Nationale Aanpak Funderingsproblematiek: Rol van Gemeenten en Mogelijke Oplossingen

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

De funderingsproblematiek in Nederland is een groeiend concern voor zowel woningeigenaren als overheidsinstellingen. Door veroudering van gebouwen, bodemdaling en klimaatverandering, zijn honderdduizenden woningen in gevaar. Deze problemen hebben niet alleen financiële gevolgen, maar ook maatschappelijke en sociale impact. In deze artikel bespreken we de rol die gemeenten spelen in het aanpakken van funderingsproblematiek, wat hun verantwoordelijkheid is, en hoe zij in samenwerking met andere partijen aan oplossingen kunnen werken.

Inleiding

De fundering van een gebouw is de basis waarop het staat. Als deze basis verzwakt, leiden dit tot problemen zoals scheuren in muren, verzakkingen, en klemmende deuren. In Nederland zijn er momenteel al 425.000 woningen en gebouwen die funderingsschade hebben of verwachten. Door klimaatverandering en bodemdaling is dit aantal verwacht te stijgen naar 780.000 tot 2050.

De funderingsproblematiek is niet alleen een bouwkundig vraagstuk, maar ook een complexe maatschappelijke kwestie. Het kabinet heeft in 2025 een nationale aanpak gelanceerd, waarbij gemeenten, waterschappen, en provincies een centrale rol spelen. Deze artikel legt uit wat gemeenten kunnen doen om funderingsproblematiek te voorkomen, wat de huidige situatie is, en welke maatregelen zijn voorgesteld.

De Huidige Situatie

Momenteel is er onvoldoende transparantie over de staat van funderingen van gebouwen in Nederland. Veel kopers en huurders zijn onwetend over mogelijke funderingsschade, waardoor ze zich in financiële moeilijkheden kunnen bevinden. De Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) benadrukt in haar advies Goed gefundeerd uit februari 2024 dat het aantal schadegevallen van funderingen toeneemt. Dit wordt veroorzaakt door veroudering van gebouwen, bodemdaling, en veranderingen in het klimaat.

De impact van funderingsschade is niet alleen financieel, maar ook maatschappelijk. Volgens het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) lopen tussen de 487.000 en 537.000 panden momenteel verhoogd risico op verzakking door droogte. Door klimaatverandering kan dit aantal zelfs oplopen tot 687.000. Deze cijfers zijn afkomstig uit de beschikbare data van het KCAF en zijn relevant voor het begrijpen van de omvang van het probleem.

Rol van Gemeenten in de Aanpak

Gemeenten spelen een essentiële rol in het aanpakken van funderingsproblematiek. Volgens het advies van de Rli moet de staat van funderingen op korte termijn bekend worden gemaakt voor alle gebouwen in Nederland. Rli stelt voor dat er 90% subsidie kan worden verstrekt voor funderingsonderzoek. Daarnaast moet vanaf 2029 informatie over funderingsproblemen verplicht worden gedeeld bij de verkoop of verhuur van woningen. Deze maatregel zou het probleem van onwetendheid onder kopers en huurders kunnen verhelpen.

Preventie van Funderingsschade

Gemeenten en waterschappen kunnen veel doen om funderingsproblemen te voorkomen. In risicogebieden, zoals veenweidegebieden, is bodemdaling een bekende oorzaak van funderingsproblemen. Door het waterpeil in deze gebieden te bewaken en te voorkomen dat het te ver daalt, kan funderingsschade worden voorkomen. Ook in stedelijke gebieden kan de stabiliteit van funderingen worden gewaarborgd door het grondwaterpeil niet te veel te laten variëren.

De VNG benadrukt dat het voor gemeenten belangrijk is om plannen op te stellen en uit te voeren voor risicogebieden. Uiterlijk in 2026 moeten gemeenten en waterschappen plannen hebben voor funderingsschadepreventie. Dit is een centraal element van de nationale aanpak.

Ondersteuning voor Eigenaren en Huurders

Omdat funderingsproblemen vaak onverwacht opduiken en duurzaam herstel nodig is, is er behoefte aan financiële en praktische ondersteuning voor eigenaren en huurders. Het Kabinet biedt ondersteuning via het Fonds Duurzaam Funderingsherstel. Vanaf 1 juli 2025 kan dit fonds worden aangegrepen voor woningeigenaren die geen marktconforme lening kunnen afsluiten voor funderingsherstel.

Daarnaast bieden enkele gemeenten subsidies voor funderingsonderzoek en herstel. De VNG benadrukt dat gemeenten in staat moeten zijn om inwoners te ondersteunen bij het oplossen van funderingsproblemen. Deze ondersteuning is essentieel voor eigenaren die funderingsherstel financieel niet zelf kunnen opbrengen.

