Nationale Aanpak Funderingsproblematiek: Inzicht, Preventie en Oplossingen

Published by Redactie on juli 23, 2025 | Category fundering

De funderingsproblematiek in Nederland is op het moment van schrijven van deze tekst een urgente maatschappelijke kwestie, met verstrekkende gevolgen voor woningeigenaren, bouwbedrijven en overheidsinstanties. Meer dan 425.000 woningen in het land staan op funderingen die al schade vertonen of in de komende jaren wellicht zullen bezwijken. Volgens het advies ‘Goed gefundeerd’ van de RLI (Raad van Leden Nederland) kan het totale schadebedrag door funderingsproblemen oplopen tot 54 miljard euro. Daarnaast zijn er ook maatschappelijke en emotionele gevolgen, omdat funderingsproblemen de grondslag van het wonen ondermijnen.

In deze artikel zullen we ingaan op de oorzaken van funderingsproblemen, de rol van klimaatverandering, de huidige nationale aanpak, de beschikbare hulp en steun en maatregelen die eigenaars, constructeurs en gemeenten kunnen nemen om funderingsproblemen te voorkomen of te herstellen. Alle informatie is gebaseerd op de beschikbare bronnen, zoals het advies van de RLI, publicaties van TNO, Deltares en het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF).

Oorzaken van funderingsproblemen

Funderingsproblemen ontstaan vooral door de combinatie van oude bouwmethodes en veranderende grond- en klimaatcondities. Twee belangrijke funderingtypes die in de Nederlandse geschiedenis vaak gebruikt werden, zijn houten palen en ondiepe funderingen (zogenaamde “op staal”).

Houten palen

Houten palen werden tot de jaren zeventig vaak gebruikt om gebouwen op kleigrond te onderbouwen. Deze palen dringen diep in de grond om het gewicht van het huis goed te verwerken. Echter, als het grondwaterpeil daalt – wat bijvoorbeeld als gevolg van klimaatverandering vaker voorkomt – kunnen deze palen gaan rotten. Dit leidt tot verlies van stabiliteit en eventuele verzakkingen van het gebouw. De TNO en Deltares wijzen erop dat houten palen slechts een deel van het probleem vormen; ook de grondreactie en de constructie van het huis zelf spelen een rol.

Ondiepe funderingen

Ondiepe funderingen, ook wel “op staal” genoemd, zijn minder diep in de grond aangebracht en vertrouwen meer op de stabiliteit van de bovenste bodemlagen. Deze funderingen zijn gevoeliger voor bodemdalingen en grillige grondwaterstanden. Als de grond zich verschuift of zakt, kan dit leiden tot scheuren in muren, klemmende deuren of zelfs serieuze structuurproblemen.

Bij zowel houten palen als ondiepe funderingen is het verloop van schade vaak langzaam, maar het kan plotseling ook ernstig worden. De gevolgen zijn zichtbaar: scheef staande huizen, vloeren die verzakken, of muren met breuklijnen. Daarom is het van belang om op tijd in te grijpen.

Klimaatverandering als verergerende factor

Klimaatverandering speelt een steeds grotere rol in de funderingsproblematiek. Volgens de Regionaal Energieloket zijn veranderingen in grondwaterstanden en droogtes belangrijke factoren die funderingsproblemen kunnen verergen. Een lagere grondwaterstand verhoogt bijvoorbeeld het risico op rotting van houten palen. Daarnaast leidt klimaatverandering tot extreem weerpatronen, zoals droogtes gevolgd door hevige regenval. Dit kan de bodemstructuur ondermijnen en tot extra druk op de fundering leiden.

Het RLI-advies benadrukt dat klimaatverandering niet alleen de funderingsproblematiek vergroot, maar ook dat het aantal huizen dat er onder te lijden heeft, zonder actie zal stijgen. Daarom is het noodzakelijk om zowel aan de oorzaak (de fundering) als aan de omstandigheden (zoals klimaat) in te grijpen.

Nationale Aanpak Funderingsproblematiek

De huidige nationale aanpak is een gevolg van het advies ‘Goed gefundeerd’ van de RLI. In dit advies wordt een coördinatieverantwoordelijke aangesteld en wordt aandacht besteed aan onderzoek, innovatie en financiering. De aanpak houdt ook in dat woningeigenaren beter worden geïnformeerd en dat er duidere richtlijnen worden opgesteld voor herstel en preventie.

Doelstellingen van de aanpak

De belangrijkste doelen van de nationale aanpak zijn:

Het verkrijgen van een duidelijk beeld van de omvang en verspreiding van funderingsproblemen.
Het ontwikkelen van technieken en richtlijnen om funderingsproblemen te herstellen of te voorkomen.
Het faciliteren van samenwerking tussen gemeenten, bouwbedrijven en woningeigenaren.
Het vergroten van het inzicht en de kennis rond funderingsproblemen, onder andere via onderzoek en innovatie.

De RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland) speelt een centrale rol in deze aanpak en werkt samen met TNO, Deltares en andere partijen aan de verbetering van kennis en praktijk. Echter, zoals het RLI opmerkt, is het advies geen juridische bindende tekst. Het is eerder een aanbeveling die uitnodigt tot samenwerking en actie op meerdere niveaus.

Rol van de overheid en samenwerking

De rol van de overheid is essentieel in de aanpak van funderingsproblemen. De overheid moet niet alleen de coördinatie en informatievoorziening regelen, maar ook zorgen voor duidelijke richtlijnen en ondersteuning voor woningeigenaren die problemen ondervinden.

