklei besproken, inclusief mogelijke oplossingen zoals schroeffunderingen en paalfunderingen.

Funderingsproblematiek op rivierklei

Oorzaak van funderingsproblemen

Rivierklei is een zachte grondsoort die veel water kan opnemen en in droge perioden kruipt. Dit zorgt voor fluctuaties in de bodemhoogte en kan leiden tot zetting. Gebouwen die op rivierklei zijn gefundeerd, zijn dus kwetsbaar voor schadeproblematiek. Dit is vooral het geval bij oudere bouwwerken, waarbij traditionele funderingssystemen zoals ondiepe funderingen of houten paalfunderingen zijn gebruikt. Deze funderingssystemen zijn niet geschikt voor een vochtgevoelige ondergrond zoals rivierklei.

Volgens het Verbond van Verzekeraars is funderingschade niet verzekerd. Dit betekent dat de bewoner vaak de volledige herstelkosten moet dragen, terwijl de oorzaak van de schade buiten zijn controle ligt. De droogteperiodes van recente jaren hebben dit probleem extra in de aandacht gebracht.

Klimaatverandering en bodemdaling

Een droger klimaat verergert de funderingsproblematiek op rivierklei. De bodemdaling die hierdoor kan ontstaan, zorgt voor snelle zetting van de grond en dus voor schade aan funderingen. Gebieden zoals Friesland en de IJsselregio zijn extra gevoelig voor deze ontwikkeling. Ook monumentale gebouwen zijn niet vrijgesteld van deze risico’s. Historische boerderijen en huizen die al jaren op rivierklei staan, vertonen plotseling scheuren of zakken scheef.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) meldt dat jaarlijks het aantal schademeldingen toeneemt. Dit wijst op een groeiende problematiek die urgente aandacht vereist. Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) heeft reeds informatieve publicaties uitgebracht om bewoners en aannemers beter te informeren over de risico’s en mogelijke oplossingen.

Technische aandachtspunten bij fundering op rivierklei

Grondsoorten en funderingstechnieken

Rivierklei behoort tot de zachte grondsoorten en vereist dus extra aandacht bij het kiezen van een funderingssysteem. In vergelijking met zandgrond, die stabiel en draagkrachtig is, is rivierklei vochtgevoeliger en minder geschikt voor traditionele funderingen. Dit geldt ook voor veengrond en leemgrond.

Volgens de grondsoorten gids van Robuust Stijlvol Buitenleven zijn zandgronden ideaal voor standaard betonnen funderingen. Bij rivierklei is echter een schroeffundering of heipalen aan te raden. Deze methoden zorgen voor een diepere fundering die de vochtgevoelige laag overschrijdt en een stabiele basis biedt.

Zetting en verzakking

Zetting is een natuurlijke proces dat optreedt bij vochtgevoelige grondsoorten. Bij rivierklei kan de grond in droge perioden ineenkrimpen en in natte perioden uitzetten. Dit zorgt voor onregelmatige verplaatsingen in de bodem en dus voor scheuren of verzakkingen in gebouwen. Deze schade kan snel optreden, bijvoorbeeld bij plotselinge veranderingen in het grondwaterpeil of bij werkzaamheden in de omgeving.

De droogte van de afgelopen zomers heeft de funderingsproblematiek versneld en heeft extra aandacht gekregen. De RCE volgt nu een monumentaal gebouw aan de Waal nauwkeurig in kaart om te meten hoe de klei reageert op klimatologische veranderingen. Dit onderzoek levert waardevolle inzichten voor toekomstige funderingsoplossingen.

Oplossingen voor fundering op rivierklei

Schroeffundering: een duurzame en snelle oplossing

Schroeffunderingen zijn een effectieve oplossing voor fundering op rivierklei. Deze funderingssystemen bestaan uit stalen palen die met een hydraulische machine worden ingedraaid tot een stevige laag in de grond is bereikt. Dit voorkomt verzakking en zorgt voor een stabiele basis.

De voordelen van schroeffunderingen zijn:

Minimale verstoring: er zijn geen zware machines of graafwerkzaamheden nodig.
Snelheid: de installatie kan binnen een dag voltooid worden.
Duurzaamheid: schroeffunderingen zijn eenvoudig te verwijderen en herbruikbaar.
Flexibiliteit: geschikt voor zowel permanente als tijdelijke structuren.