Herkenning van Funderingsproblemen

Het herkennen van funderingsproblemen is een essentieel eerste stap voor eigenaren en huurders. Volgens de informatie van het Regionaal Energieloket zijn er een aantal duidelijke tekenen waaraan funderingsschade kan worden herkend:

Scheuren in de muren: Vooral schuine en groeiende scheuren zijn alarmbeld.
Verzakkingen: Een vloer die ongelijk ligt of wegzakt.
Klemmende deuren en ramen: Wanneer ramen en deuren moeilijk open- en dichtgaan.
Scheve muren of schoorstenen: Dit is een duidelijk teken van ongelijkzijdige verplaatsing van het gebouw.

Als funderingsproblemen worden herkend, is het verstandig om professioneel onderzoek in te huren. Sommige gemeenten bieden subsidies voor funderingsonderzoek, waardoor eigenaren en huurders in risicogebieden sneller en goedkoper onderzoek kunnen laten doen.

Risicogebieden en Bodemproblematiek

De meeste funderingsproblemen ontstaan in gebieden met een kwetsbare bodem. Risicogebieden zijn vooral aanwezig in veenweidegebieden, waar bodemdaling een bekende oorzaak is van funderingsproblemen. Ook droogte kan leiden tot funderingsproblemen, bijvoorbeeld via paalrot. In zulke gebieden is het extra belangrijk dat gemeenten actie ondernemen.

Het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) maakt een kaart waarin de risicogebieden in Nederland worden aangegeven. De kaart is gebaseerd op meldingen van woningeigenaren die funderingsschade hebben. Hoe donkerder de kleur van een gemeente, hoe meer meldingen zijn gedaan. Deze kaart helpt bij het inzichtelijk maken van de omvang van het probleem per regio.

Nationale Aanpak: Samenwerking en Systeemverandering

De nationale aanpak van funderingsproblematiek vereist een gezamenlijke inspanning van het Rijk, de decentrale overheden, de bouwsector, en de financiële sector. De VNG benadrukt dat het huidige systeem onwetendheid over funderingsschade moet worden doorbroken. Dit kan door:

Funderingsaspecten meegewogen te laten worden bij transacties of financiering van gebouwen.
Eenduidige registratie van funderingsonderzoeken en herstelprojecten.
Structurele keuzes te maken bij (grond)waterbeheer en vergunningverlening, waarbij de gevolgen voor funderingen worden meegenomen.

Daarnaast moet de ondersteuning voor eigenaren worden verbeterd. Gemeenten moeten in staat zijn om inwoners te helpen bij het oplossen van funderingsproblemen. Hierbij is samenwerking tussen gemeenten en andere partijen essentieel.

De Rol van het Kabinet

Het kabinet ziet een eigen rol in de aanpak van funderingsproblematiek. Hoewel woningeigenaren verantwoordelijk zijn voor funderingsherstel, is er ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid van de overheid. Het kabinet stelt 56 miljoen euro beschikbaar voor ondersteuning van woningeigenaren. Minister Keijzer benadrukt dat funderingsherstel en preventie zowel financiële als leefbaarheidsaspecten omvatten. De minister wil samen met gemeenten kijken of de funderingsopgave te koppelen is met structurele verbeteringen in leefbaarheid en veiligheid.

De Aanpak van de VNG

De VNG is een belangrijke speler in de nationale aanpak van funderingsproblematiek. Het netwerk funderingen, dat onderdeel is van de VNG, biedt een platform voor gemeenten om kennis, ervaring en inzichten te delen. Het netwerk heeft als doel om gemeenten te ondersteunen bij het aanpakken van funderingsproblematiek. Daarnaast werkt de VNG aan een lobby voor het rijk om systeemveranderingen aan te dringen.

De VNG benadrukt dat gemeenten in staat moeten zijn om inwoners te ondersteunen bij funderingsproblemen. Dit geldt zowel voor gemeenten die al bekend zijn met het onderwerp als voor die die nog in ontwikkeling zijn. De VNG is op zoek naar gemeenten die geïnteresseerd zijn in het netwerk en wil hierbij extra leden toevoegen.

Conclusie

Funderingsproblematiek is een complexe kwestie die niet alleen bouwkundige aspecten omvat, maar ook maatschappelijke en financiële impact heeft. De rol van gemeenten in de nationale aanpak is cruciaal. Zij moeten voorkomen dat funderingsproblemen ontstaan, informatie beschikbaar maken voor kopers en huurders, en inwoners ondersteunen bij het oplossen van funderingsproblemen.

De huidige aanpak van het kabinet benadrukt samenwerking, transparantie, en systeemverandering. Het is essentieel dat gemeenten, waterschappen, en provincies actief meewerken aan het opstellen en uitvoeren van preventieve plannen. Ook is het belangrijk dat woningeigenaren en huurders in staat zijn om funderingsproblemen te herkennen en terecht te komen bij professionele ondersteuning.

Door middel van subsidies, onderzoeksfondsen, en kennisuitwisseling kan Nederland beter voorbereid worden op de groeiende funderingsproblematiek. Een landelijke aanpak is nodig, die zowel preventief als duurzaam is, en waarbij alle partijen hun rol spelen.