Funderingsviewer: Inzicht in Risico’s voor Houten Palen in Nederlands Woningbestand

Inleiding

In Nederland is een aanzienlijk deel van het woningbestand gevestigd op houten paalfunderingen. Deze funderingen zijn vooral gebruikelijk in woningen gebouwd vóór 1970, vooral in gebieden met veen- of kleigrond. Houten palen zijn gevoelig voor schade veroorzaakt door slijtage, aantasting door schimmel of insecten, en veranderingen in de grondwaterstand. Om de risico’s voor funderingsproblematiek in kaart te brengen, is de zogenaamde Funderingsviewer ontwikkeld door het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) in samenwerking met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland.

Deze viewer biedt een eerste indicatie van de locaties waar een combinatie van houten funderingen en bepaalde bodemsamenstellingen kan leiden tot funderingsproblemen. Het is een hulpmiddel dat bewustwording schijnt te geven over de risico’s, maar geen definitieve uitspraken doet over de staat van funderingen in specifieke gebieden. De viewer helpt om aandachtsgebieden te identificeren en kan dienen als uitgangspunt voor verdere inspecties, zoals een QuickScan of een volledig funderingsonderzoek.

In dit artikel bespreken we de werking van de Funderingsviewer, het gebruik ervan in het woningbestand, en de betrouwbaarheid van de informatie. Ook wordt ingegaan op de rol van de Indicatieve Funderingsrisicoviewer Houten palen en de betekenis van de FunderMaps-database voor het landelijke overzicht van funderingsproblematiek.

Funderingsviewer: Doel en Werking

De Funderingsviewer indicatieve aandachtsgebieden is ontwikkeld om mogelijke problemen met houten paalfunderingen in kaart te brengen. De viewer maakt gebruik van geografische data om gebieden aan te duiden waar houten funderingen mogelijk kwetsbaar zijn door de bodemsamenstelling. De kaart toont het aantal panden met een bouwjaar van vóór 1970 per postcodegebied in combinatie met de bodemgesteldheid van dat gebied.

Het doel van deze viewer is om een indicatieve inzicht te bieden in waar funderingsproblematiek kan opspelen. Het geeft geen uitspraak over de huidige staat van funderingen, maar benadrukt wel de mogelijke risico’s die samenhangen met houten palen in bepaalde bodems. Zo kunnen gemeenten, woningbouwers en particulieren beter inzicht krijgen in de risico’s die aan hun woning zijn verbonden, vooral in risicogebieden.

De viewer is een tool die voornamelijk bedoeld is voor landelijke overzichten en kan gebruikt worden bij evaluaties, zoals taxaties of verkoopbeslissingen. Het is echter geen vervanging voor fysieke inspecties of professionele onderzoek. De viewer dient als een eerste indicatie, die eventueel kan leiden tot verdere actie, zoals het uitvoeren van een QuickScan of funderingsonderzoek.

Houten Palen en Bodemsamenstelling

Een belangrijk aspect van de Funderingsviewer is het verband tussen het type fundering en de bodemsamenstelling. Houten paalfunderingen zijn in bepaalde bodems meer kwetsbaar dan in andere. Dit is een belangrijk inzicht dat uit de data van de Funderingsviewer naar voren komt.

Woningen met houten paalfunderingen in veen- en kleigebieden lopen een groter risico op funderingsproblemen dan woningen op houten palen in zandgebieden. Veen- en kleigrond zijn doorgaans vochtiger en kunnen onderhevig zijn aan grondwaterfluctuaties. Deze omstandigheden kunnen leiden tot schimmelvorming, rotting van houten palen of verzakkingen van het pand. In zandgebieden daarentegen is de bodem doorgaans droger en beter afgedamd, wat houten funderingen minder vatbaar maakt voor slijtage en schade.

De Funderingsviewer benadrukt dus dat de combinatie van houten paalfundering en bepaalde bodems een verhoogd risico op funderingsproblemen kan opleveren. Dit is belangrijk om te weten voor kopers, verkopers, en woningeigenaren die in aandachtsgebieden wonen of wonen willen.

