Geo-informatie en funderingsbeheer in Zaanstad: een overzicht voor woningbouwers en renoverende eigenaren

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

In de gemeente Zaanstad, net zoals in veel historische steden in de Nederlandse regio, speelt de fundering van gebouwen een cruciale rol in het behoud van de leefbaarheid en veiligheid van de woningen. Door de aard van de bodem en het gebruik van houten palen in de fundering van velen van de woningen is er al jaren een systeem in werking dat zorgt voor continue toezicht en preventie van mogelijke problemen. Deze toezichtsmaatregelen vallen onder het domein van geo-informatie en worden uitgevoerd door landmeters en hun assistenten.

In dit artikel wordt ingegaan op de specifieke situatie van funderingsbeheer in Zaanstad, met een nadruk op de praktische uitvoering van de meet- en toezichtsactiviteiten. We zullen ook de rol van de gemeente, de betrokken partijen en eventuele hervormingen in het toezichtsbeleid bespreken, inclusief de toepassing van sociale maatregelen in het werkgelegenheidsbeleid. Het artikel is gericht op woningeigenaren, renoverende particulieren en professionals in de bouwsector die geïnteresseerd zijn in het begrijpen van de geo-informatie- en funderingsstrategie van Zaanstad.

Inleiding

Zaanstad is een gemeente met een rijke geschiedenis, waarin vele woningen op houten paalconstructies zijn gebouwd. Deze funderingssystemen zijn gevoelig voor veranderingen in het grondwaterpeil en kunnen in de loop van de tijd aan zakkingsproblemen gaan lijden. Daarom is het gemeentelijk beleid gericht op het voortdurend monitoren van de stabiliteit van deze woningen via geo-informatie. Dit proces, bekend als deformatiemetingen of zakkingsmetingen, helpt om risico’s op tijd te signaleren en maatregelen te nemen bij nodig.

De verantwoordelijkheid voor deze geo-informatie ligt bij MUG Ingenieursbureau, een externe partij die opdracht krijgt van de gemeente Zaanstad. Omdat de gemeente zelf geen landmeters in dienst heeft, worden de metingen uitgevoerd door een team van landmeters en meetassistenten. Deze metingen zijn preventief van aard en worden regelmatig uitgevoerd om mogelijke veranderingen in de fundering vroegtijdig op te sporen.

De houten paalconstructie in Zaanstad

De meeste woningen in Zaanstad zijn op houten paalconstructies gebouwd. Deze funderingssystemen zijn ontworpen om op zachte grond te kunnen functioneren, maar ze zijn gevoelig voor veranderingen in de bodemvochtigheid. De houten palen zijn ondergedompeld in grondwater, wat normaal gesproken de stabiliteit van de fundering zorgt. Echter, wanneer het grondwaterpeil verandert — bijvoorbeeld door droogte of door menselijke activiteiten zoals grondwaterverlaging — kan de stabiliteit van de paalconstructie worden beïnvloed.

De houten palen kunnen beginnen te rotten wanneer ze gedeeltelijk uit het water komen. Dit proces kan leiden tot zakkingsproblemen en in ernstige gevallen tot instabiliteit van het gebouw. Daarom is het belangrijk om de fundering van deze woningen regelmatig te monitoren.

De rol van de gemeente en MUG Ingenieursbureau

De gemeente Zaanstad heeft sinds 2017 een project genaamd “landmeetkundig werk Gemeente Zaanstad” uitbesteed aan MUG Ingenieursbureau. Deze uitbesteding betreft hoofdzakelijk deformatiemetingen, ook wel zakkingsmetingen genoemd. Deze metingen worden uitgevoerd door een team van landmeters en meetassistenten, die regelmatig langs de woningen rijden om eventuele veranderingen in de fundering op te sporen.

Wanneer een meting aangeeft dat een gebouw aan het verzakken is, komt de gemeentelijke organisatie toezicht en handhaving in actie. Samen met de eigenaar van het betreffende object wordt dan bepaald of er maatregelen nodig zijn om de fundering te herstellen. Dit kan variëren van het uitvoeren van kleine herstellingen tot het volledig herstellen van de fundering.

Sociale impact: SROI en werkgelegenheid

Een interessant aspect van het project is de toepassing van de Social Return on Investment (SROI). Dit is een beleidsinstrument dat gericht is op het creëren van werkgelegenheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. In het contract met MUG Ingenieursbureau is een inspanningsverplichting opgenomen, waarin staat dat 5% van de jaaromzet moet worden geïnvesteerd in SROI.

