Grondwater en funderingsproblematiek met grenen paalhout in Haarlem

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

In Nederland, en met name in historische stadsdelen zoals Haarlem, zijn funderingsproblemen op houten palen al jarenlang een urgente kwestie. Deze problemen worden verergerd door veranderende grondwaterstanden en biologische aantasting van het hout. In de stad Haarlem is men zich bewust van deze risico’s, en worden verschillende maatregelen en pilots opgezet om schade tegen te gaan of te voorkomen. Deze artikel verschaft een overzicht van de situatie in Haarlem, de rol van grenenhout in funderingsconstructies, de aard van de biologische aantasting, en mogelijke oplossingen voor funderingsherstel.

Inleiding

De meeste woningen in Haarlem zijn historisch op houten paalfunderingen gebouwd. Deze paalconstructies zijn traditioneel gemaakt van verschillende houtsoorten, waaronder grenenhout. Vanwege de specifieke celstructuur van grenenhout is het gevoeliger voor biologische aantasting, met name door bacteriën die onder water actief zijn. Deze aantasting leidt geleidelijk tot verslechtering van de draagkracht van de fundering en kan uiteindelijk tot verzakkingen en schade aan het gebouw leiden.

Veranderingen in het grondwaterpeil, zoals gevolg van droogtes of klimaatverandering, verhersen het probleem en maken het dringender dan ooit. De gemeente Haarlem, samen met woningcorporaties en onderzoeksinstituten, is op zoek naar duurzame en kostenefficiënte oplossingen om de funderingsproblematiek in de hand te houden. In dit artikel worden de oorzaken, gevolgen en maatregelen in kaart gebracht, met een focus op het gebruik van grenenhout in de stad Haarlem.

De rol van grenenhout in funderingsconstructies

Historische context

In de verre bouwgeschiedenis van Nederland, met name in de zuidelijke regio’s zoals Haarlem, zijn houten funderingspalen vaak gemaakt van grenenhout. Dit hout was goed beschikbaar, redelijk stevig en geschikt voor de constructie van funderingen. Tot in de jaren 1970 was het gebruik van grenenhout voor funderingsconstructies nog toegestaan. In dat jaar is het gebruik echter stopgezet vanwege het hoge risico op biologische aantasting, vooral door bacteriën die actief zijn onder water.

Kenmerken van grenenhout

Grenenhout is gekenmerkt door een open celstructuur, wat het gevoeliger maakt voor biologische aantasting. Deze structuur faciliteert de doorstroming van water, een essentieel onderdeel voor de activiteit van bacteriën die hout aantasten. In tegenstelling tot andere houtsoorten, zoals larch of eik, is grenenhout dus niet geschikt voor langdurige onderwateropslag of funderingsconstructies die continu onder grondwater staan.

Biologische aantasting van funderingspalen

Mechanismen van aantasting

Onderzoek laat zien dat bacteriële aantasting van hout onder water een complex proces is. Er zijn verschillende soorten bacteriën betrokken bij de afbraak van houtstructuren. Deze soorten hebben echter meestal samenwerking nodig om effectief hout aan te tasten. Bovendien zijn deze bacteriën afhankelijk van waterstromen binnen de houten palen om contact met elkaar te maken en hun proces te kunnen voortzetten.

Verlies van draagkracht

Door deze aantasting verliest een funderingspaal elk jaar gemiddeld ongeveer 1 millimeter aan draagkracht. Hoewel dit lijkt op een klein verlies, leidt het op lange termijn tot een significante vermindering van de stabiliteit van de fundering. In combinatie met veranderende grondwaterstanden, zoals droogteperiodes of wisselende natte en droge omstandigheden, verergeren de problemen.

Grondwater en funderingsstabiliteit

Invloed van grondwaterpeil

Funderingspalen zijn historisch gemaakt om onder het grondwaterpeil te staan. Dit is essentieel, omdat droog hout sneller rotten en aangevallen kan worden door schimmels of bacteriën. Wanneer het grondwaterpeil daalt, zoals gevolg van droogte of veranderende klimatologische omstandigheden, kunnen funderingspalen droog komen te staan. Dit zorgt voor een versnelde verslechtering van de houtstructuur en kan uiteindelijk leiden tot verzakkingen.

Klimaatverandering en droogte

De opwarming van het klimaat en de toename van extreme weersomstandigheden, zoals langdurige droogtes, versterken het risico op funderingsproblemen. In Haarlem, zoals in andere steden in Nederland, is dit een groeiend probleem. De combinatie van droogte en biologische aantasting van hout zorgt voor een verdieping van de funderingsproblematiek.