Indicatieve Funderingsrisicoviewer Houten Palen

Naast de Funderingsviewer bestaat er ook een Indicatieve Funderingsrisicoviewer Houten palen, die echter als verouderd is aangemerkt. Deze viewer is een voorloper van het huidige Funderingsrisicorapport en wordt niet langer aanbevolen voor gebruik bij taxaties onder validatie van het Nederlandse Woningbeleggingsinstituut (NWWI). Voor andere doeleinden, zoals vooronderzoek of inzicht in de mogelijke risico’s, kan de viewer wel als indicatief uitgangspunt dienen.

De Indicatieve Funderingsrisicoviewer geeft een inschatting van de kans op aanwezigheid van houten paalfunderingen. Aangezien houten palen gevoelig zijn voor aantasting, is het risico op funderingsproblemen in deze gebieden groter. De viewer geeft echter géén informatie over panden met andere funderingsvormen, zoals beton- of stalen palen of niet onderheide funderingen.

Het gebruik van de Indicatieve Funderingsrisicoviewer is dan ook beperkt. Voor een betrouwbaarere inzicht in de funderingsrisico’s is het aan te raden om gebruik te maken van het Funderingsrisicorapport, dat een uitgebreidere en actueelere inschatting biedt.

Funderingsrisicorapport en FunderMaps-database

Het Funderingsrisicorapport is een uitgebreidere versie van de Indicatieve Funderingsrisicoviewer en biedt een gedetailleerde inschatting van de funderingsrisico’s voor woningen in Nederland. Het rapport maakt gebruik van data uit de FunderMaps-database, die wordt beheerd door het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF).

De FunderMaps-database is ontwikkeld met het doel om een landelijke registratie van funderingstypes en kwaliteiten te schaffen. Momenteel zijn er gegevens beschikbaar voor ongeveer 35% van de panden in Nederland met een bouwjaar vóór 1970. Voor panden binnen een bouweenheid (zoals een straat of wijk) waarvan de funderingsgegevens bekend zijn, worden deze uitgangspunten ook toepasbaar op andere panden in de buurt. Deze gegevens vormen de basis voor een voorspelling van funderingsrisico’s in gebieden waar de gegevens op pandniveau niet beschikbaar zijn.

Het doel van de FunderMaps-database is om landelijk overzicht te geven van de funderingsproblematiek, zodat risico’s vroegtijdig kunnen worden herkend en beheerd. Dit is een belangrijke stap in de aanpak van funderingsproblemen, aangezien in Nederland momenteel geen landelijke historische registratie bestaat van funderingstypes, kwaliteit of eventuele herstellingen.

Betrouwbaarheid van de Funderingsviewer en Funderingsrisicorapport

De betrouwbaarheid van de informatie die door de Funderingsviewer en het Funderingsrisicorapport wordt verstrekt, is afhankelijk van de beschikbaarheid van pandspecifieke gegevens. Niet voor elk pand zijn funderingsgegevens bekend, en waar die wél beschikbaar zijn, kan het gaan om vastgestelde of afgeleide gegevens. Vastgestelde gegevens zijn afkomstig van directe inspecties of archieven, terwijl afgeleide gegevens gemaakt zijn op basis van data uit naburige panden binnen een bouweenheid.

De KCAF gebruikt toepassingen van modellen om voorspellingen te doen voor panden waarvan de funderingsgegevens niet bekend zijn. Deze voorspellingen zijn indicatief en moeten bevestigd worden door fysieke inspecties of QuickScans.

Hoewel de Funderingsviewer en het Funderingsrisicorapport belangrijke inzichten bieden, is het belangrijk om te beseffen dat deze tools geen volledige garantie geven op de staat van een fundering. Ze dienen als ondersteuning bij het beoordelen van risico’s, en eventuele actie moet worden genomen op basis van professionele beoordelingen.

Funderingstypes en Risico’s

Er zijn verschillende funderingstypes die in het Nederlands woningbestand voorkomen, elk met hun eigen kenmerken en risico’s. De Funderingsviewer en het Funderingsrisicorapport onderscheiden verschillende soorten funderingen, namelijk:

Fundering op palen

• Funderingspalen gemaakt van (voorgespannen) beton – Betonpalen zijn robuust en minder kwetsbaar voor slijtage. Ze worden vooral gebruikt in woningen gebouwd na 1970.
• Houten funderingspalen, gemaakt van grenenhout of vurenhout – Houten palen zijn gevoelig voor aantasting, zoals rotting of schimmel. Ze komen vaak voor in oudere woningen in veen- of kleigebieden.
• Houten funderingspalen met een betonopzetter – Deze combinatie biedt meer stabiliteit dan puur houten palen, maar is nog steeds gevoelig voor slijtage en aantasting.
• Stalen buispalen, gevuld met zand en/of beton – Stalen palen zijn sterk en minder kwetsbaar dan hout, maar kunnen onderhevig zijn aan corrosie.