MUG Ingenieursbureau heeft actief contact opgenomen met het Werkgevers Service Punt (WSP) Zaanstreek-Waterland om landmeetassistenten te werven uit de lokale gemeenschap. Dit beleid helpt niet alleen om de funderingssituatie in Zaandam en omgeving te monitoren, maar draagt ook bij aan de sociale cohesie en de lokale economie.

Deformatiemetingen in de praktijk

Deformatiemetingen zijn een essentieel onderdeel van het funderingsbeheer in Zaanstad. Het betreft het monitoren van eventuele veranderingen in de positie of hoogte van gebouwen. Deze metingen worden uitgevoerd met behulp van geavanceerde meettechnieken, waaronder GPS-metingen en meetpunten die aan de zijden van gebouwen zijn aangebracht.

De meetpunten zijn meestal klein en discreet, zodat ze niet in de weg staan van het dagelijks gebruik van de woning. Ze worden op strategische punten geplaatst, bijvoorbeeld op de hoeken van het gebouw of op plekken waar vorige metingen aanwijzen dat de fundering gevoelig is voor veranderingen.

Wanneer een meetassistent een meting uitvoert, worden de gegevens vergeleken met eerdere metingen. Als er een afwijking wordt geconstateerd — bijvoorbeeld een zakkingsbeweging van meerdere millimeters — wordt dit aan de gemeente gemeld. De gemeente kan dan bepalen of er actie moet worden genomen.

Oorzaken van zakkingsproblemen

Zakkingsproblemen in gebouwen met houten paalconstructies kunnen verschillende oorzaken hebben. De meest voorkomende oorzaken zijn:

Veranderingen in het grondwaterpeil: Wanneer het grondwaterpeil daalt, kunnen de houten palen gedeeltelijk droog vallen, wat kan leiden tot rottingsprocessen.
Natuurlijke veroudering van de palen: Na jaren van gebruik kunnen de palen slijten of slechter worden, wat de stabiliteit van de fundering kan beïnvloeden.
Menselijke activiteiten: Activiteiten zoals grondwaterverlaging, grondverzet of bouwactiviteiten in de directe omgeving van het gebouw kunnen het grondwaterpeil veranderen en zo indirect bijdragen aan zakkingsproblemen.

Het doel van de deformatiemetingen is om deze risico’s vroegtijdig te detecteren en maatregelen te nemen voordat de problemen zich verergeren.

Toezicht en handhaving

Wanneer een deformatiemeting aantoont dat een gebouw aan het verzakken is, komt de gemeentelijke organisatie toezicht en handhaving in actie. Deze organisatie is verantwoordelijk voor het monitoren van de leefomgeving en het handhaven van de funderingsveiligheid in de gemeente.

De eerste stap in het proces is het onderzoek naar de oorzaak van de zakkingsbeweging. Dit kan bijvoorbeeld een inspectie van de fundering inhouden, waarbij wordt gekeken of de houten palen nog stevig in de grond zitten of of er al sprake is van rotting of instorting. Aan de hand van deze inspectie wordt bepaald of er maatregelen nodig zijn om de fundering te herstellen.

Als de situatie kritisch is, wordt er contact opgenomen met de eigenaar van het gebouw. Samen wordt dan bepaald welke maatregelen nodig zijn. Dit kan variëren van het herstellen van een enkele paal tot het volledig herstellen van de fundering. In sommige gevallen is het nodig om het grondwaterpeil in de omgeving van het gebouw te herstellen om te voorkomen dat het probleem zich verder ontwikkelt.

Toekomstige ontwikkelingen en hervormingen

In het kader van de voorbereiding op de toekomstige Omgevingswet, zijn de regels over de fysieke leefomgeving in Zaanstad onderworpen aan een hervorming. De gemeente Zaanstad heeft de regels uit verschillende verordeningen samengebracht in één nieuwe verordening, de Verordening fysieke leefomgeving Zaanstad (VFL). Deze verordening is bedoeld als een tussenstap naar het toekomstige omgevingsplan, dat onder de Omgevingswet zal vallen.

De hervorming van de regelgeving betreft onder andere de regels rondom bodemsanering, ondergrondse infrastructuur en het plaatsen van voorwerpen op openbare plaatsen. Deze regels zijn nu samengevoegd in één verordening, wat de toezichtsactiviteiten van de gemeente efficiënter kan maken.

