Funderingsproblemen in het Rozenprieel: aanpak, subsidie en begeleiding voor bewoners

Published by Redactie on juli 23, 2025 | Category fundering

Het Rozenprieel in Haarlem is een wijk waar funderingsproblemen al jaren een ernstig thema zijn. Door de specifieke bodemomstandigheden — namelijk veengrond — en de historische bouwmethoden zijn veel woningen hier aanleg gekregen op houten palen of staalconstructies die nu verzwakt zijn. De gevolgen zijn zichtbaar: scheuren in gevels, deuren en ramen die klem raken, en in sommige gevallen zelfs verlies van woningwaarde. Voor bewoners betekent dit een complexe situatie, waarin financiële, praktische en emotionele aspecten samenkomen.

De gemeente Haarlem, samen met organisaties als het Kennis Centrum Aanpak Funderingsherstel (KCAF), Ymere en andere partners, heeft een breed opgezet programma ontwikkeld om de problemen aan te kaarten. Dit artikel geeft een overzicht van de huidige situatie in het Rozenprieel, de aard van de funderingsproblemen, de mogelijke herstelmethoden, de beschikbare financieringen en begeleiding, en wat bewoners zelf kunnen doen om hun woning veilig en leefbaar te houden.

De wijk en de bodem: een onstabiele combinatie

Het Rozenprieel ligt in een kromming van de Spaarne en is historisch ontstaan op veengrond. Deze bodemtype is door de jaren heen onregelmatig geconsolideerd, wat leidde tot een "golfbeweging" in de wijk. Dit betekent dat sommige gebouwen meer zijn verzakt dan andere, wat leidt tot vervormingen in de constructie en de fundering. De term "golfbeweging" is gebruikt door Mark Born van het KCAF om dit fenomeen te omschrijven.

Veel woningen in het Rozenprieel zijn gebouwd tussen 1900 en 1920, een periode waarin houten palen vaak werden gebruikt als fundering. Deze palen, vaak gemaakt van grenenhout, zijn in de loop der jaren verzwakt door de vochtige bodem en bacteriële aantasting — een fenomeen dat ooit bekendstond als de "palenpest". In de jaren negentig zijn al enkele van de ergste gevallen aangepakt, maar nu blijkt dat de achteruitgang van de overblijvende palen sneller verloopt dan verwacht. Hierdoor zijn ook woningen die vroeger nog stabiel leken, nu gevoelig voor verdere schade.

Verschillende funderingssystemen en hun risico’s

Er zijn verschillende funderingstypen aan te treffen in het Rozenprieel. De meest voorkomende zijn:

Houten palenconstructie: veel woningen zijn op houten palen gebouwd, die nu verzwakt zijn door vochtige bodem en bacteriële aantasting.
Staalconstructie: minder woningen zijn op staal gefundeerd. Ondanks de sterkere materiaalbasis zijn ook hier funderingsproblemen mogelijk, vooral als de constructie inmiddels verroest of slecht onderhouden is.
Combinatieconstructies: in sommige blokken zijn woningen met verschillende funderingstypen gecombineerd, wat de aanpak van funderingsherstel extra complex maakt.

De variatie in funderingstypen per blok en per woning maakt het moeilijk om een uniforme aanpak te kiezen. Daarnaast spelen ook de eigendomssituaties een rol: in het Rozenprieel zijn zowel koop- als huurwoningen aanwezig, waarbij corporatiewoningen zoals die van Ymere vaak sneller onder handen genomen kunnen worden dan particuliere woningen, waarbij individuele bewoners vaak eerst overleg met buren en financiering moeten afwikkelen.

Funderingsproblemen in beeld: kaarten en onderzoek

Om bewoners en professionals beter te informeren over de toestand van funderingen in het Rozenprieel, heeft de gemeente Haarlem een funderingskaart opgesteld. Deze kaart is gebaseerd op archiefonderzoek en visuele inspecties, waarbij het KCAF heeft bijgedragen. De kaart geeft een overzicht van het funderingstype per woning en de vermoedelijke staat van de fundering, zover dat boven de grond kan worden vastgesteld.

Via de website van de gemeente is deze informatie toegankelijk, en wordt er ook aandacht besteed aan de mogelijke risico’s en herstelmethoden. Voor particuliere woningen is het noodzakelijk om een funderingsonderzoek te laten uitvoeren om de precieze staat van de fundering vast te stellen. Dit onderzoek kan door bewoners zelf worden aangevraagd of als onderdeel van een gemeentelijk programma.