De draagkracht van de bodem wordt eerst bepaald, zodat de juiste lengte en diameter van de palen kan worden gekozen. In rivierklei worden vaak langere palen gebruikt om een stevige laag in de grond te bereiken.

Paalfundering: traditionele en betrouwbare methode

Een andere oplossing voor fundering op rivierklei is de paalfundering. Hierbij worden houten of stalen palen in de grond gedreven tot een draagkrachtige laag is bereikt. Deze methode is al eeuwenlang in gebruik en is bewezen betrouwbaar voor zachte grondsoorten.

De paalberekening van de constructeur bepaalt hoeveel palen nodig zijn en op welke diepte ze moeten worden aangebracht. Bij rivierklei is het vaak noodzakelijk om diepe funderingen aan te leggen om de vochtgevoelige laag te overwinnen.

Betonfundering en zandlaag

Traditionele betonfunderingen zijn minder geschikt voor rivierklei. Het uitharden van beton kan langer duren in vochtige grond, wat extra maatregelen vereist. Een alternatief is het aanbrengen van een zandlaag onder de fundering. Deze zandlaag helpt om het gewicht van het bouwwerk gelijkmatig te verdelen en te voorkomen dat de fundering in de vochtige grond zakt.

Bij het aanleggen van een tuin op kleigrond wordt vaak een zandlaag van 30 cm aan gevolgd door een laag tuinaarde. Dit helpt bij het verbeteren van de grondstructuur en voorkomt verzakkingen.

Fundering en klimaatverandering

Versterking van funderingen tegen bodemdaling

De droogte van recente jaren heeft duidelijk gemaakt dat funderingen op rivierklei extra kwetsbaar zijn. De bodemdaling die optreedt bij droog klimaat versnelt de zetting van de grond en zorgt voor schade aan funderingen. De Nationale Aanpak Funderingsproblematiek, die wordt uitgevoerd door RVO, probeert grip te krijgen op deze klimaatverandering en de gevolgen voor funderingen.

Het is belangrijk dat zowel particulieren als aannemers zich bewust zijn van de risico’s en vooraf maatregelen nemen. Dit kan bijvoorbeeld bestaan uit:

Diepere funderingssystemen: zoals schroeffunderingen of heipalen.
Grondverbetering: door het aanbrengen van zandlagen of andere stabilisatoren.
Regelmatige inspectie: om schade vroegtijdig op te sporen.

Toekomstige maatregelen

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur heeft gewezen op de maatschappelijke gevolgen van funderingsproblemen. Ze noemden dit zelfs een "recept voor maatschappelijke ontwrichting". Het is daarom noodzakelijk dat zowel de overheid als particulieren actie ondernemen.

De overheid moet een rol spelen bij het reguleren van bouwactiviteiten in kwetsbare gebieden en het financieren van herstelmaatregelen. De particulier is daarnaast verantwoordelijk voor het kiezen van geschikte funderingssystemen en het zorgen voor regelmatige inspecties.

Conclusie

Fundering op rivierklei vereist extra aandacht vanwege de vochtgevoelige en zachte aard van deze grondsoort. Traditionele funderingssystemen zoals ondiepe funderingen of houten paalfunderingen zijn niet geschikt voor rivierklei en kunnen leiden tot schade. De droogteperiodes van recente jaren hebben dit probleem versneld en hebben extra aandacht gegeven aan de gevolgen van klimaatverandering.

Schroeffunderingen en paalfunderingen zijn effectieve oplossingen voor fundering op rivierklei. Deze methoden zorgen voor een diepere fundering die de vochtgevoelige laag overschrijdt en een stabiele basis biedt. De Nationale Aanpak Funderingsproblematiek en het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) spelen een belangrijke rol in het informeren en begeleiden van bewoners en aannemers.

De overheid heeft een belangrijke rol te spelen bij het reguleren van bouwactiviteiten in kwetsbare gebieden en het financieren van herstelmaatregelen. De particulier is daarnaast verantwoordelijk voor het kiezen van geschikte funderingssystemen en het zorgen voor regelmatige inspecties. Alleen zo kan de funderingsproblematiek op rivierklei worden bestreden en kan het bouwbedrijf zich aanpassen aan de veranderende omstandigheden.