Niet onderheide fundering (ook wel bekend als fundering op staal)

• Fundering op stroken, poeren of plaat direct op (gestabiliseerde) zandgrond – Deze fundering is doorgaans stabiel in droge, zandige bodems, maar kan kwetsbaar zijn in gebieden met hoge grondwaterstand of grondwaterfluctuaties.

Elk van deze funderingstypes heeft zijn eigen risico’s, afhankelijk van de bodemsamenstelling en de omstandigheden in de ondergrond. De Funderingsviewer en het Funderingsrisicorapport geven inzicht in deze risico’s, zodat woningeigenaren en professionals beter kunnen inschatten of een funderingsonderzoek nodig is.

Funderingsproblematiek: Oorzaken en Gevolgen

De risico’s op funderingsproblematiek zijn vaak gerelateerd aan de bodemsamenstelling, de kwaliteit van de fundering, en de omstandigheden in de ondergrond. De Funderingsviewer benadrukt dat bepaalde combinaties van funderingstype en bodem een verhoogd risico opleveren. De volgende factoren zijn van invloed op funderingsproblematiek:

Droogstand

Wanneer houten palen gedurende langere tijd blootstaan aan droogte, kunnen ze schimmelen en rotten. Dit leidt tot verlies van draagkracht en kan uiteindelijk tot verzakkingen leiden.

Palenpest

Bacteriële aantasting van houten palen, vooral van grenenhout, kan van binnenuit schade veroorzaken. Deze aantasting is moeilijk op te sporen en kan leiden tot een geleidelijke verzwakking van de fundering.

Niet onderheide fundering

In deze funderingsvorm zijn de constructieve risico’s vooral gerelateerd aan grondwaterstanden en grondwaterfluctuaties: - Ontwateringsdiepte: Bij hoge grondwaterstand kan het vocht in de constructie trekken, wat schimmelvorming en structuurverlies kan veroorzaken. - Grondwaterstandsfluctuatie en -daling: Dit kan leiden tot consolidatie van klei- of veenlagen en daarmee tot verzakkingen. - Verschilzakking: Verschillende zakkingen in de ondergrond kunnen leiden tot scheurvorming in de constructie.

Funderingsonderzoek en QuickScan

Wanneer er aanwijzingen zijn voor funderingsproblematiek, wordt het aanbevolen om een QuickScan of volledig funderingsonderzoek uit te voeren. De QuickScan is geen verplichte maatregel, maar kan wel nuttig zijn in risicogebieden of bij zichtbare symptomen zoals verzakkingen, scheuren of slijtage.

Een QuickScan is een vooronderzoek dat een eerste inzicht geeft in de staat van de fundering. Het kan uit verschillende stappen bestaan, zoals ondergrondsonderzoek, inspectie van funderingspalen of deelconstructies, en beoordeling van de stabiliteit van de woning. De resultaten van de QuickScan kunnen dienen als grondslag voor verdere actie, zoals het uitvoeren van een volledig funderingsonderzoek.

De QuickScan is bedoeld voor kopers en verkopers van woningen, maar kan ook nuttig zijn voor woningeigenaren die zich zorgen maken over de stabiliteit van hun woning. Het is een kostenefficiënte manier om eventuele funderingsproblemen vroegtijdig te ontdekken en te beheersen.

Betrouwbaarheid en Verificatie van Gegevens

Een belangrijk aspect van de Funderingsviewer en het Funderingsrisicorapport is de betrouwbaarheid van de informatie. Aangezien het doel is om een landelijke registratie van funderingstypes en risico’s te schaffen, is het KCAF afhankelijk van diverse databronnen.

De data zijn afkomstig uit zowel landelijke bronnen (zoals GeoTOP, BRO, AHN, NWM, en bodemkaarten) als lokale bronnen, zoals archieven en onderzoeksresultaten. Deze gegevens zijn opgenomen in de FunderMaps-database, die momenteel ongeveer 35% van de panden in Nederland met een bouwjaar vóór 1970 omvat.