Funderingsonderzoek: wat gebeurt er?

Een funderingsonderzoek is een essentieel eerste stappen in de aanpak van eventuele funderingsproblemen. Het onderzoek bestaat meestal uit een visuele inspectie, ondergrondse boringen en sondering van palen of stalen constructies om te beoordelen of er sprake is van verslechtering of verzakking.

Voor de uitvoering van een funderingsonderzoek is een legesvrije omgevingsvergunning beschikbaar gesteld door de gemeente, wat de administratie voor bewoners versoepelt. Daarnaast kan een subsidie worden aangevraagd via een gemeentelijke regeling die loopt tot 2022.

Na het onderzoek volgt een adviesrapport, waarin wordt aangegeven of er sprake is van funderingsproblemen en wat de aanbevolen herstelmaatregelen zijn. Deze adviezen zijn essentieel om verder te gaan met herstelwerkzaamheden.

Funderingsherstel: opties en uitvoering

Als funderingsproblemen worden geconstateerd, zijn er verschillende herstelmethoden mogelijk, afhankelijk van het funderingstype en de mate van verzwakking. De meest voorkomende herstelmethoden zijn:

Paling: het vervangen van verzwakte houten palen door nieuwe palen van beter bestand of staal. Deze methode is meestal ingrijpend en vereist meestal een tijdelijk verhuizen van de bewoner.
Staalfundering: het aanbrengen van een staalconstructie onder het huis om de fundering te stabiliseren. Dit kan gebeuren zonder volledige sloop van de huidige fundering, maar vereist wel aangepaste constructieve maatregelen.
Massafundering: het opstellen van een volledig nieuwe fundering onder het huis. Deze methode is vooral aangewezen bij ernstig verzwakte houten funderingen en is vaak kostbaar en tijdrovend.
Injektiebehandeling: bij houten palen is het soms mogelijk om de palen te injecteren met een versterkend middel, zodat ze langer kunnen meegaan. Deze methode is minder ingrijpend, maar heeft een beperkte levensduur.

De keuze van herstelmethoden hangt af van de resultaten van het funderingsonderzoek, de structuur van het huis, en de financiële en praktische mogelijkheden van de bewoner. Het Fonds Duurzaam Funderingsherstel, waar de gemeente Haarlem aangesloten is, biedt maatwerkleningen voor bewoners die financieel in de problemen komen door funderingsherstel. Deze leningen zijn bedoeld om de herstelmaatregelen betaalbaar te maken.

Bewoning tijdens funderingsherstel

Funderingsherstel is meestal een ingrijpende ingreep in een woning, waarbij de bewoning tijdelijk onmogelijk is. Tijdens herstelmaatregelen zoals paling of het aanbrengen van een staalconstructie moet vaak de gehele vloer worden verwijderd, wat betekent dat de woning onbewoonbaar is tot het herstel voltooid is.

De gemeente en Ymere bieden in sommige gevallen alternatieve woningbouwoplossingen aan bewoners die gedurende de herstelperiode tijdelijk moeten verhuizen. In de Barendsestraat bijvoorbeeld is bekend dat bewoners tijdelijk zijn verhuisd en de optie hebben om later terug te keren of elders in de wijk te blijven wonen.

Pilot en financiële ondersteuning

De gemeente Haarlem overweegt momenteel een pilot waarbij eigenaren van woningen die bouwkundig of constructief vastzitten aan de woonblokken van Ymere, een beperkte financiële ondersteuning kunnen krijgen. Deze ondersteuning is in de vorm van een lening en richt zich op eigenaren die financieel in de problemen komen als gevolg van funderingsherstel. De pilot is bedoeld om ervaring op te doen en eventueel uit te breiden naar andere delen van de wijk.

Tijdens de pilot worden eigenaren van blokken waar Ymere in 2017 funderingsherstel heeft uitgevoerd, actief benaderd. Dit maakt deel uit van een breder wijkprogramma dat gericht is op verbetering van de leefbaarheid en de funderingssituatie in het Rozenprieel.