Kenniscentra en herstelregisters

Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) is een sleutelorganisatie in deze aanpak. Het KCAF fungeert als nationaal funderingsloket en biedt ondersteuning aan woningeigenaren, bouwbedrijven en gemeenten. Het KCAF verzamelt kennis, faciliteert onderzoek en ondersteunt innovatie op het gebied van funderingsherstel en preventie.

Een belangrijk instrument van het KCAF is de QuickScan, een gestandaardiseerde methode om op basis van gevelmetingen een eerste inschatting te maken van funderingsproblemen. Deze QuickScan is handig voor bijvoorbeeld makelaars en taxateurs die snel inzicht willen krijgen in de funderingssituatie van een huis.

Daarnaast is het Nationale Funderingsherstel Register van het KCAF een waardevol instrument. Hierin worden alle panden geregistreerd waarbij de fundering is hersteld. Dit register helpt bij het volgen van herstelprojecten en maakt het mogelijk om trends en leringen te trekken.

Onderzoek en innovatie

Onderzoek is een centrale pijler van de nationale aanpak. TNO en Deltares hebben samen een rapport opgesteld over funderingsproblematiek, waarin drie belangrijke aanbevelingen worden gedaan:

Betere inzichten verkrijgen in de aard, omvang en spreiding van funderingsproblemen.
Nieuwe technieken en richtlijnen ontwikkelen voor het verzamelen en ontsluiten van data.
Nieuwe concepten ontwikkelen om funderingsproblemen te voorkomen of funderingen snel en goed te herstellen.

Deze aanbevelingen benadrukken het belang van kennisontwikkeling en technologische innovatie in de aanpak van funderingsproblemen. Daarnaast benadrukt TNO dat er veel werk nog moet gebeuren, en dat de tijd begint te dringen.

Hulp en steun voor woningeigenaren

Voor woningeigenaren die te maken krijgen met funderingsproblemen zijn er meerdere hulp- en steunopties beschikbaar. Het KCAF biedt ondersteuning via het nationaal funderingsloket, waarin vragen en klachten vertrouwelijk worden behandeld. Daarnaast zijn er ook andere opties:

Onderzoek en herstel

Woningeigenaren die funderingsproblemen vermoeden kunnen gebruikmaken van de QuickScan om een eerste inschatting te krijgen. Voor een gedetailleerd onderzoek is het verstandig om een erkend funderingsherstelbedrijf in te schakelen. Deze bedrijven zijn ingeschreven in de erkenningslijsten van het KCAF en zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren van herstelmaatregelen.

Het Nationaal Funderingsherstel Register biedt inzicht in welke panden zijn hersteld en welke maatregelen zijn genomen. Dit kan helpen bij het plannen van herstelprojecten en het voorkomen van herhaalde problemen.

Financiering en subsidie

Er zijn subsidies en financieringsopties beschikbaar voor woningeigenaren die funderingsherstel nodig hebben. De RVO en andere overheidsinstanties onderzoeken welke financieringsmogelijkheden er zijn, zowel voor individuele herstelprojecten als voor collectieve aanpakken. Echter, volgens het RLI-advies is het belangrijk om deze financieringsmogelijkheden te verbeteren en meer toegankelijk te maken.

Constructieve tips voor verbouwing en uitbreiding

Woningen die worden verbouwd of uitgebreid, vallen vaak onder de vergunningplicht en vereisen dus een constructieberekening. Volgens de Constructieshop is het essentieel om een constructieberekening te laten maken voor de gehele constructie, inclusief de fundering. Veel mensen maken de fout dat zij alleen de verbouwing laten berekenen, maar niet de rest van de structuur. Dit is risicovol en kan leiden tot structurele problemen later.

Voordelen van een constructieberekening

Een constructieberekening biedt meerdere voordelen:

Veiligheid: De berekening zorgt ervoor dat de constructie veilig is.
Kostenbesparing: Door verschillende opties te vergelijken, kan de goedkoopste en duurzaamste oplossing worden gekozen.
Vergunning: In veel gevallen is een constructieberekening vereist voor het verkrijgen van een bouwvergunning.

Het is verstandig om hetzelfde constructiebureau te betrekken dat de oorspronkelijke berekening heeft uitgevoerd, zodat er continuïteit is in de aanpak.

Conclusie

De funderingsproblematiek in Nederland is een complexe en urgente kwestie die zowel maatschappelijke, financiële als technische implicaties heeft. De oorzaken zijn meervoudig, variërend van oude bouwmethodes tot klimaatverandering. De nationale aanpak, zoals beschreven in het advies van de RLI, richt zich op het verkrijgen van beter inzicht, het ontwikkelen van technieken en richtlijnen, en het faciliteren van samenwerking tussen betrokken partijen.

Voor woningeigenaren is het belangrijk om vroegtijdig te handelen bij tekenen van funderingsproblemen. Hulp en steun zijn beschikbaar via het KCAF en andere instanties. Voor verbouwingen en uitbreidingen is het verstandig om een constructieberekening te laten maken en zorgvuldig te kiezen voor erkende bedrijven.

De komende jaren zullen kritiek zijn om te voorkomen dat het aantal huizen met funderingsproblemen verder toeneemt. Door samenwerking, kennisontwikkeling en actie te nemen, kan de funderingsproblematiek in Nederland worden beheerst.