Funderingsproblematiek in Gouda: Oplossingsrichtingen en technieken in een inklinkende stad

Published by Redactie on juli 23, 2025 | Category fundering

Inleiding

De stad Gouda, gelegen in het zuiden van Nederland, staat sinds eind 2022 bekend als het centrum van expertise op het gebied van bodemdaling en fundering. Het Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen (KBF), gevestigd in het Arti Legi-gebouw aan de Markt, is officieel opgericht met het doel om kennis en oplossingen op dit terrein beschikbaar te maken voor alle betrokken partijen. De stadsstructuur van Gouda is historisch geëvolueerd op een veenbodem die continu inklinkt. Daardoor zijn veel woningen en gebouwen gevoelig voor funderingsproblemen, vooral in de oude binnenstad. In dit artikel worden de problematiek, huidige aanpakken en toekomstige oplossingsrichtingen voor funderingen in Gouda besproken, met aandacht voor de rol van het KBF, de samenwerking tussen partijen en de beschikbare technieken voor fundering en herstel.

De historische en huidige situatie in Gouda

Omschrijving van de funderingsproblematiek

De oude binnenstad van Gouda zakt jaarlijks door de inklinkende veenbodem. De meeste historische woningen en gebouwen uit de 16e tot de 20e eeuw zijn niet gefundeerd op palen, maar op staal of op huiden en zakken. Dit betekent dat deze gebouwen meezakken met de bodem. In het verleden is het waterpeil meerdere malen verlaagd om wateroverlast te voorkomen, maar sinds de afgelopen decennia wordt het waterpeil niet meer aangepast om droogstand van houtenpaalfunderingen te voorkomen. Hierdoor ligt het maaiveld in sommige delen van Gouda op slechts enkele centimeters boven het grachtenpeil, wat leidt tot wateroverlast bij hevige regenbuien.

De uitdaging is hier dubbel: enerzijds voorkomen dat meezakkende huizen in de toekomst onder water komen te staan, anderzijds zorgen dat houtenpaalfunderingen niet worden aangetast door droogstand. Deze situatie maakt Gouda tot een exemplaar geval waarin een breed spectrum van technische en beleidsmatige oplossingsrichtingen moet worden verkend.

De rol van het Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen

Het Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen (KBF), gevestigd in Arti Legi, werd in eind 2022 officieel opgericht. Het KBF is een bottom-up initiatief van landelijke organisaties en overheden die actief zijn op het gebied van bodemdaling en funderingen. Het doel van het KBF is om kennis te bundelen en beschikbaar te maken voor de maatschappij, van wetenschappers tot beleidsmakers en woningbouwbedrijven. Het centrum is een plek waar gevalideerde kennis, onderbouwd met praktijkervaringen, centraal komt te staan.

In 2023 is het KBF een actieve partner geworden in het landelijke netwerk rondom bodemdaling, en treedt het op als centraal punt voor onderzoek, innovatie en beleid. Tijdens het Tenth International Symposium on Land Subsidence (TISOLS), dat in 2023 in Nederland plaatsvond, was Gouda een van de locaties waar internationale experts hun kennis en ervaringen uitwisselden. De laatste dag van het congres was gewijd aan wetenschap en beleid in de praktijk, met een focus op stedelijke omgevingen zoals Gouda.

Internationale vergelijkingen en samenwerking

Op de laatste dag van TISOLS in Gouda zijn de situatie en aanpak in drie wereldsteden – Venetië, Shanghai en Houston – vergeleken met die in Nederland. Experts van het KBF en betrokken partners hebben de problematiek en aanpak in Nederland belicht. Deze internationale uitwisseling van ervaringen is essentieel om zowel lokaal als landelijk inzicht te krijgen in de uiteindelijke oplossingsrichtingen voor funderingsproblemen.

Gilles Erkens, bodemdalingsexpert bij Deltares en TISOLS-organisator, benadrukte de waarde van deze uitwisseling. Volgens hem versterkt deze samenwerking de kennisbasis en leidt ze tot concrete oplossingen die niet op de plank blijven liggen. Het is duidelijk dat Gouda niet alleen een lokale, maar ook een internationale rol speelt in het oplossen van funderingsproblemen in inklinkende steden.