Begeleiding en informatie via het funderingsloket

Voor bewoners is het funderingsloket van de gemeente Haarlem een belangrijke informatie- en begeleidingsinstantie. Het loket helpt bewoners met:

Advies over funderingsonderzoek en herstel
Aanvragen voor financiering en subsidie
Bekendmaking van vergunningverlening en bodemkwaliteit
Begeleiding tijdens het herstelproces
Contact met betrouwbare aannemers en specialisten

Een van de medewerkers, Jan Cees Kok, informeert bewoners over de staat van hun fundering en begeleidt hen bij het maken van een keuze voor herstel. Het funderingsloket werkt samen met externe partijen zoals Revac Specialistische Technieken B.V. om bewoners te ondersteunen bij het voorkomen en oplossen van funderingsproblemen.

De rol van de gemeente en het KCAF

De gemeente Haarlem heeft sinds 2017 een actieve rol gespeeld in de aanpak van funderingsproblemen in het Rozenprieel. Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsherstel (KCAF) is een essentieel partner in dit proces. Het KCAF geeft technisch advies, begeleidt bewoners en faciliteert overleg tussen partijen. Tijdens informatieavonden en thema-avonden in 2017 en 2018 werden bewoners geïnformeerd over de aard van de problemen en de mogelijke oplossingen.

Mark Born van het KCAF benadrukt dat funderingsherstel een langdurig proces is en dat het wijkproject door de complexiteit nog jaren kan duren. Toch is het een noodzakelijke investering. "Als we nu niets doen, wordt de situatie alleen maar erger. Het is beter om nu te investeren in een stevige fundering dan later met grotere schade te worden geconfronteerd."

Bewoners in de rol van beslissingsnemer

Funderingsherstel is een proces waarbij bewoners vaak in de rol van beslissingsnemer treden. De keuze om funderingsherstel te laten uitvoeren is persoonlijk en emotioneel. Bewoners die in overleg zijn met buren of met de gemeente, moeten meestal snel beslissen, aangezien vertragingen in het herstelproces kunnen leiden tot verdere schade of verlies van woningwaarde.

Soms is er ook sprake van wisselende wensen onder buren. De ene bewoner wil direct beginnen, terwijl de buurman liever wacht. Het KCAF helpt hierbij met mediatie en begeleiding om tot een overeenkomst te komen.

Veiligheidsaspecten en bouwkundige risico’s

Funderingsproblemen kunnen niet alleen leiden tot materiaal- en financiële schade, maar ook tot bouwkundige risico’s. Scheuren in gevels, klem raken van ramen en deuren, en instabiliteit van de constructie zijn zichtbare gevolgen. In ernstige gevallen kan een woning zelfs onveilig worden, wat leidt tot tijdelijk ontruiming of verkoopbeperkingen.

Daarom is het van belang om funderingsproblemen zo vroeg mogelijk te herkennen en te aanpakken. De gemeente adviseert bewoners om bij het eerste teken van funderingsproblemen contact op te nemen met het funderingsloket of met een erkende specialist.

De rol van de woningcorporatie Ymere

Ymere is een belangrijke speler in de wijk en heeft al sinds 2017 begonnen met het voorbereiden van funderingsherstel in hun eigen woningen. Ymere voert in overleg met de gemeente een pilot uit waarin bewoners van corporatiewoningen die verder zijn vastzitten aan de wijkstructuur, financiële ondersteuning kunnen krijgen. Ymere benadrukt de noodzaak van een coördinatie tussen corporatie en particuliere bewoners om de wijkstructuur te behouden en leefbaar te houden.

Conclusie

Funderingsproblemen in het Rozenprieel vormen een complexe en langdurige uitdaging voor zowel de gemeente, woningcorporaties en bewoners. Door de combinatie van veengrond, oude funderingssystemen en wisselende eigendomssituaties is het noodzakelijk om een gecoördineerde en langdurige aanpak te volgen. De gemeente Haarlem, het KCAF, Ymere en andere partners hebben verschillende initiatieven opgezet om bewoners te ondersteunen met informatie, financiële hulp, en praktische begeleiding.

Bewoners zijn verantwoordelijk voor de fundering van hun woning, maar kunnen terecht bij het funderingsloket voor advies, financiering en herstel. Het is belangrijk om funderingsproblemen vroegtijdig te herkennen en aan te pakken, om schade en kosten te beperken. Hoewel funderingsherstel een ingrijpende en kostbare ingreep is, is het een noodzakelijke investering voor de stabiliteit en leefbaarheid van de wijk.