Bodemsanering en meldingsverplichtingen

Een van de belangrijkste onderdelen van de nieuwe verordening is de regelgeving rondom bodemsanering. Er zijn duidelijke meldingsverplichtingen voor personen die voornemens zijn om bodemsaneringswerkzaamheden uit te voeren. Deze melding moet worden gedaan vijf werkdagen voor aanvang van de werkzaamheden via de website van de gemeente Zaanstad.

Na afloop van de bodemsanering moet een melding worden gedaan van de einddatum van de werkzaamheden. Daarnaast moet binnen vijftien weken na beëindiging van de sanering een bodemevaluatieverslag worden ingediend bij burgemeester en wethouders. Dit verslag bevat gegevens over de sanering van zowel de grond als het grondwater, indien van toepassing.

Plaatsen van voorwerpen op openbare plaatsen

Een ander belangrijk onderdeel van de verordening is de regelgeving rondom het plaatsen van voorwerpen op openbare plaatsen. Deze regelgeving is bedoeld om de leefbaarheid van de openbare ruimte te waarborgen en ongewenste situaties zoals onveiligheid of ontsiering te voorkomen.

In de verordening staat beschreven dat burgers en bedrijven verantwoordelijk zijn voor het correct plaatsen van voorwerpen zoals reclameborden, containers en tijdelijke bouwobjecten. Het is verboden om voorwerpen te plaatsen indien dit de verkeersveiligheid in gevaar brengt of indien het aan de voorwaarden in de regelgeving niet voldoet.

In sommige gebieden is het zelfs verboden om voorwerpen te plaatsen. Bijvoorbeeld in het gebied Inverdan is het verboden om enige voorwerpen te plaatsen, zoals plantenbakken of tijdelijke constructies. Deze regels zijn vastgesteld door burgemeester en wethouders en kunnen worden aangepast wanneer nodig is.

Digitale toegankelijkheid van gemeentelijke diensten

Naast de funderings- en toezichtsactiviteiten in Zaanstad, speelt digitale toegankelijkheid ook een rol in het functioneren van gemeentelijke diensten. De gemeente Zaanstad is verantwoordelijk voor de digitale toegankelijkheid van 21 websites en mobiele apps. De toegankelijkheid van deze websites en apps wordt gemeten aan de hand van wettelijke verplichtingen en successcriteria.

Tot op heden voldoen slechts 2 van de 21 websites en apps aan de wettelijke verplichting voor digitale toegankelijkheid. Dit betekent dat er ruimte is voor verbetering, vooral met betrekking tot de toegankelijkheid van digitale formulieren en meldsystemen die door de gemeente worden gebruikt.

De gemeente Zaanstad werkt aan het verbeteren van de digitale toegankelijkheid van haar diensten. Dit is belangrijk, omdat het voor een groot deel van de bevolking essentieel is om online te kunnen communiceren met de gemeente, bijvoorbeeld bij het indienen van meldingen, aanvragen of rapporten.

Conclusie

Zaanstad is een gemeente met een complexe situatie rondom funderingsbeheer. Door de aard van de houten paalconstructies en de gevoeligheid van deze funderingssystemen voor veranderingen in het grondwaterpeil, is het nodig om een actief toezichtsbeleid te hanteren. De gemeente Zaanstad heeft daarom een systeem opgezet waarbij externe landmeters regelmatig deformatiemetingen uitvoeren om mogelijke zakkingsproblemen vroegtijdig te detecteren.

De samenwerking met MUG Ingenieursbureau en het gebruik van SROI-maatregelen tonen aan dat de gemeente niet alleen gericht is op het behoud van de funderingsveiligheid, maar ook op het creëren van sociale waarde. De hervorming van de regelgeving rondom fundering, bodemsanering en het plaatsen van voorwerpen op openbare plaatsen zorgt voor een efficiënter en transparanter toezichtsbeleid.

Tenslotte speelt digitale toegankelijkheid een steeds belangrijkere rol in de communicatie tussen de gemeente en haar burgers. Hoewel er nog ruimte is voor verbetering, is de gemeente Zaanstad bezig om haar digitale diensten aan te passen aan de wettelijke eisen.

Voor woningeigenaren en renoverende particulieren is het belangrijk om bewust te zijn van de situatie rondom funderingsbeheer in Zaanstad. Het regelmatig monitoren van de fundering van een woning en het indienen van meldingen bij de gemeente kan helpen om mogelijke problemen te voorkomen. Bovendien is het handig om te weten dat de gemeente samenwerkt met externe partijen en sociale maatregelen toepast om het funderingsbeheer zoveel mogelijk te verbeteren.