Funderingstechnieken in Gouda

Beschikbare technieken en toepassing

S. Bosland Heiwerken B.V., een lokale aanbieder van funderingstechnieken in Gouda, beschikt over een uitgebreid machinepark. De bedrijven maken gebruik van verschillende heimachines, waaronder apparatuur voor het hoogfrequent heien van stalen buispalen tot een diameter van 219 mm. Deze methode veroorzaakt een minimale hoeveelheid trillingen, waardoor schade aan omgevende gebouwen praktisch nihil is. Deze techniek is vooral geschikt in bebouwde, dichte stadsgebieden waar trillingen een probleem kunnen zijn.

Elk project vraagt om een eigen aanpak, of het nu gaat om funderingstechnieken in de drukke binnenstad of in rustige woonwijken. S. Bosland Heiwerken B.V. benadrukt dat flexibiliteit en creativiteit centraal staan in de aanpak van funderingswerkzaamheden. De bedrijven werken nauw samen met klanten om tot innovatieve maatwerkoplossingen te komen. Zij maken funderingen en vloeren volgens de door de opdrachtgever verstrekte gegevens, die door een erkend constructeur zijn berekend en getekend.

Innovatie en maatwerkoplossingen

In de praktijk is Gouda een voorbeeld van hoe maatwerk en innovatie kunnen worden ingezet bij funderingswerkzaamheden. De oude stadsstructuur en het complexe bodemprobleem vereisen niet alleen technische oplossingen, maar ook een aanpak die aansluit bij de historische omgeving. S. Bosland Heiwerken B.V. benadrukt dat het in staat is om funderingswerkzaamheden uit te voeren op locaties die moeilijk bereikbaar zijn, zonder dat dit ten koste gaat van kwaliteit of veiligheid. Dit benadrukt het belang van een lokale aanpak die aansluit bij de unieke voorwaarden in Gouda.

De aanpak van de gemeente Gouda

De Stevige Stad op Slappe Bodem

In 2017 startte de gemeente Gouda een samenwerking met het KBF, Hoogheemraadschap van Rijnland, Rijkswaterstaat Water Verkeer en Leefomgeving, en de Technische Universiteit Delft. Deze coalitie, genaamd Stevige Stad op Slappe Bodem, verkent oplossingsrichtingen voor de funderingsproblematiek in Gouda. Het doel van deze coalitie is om oplossingen te ontwikkelen die niet alleen voor Gouda, maar ook voor andere historische binnensteden bruikbaar zijn.

De aanpak van de coalitie is beschreven in de Intentieovereenkomst historische binnenstad Gouda. Deze overeenkomst legt uit hoe samenwerking, innovatie en beleid kunnen bijdragen aan een duurzame aanpak van de funderingsproblematiek. De gemeente stelt zich op als een actieve partner in het landelijke netwerk rondom bodemdaling en fundering, en probeert zo een rol te spelen in de ontwikkeling van nationale richtsnoeren.

Funderingsherstel en pilotprojecten

In de afgelopen jaren zijn in Gouda pilotprojecten gestart voor funderingsherstel. Deze projecten zijn vaak gericht op specifieke woningcomplexen of bouwblokken waar funderingsproblemen zich regelmatig voordoen. In 2017 besloot de gemeente om mee te doen aan het landelijke Fonds Duurzaam Funderingsherstel, een initiatief waarin gemeenten samenwerken om funderingsherstelprojecten te ondersteunen. Na een proefperiode van 1 jaar kan de gemeente als vaste deelnemer toetreden tot het fonds.

De pilots tonen aan dat funderingsherstel mogelijk is, maar ook dat het een complex proces is dat afgestemd moet zijn op de specifieke omstandigheden van elk gebied. Hierbij spelen factoren als de historische waarde van de bebouwing, de bodemsamenstelling en de mogelijke impact op omgevende woningen een belangrijke rol.

Technische en beleidsmatige uitdagingen

De impact van droogte en klimaatverandering

De afgelopen zomer benadrukte opnieuw het verband tussen klimaatverandering en funderingsproblemen. Tijdens de droogte zakte het grondwater en daarmee de bodem, wat leidde tot extra funderingsschade in Gouda. Dit fenomeen benadrukt het belang van een aanpak die niet alleen rekening houdt met huidige voorwaarden, maar ook met de verwachtingen voor de toekomst.