Het is echter niet voor elk pand mogelijk om funderingsgegevens vast te stellen, en waar dat wel kan, zijn de gegevens vaak afgeleid van naburige panden binnen een bouweenheid. Deze afgeleide gegevens worden gebruikt om voorspellingen te doen voor panden waarvan de funderingsgegevens niet bekend zijn.

Het is belangrijk om te beseffen dat de informatie in de Funderingsviewer en het Funderingsrisicorapport indicatief is en geen garantie geeft op de staat van een fundering. Voor een betrouwbaar inzicht in de funderingsrisico’s is het aan te raden om gebruik te maken van een QuickScan of professioneel funderingsonderzoek.

Meldingen en Wijzigingen in Funderingsgegevens

Wanneer er meldingen zijn over funderingsproblematiek of correcties nodig zijn in de funderingsgegevens, is het mogelijk om dit door te geven via de FunderMaps-database. De pandeigenaar of een betrokken professional kan een melding of verzoek tot wijziging indienen via een speciale pagina op de KCAF-website.

Deze mogelijkheid is belangrijk om ervoor te zorgen dat de informatie in de FunderMaps-database zo accuraat mogelijk is. Aangezien de database afhankelijk is van beschikbare databronnen en informatiestromen, zijn er ook situaties waarin gegevens niet direct koppelaar zijn. Denk bijvoorbeeld aan digitale archieven van gemeenten, zoals PDF-bestanden die informatie over panden en wijkgegevens bevatten, maar niet eenduidig te koppelen zijn aan één of meerdere adressen.

Lokale Funderingsloketten

Om meer inzicht te krijgen in funderingsproblematiek en eventuele risico’s, is het mogelijk om terecht te komen bij lokale funderingsloketten. Deze loketten zijn bedoeld voor gemeenten en helpen bij het ontsluiten van informatie op aanvraag. Voor een actueel overzicht van deze loketten wordt verwezen naar de website van het KCAF: https://www.kcaf.nl/lokale-loketten-voor-funderingsproblematiek/.

Lokale funderingsloketten kunnen belangrijk zijn bij de aanpak van funderingsproblematiek in een gemeente, omdat ze toegang geven tot specifieke informatie over panden en funderingstypes. Het is aan te raden om gebruik te maken van deze loketten voor woningeigenaren, kopers of verkopers die zich zorgen maken over de stabiliteit van een woning.

Conclusie

De Funderingsviewer is een waardevolle tool voor woningeigenaren, kopers, en professionals die inzicht willen krijgen in de risico’s op funderingsproblematiek. Door de combinatie van houten paalfunderingen en bepaalde bodemsamenstellingen te benadrukken, helpt de viewer bij het identificeren van aandachtsgebieden. Het is echter belangrijk om te beseffen dat de viewer geen uitspraak doet over de huidige staat van funderingen, maar enkel een indicatieve inzicht biedt.

Het Funderingsrisicorapport en de FunderMaps-database vormen een uitbreiding van deze aanpak en bieden een gedetailleerdere inschatting van de funderingsrisico’s. Deze tools zijn gebaseerd op landelijke en lokale databronnen en dienen als uitgangspunt voor verdere actie, zoals het uitvoeren van een QuickScan of professioneel funderingsonderzoek.

Aangezien houten paalfunderingen gevoelig zijn voor aantasting en slijtage, is het belangrijk om in risicogebieden extra aandacht te besteden aan de stabiliteit van de fundering. Voor woningeigenaren in deze gebieden is het aan te raden om gebruik te maken van een QuickScan of funderingsonderzoek, zodat eventuele problemen vroegtijdig kunnen worden herkend en beheerd.

De rol van de lokale funderingsloketten en de mogelijkheid om gegevens aan te passen of te corrigeren via de FunderMaps-database is eveneens belangrijk voor een accuraat beeld van de funderingsproblematiek in Nederland. Met deze tools en aanpak kan de risico-inschatting en aanpak van funderingsproblemen worden verbeterd, wat leidt tot een veiliger en duurzamer woningbestand.

Bronnen

1. Funderingsviewer indicatieve aandachtsgebieden
2. Funderingsrisicorapport