Het KBF benadrukt in haar missie dat kennis over bodemdaling en funderingen moet worden geïntegreerd in beleidsplannen en bouwpraktijken. Dit is vooral belangrijk in steden als Gouda, waar de historische bebouwing een beperkte mogelijkheid biedt voor radicale herzieningen van funderingssystemen. Daarom moet de aanpak een mix zijn van technische herstelmaatregelen en beleidsgerichte preventieve acties.

De rol van wetenschap en onderwijs

Het Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen benadrukt het belang van wetenschap en onderwijs in de oplossingsrichtingen voor funderingsproblemen. De technische universiteit Delft is een van de partners in de coalitie Stevige Stad op Slappe Bodem en speelt een actieve rol in het onderzoek en de ontwikkeling van innovatieve funderingstechnieken. Campus Gouda, de educatieve instelling die samenwerkt met het KBF, draagt bij aan het opleiden van professionals die betrokken kunnen zijn bij de aanpak van bodemdaling en fundering.

De samenwerking tussen wetenschap, beleid en praktijk is essentieel voor een duurzame aanpak. Het KBF zorgt voor een platform waarin deze samenwerking kan plaatsvinden, en waarin kennis kan worden geïntegreerd in beleidsplannen en bouwprojecten.

De toekomst van funderingsaanpak in Gouda

Integratie van kennis en beleid

Het Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen speelt een centrale rol in de integratie van kennis en beleid in Gouda. Het centrum is ontworpen om kennis beschikbaar te maken voor alle betrokken partijen, van woningbouwbedrijven tot gemeenteambtenaren. Hierbij is het doel om een handelingsperspectief te ontwikkelen dat leidt tot concrete oplossingen in de praktijk.

In 2023 is het KBF actief betrokken bij onderzoek en innovatie op het gebied van funderingsherstel. Het centrum werkt aan het opstellen van nationale richtsnoeren voor funderingsaanpak, met een focus op historische stadsdelen en inklinkende gebieden. Deze richtsnoeren kunnen in de toekomst dienen als basis voor beleidsplannen en bouwprojecten in Gouda en andere steden.

Duurzame funderingsaanpak

De aanpak van funderingsproblemen in Gouda benadrukt ook de noodzaak van een duurzame aanpak. Het landelijke Fonds Duurzaam Funderingsherstel benadrukt dat funderingsherstel niet alleen gericht moet zijn op het herstellen van schade, maar ook op het voorkomen van toekomstige problemen. Dit betekent dat de aanpak moet zijn ingebed in een bredere visie op duurzaamheid, inclusief waterbeheer, energiegebruik en milieubescherming.

In Gouda wordt proberen te bewerkstelligen dat funderingsaanpak aansluit bij de doelstellingen van de gemeente op het gebied van duurzaamheid en klimaatadaptatie. Hierbij is de samenwerking met partijen zoals het Hoogheemraadschap van Rijnland en Rijkswaterstaat van groot belang. Deze partijen helpen bij het ontwikkelen van oplossingen die zowel technisch als ecologisch haalbaar zijn.

Conclusie

De funderingsproblematiek in Gouda is een complexe kwestie die niet alleen technische, maar ook beleidsmatige en historische aspecten betreft. Het Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen speelt een centrale rol in de bundeling van kennis en het ontwikkelen van oplossingsrichtingen. Door samenwerking met wetenschap, beleid en praktijk is het mogelijk om innovatieve en duurzame aanpakken te ontwikkelen die aansluiten bij de unieke voorwaarden in Gouda.

De aanpak van de gemeente, via pilotprojecten en samenwerking in de coalitie Stevige Stad op Slappe Bodem, benadrukt de noodzaak van een integrale aanpak die rekening houdt met historische bebouwing, bodemsamenstelling en klimaatverandering. De beschikbare funderingstechnieken, zoals het heien van stalen buispalen, tonen aan dat het mogelijk is om funderingswerkzaamheden uit te voeren zonder schade aan omgevende gebouwen.

In de toekomst is het de bedoeling om deze aanpak te integreren in nationale richtsnoeren en beleidsplannen. Het Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen is hierin een centraal speelveld waar kennis en oplossingen worden gedeeld en waar praktijkervaringen worden geïntegreerd in beleid. Gouda stelt zich dus niet alleen op als een stad die worstelt met funderingsproblemen, maar ook als een model voor andere steden die vergelijkbare uitdagingen moeten aanpakken.