Funderingsherstel in Haarlem

Samenwerking tussen gemeente en woningcorporaties

De gemeente Haarlem is bewust van de risico’s die funderingsproblematiek met zich meebrengt. Daarom heeft ze samen met woningcorporaties zoals Pré Wonen een stappenplan opgesteld voor funderingsherstel. Dit plan houdt onder andere in dat funderingsherstel bij woningen die naast elkaar staan gelijktijdig kan worden uitgevoerd. Op die manier kunnen de kosten worden verdeeld en wordt de totale last per huishouden verminderd.

Herstelmogelijkheden

Er zijn verschillende maatregelen beschikbaar voor funderingsherstel. Een bekende methode is het herstellen van de fundering met behulp van Sobu-palen®. Deze methode is minimaal invasief en zorgt voor een stabielere fundering zonder grote overlast voor de bewoners. Alternatieven zoals ondergrondse injecties of versterking van bestaande funderingen zijn ook mogelijk, maar vereisen vaak een gedetailleerd onderzoek en professionele hulp.

Kosten en financiële ondersteuning

Funderingsherstel is een kostbare ingreep. Volgens een van de woningcorporaties in Haarlem bedragen de kosten ongeveer 60.000 euro per woning. Daarnaast is het vaak nodig om ook andere onderdelen van het huis, zoals de vloer of de fundamenten, te renoveren. Dit leidt tot hoge totale kosten die soms financieel niet haalbaar zijn.

Voor woningeigenaren die moeite hebben met de financiering van funderingsherstel, is het Fonds Duurzaam Funderingsherstel beschikbaar. Dit fonds biedt leningen aan om funderingsherstel te financieren. De voorwaarden en mogelijkheden zijn beschreven op de website van het fonds.

Pilotproject in Haarlem: Bacteriële aantasting bestrijden

Onderzoek en innovatie

Om de biologische aantasting van funderingspalen te bestrijden, is in Haarlem een pilotproject opgestart. Deze pilot wordt uitgevoerd in samenwerking met onderzoeksinstituten zoals Stichting Hout Research (SHR), de Universiteit van Gent (UGent) en woningcorporatie Pré Wonen. Het doel van de pilot is om een oplossing te ontwikkelen die de waterstromen in de funderingspalen tegen kan gaan en daarmee de aantasting door bacteriën kan stoppen.

Methode en experimenten

In laboratoriumomstandigheden zijn al twee methodes getest. De eerste methode bestond uit het toevoegen van zuurstof en suiker aan het grondwater. Deze actieve ingrediënten stimuleren micro-organismen die slijm produceren, wat de houtstructuur kan verstopten. De tweede methode houdt in het toepassen van waterglas, een vloeibare zandachtige substantie die het hout kan verstopten. Beide methodes zijn succesvol gebleken in het laboratorium.

Nu is het de vraag of deze oplossingen ook in de praktijk werken. De pilot in Haarlem is daarom opgestart om dit te testen. In dit project worden sensoren gebruikt om de waterstromen in de funderingspalen te meten. De gegevens uit deze pilot zullen helpen bij het ontwikkelen van een commercieel toepasbare methode die schade aan funderingen kan voorkomen.

Verwachtingen

Woningcorporatie Pré Wonen, die betrokken is bij de pilot, heeft hoge verwachtingen. Volgens hun projectleider is het funderingsherstel momenteel een erg kostbare ingreep. Als de pilot succesvol is, kan dit leiden tot aanzienlijke kostenbesparingen. Minder sloop en nieuwbouw betekent namelijk minder geld uitgeven en minder overlast voor huurders.

Funderingsproblematiek in oude stadsdelen

Urgente situatie in Haarlem en andere steden

Funderingsproblemen zijn niet beperkt tot Haarlem. In andere steden zoals Amsterdam, Rotterdam, Dordrecht en Schiedam worden vergelijkbare situaties waargenomen. De meeste woningen in deze steden zijn ook op houten paalconstructies gebouwd, en verkeren deze funderingen momenteel in gevaar door biologische aantasting en veranderende klimatologische omstandigheden.

Aanpak door gemeenten

De gemeenten en woningcorporaties zijn bewust van deze risico’s. Ze organiseren digitaal funderingslokettens en servicepunten waar woningeigenaren terecht kunnen voor advies en ondersteuning. Daarnaast worden stappenplannen ontwikkeld om funderingsproblemen op te lossen. Deze plannen geven richtlijnen over hoe funderingsonderzoek kan worden uitgevoerd en welke herstelmogelijkheden beschikbaar zijn.

Conclusie

De funderingsproblematiek in Haarlem is een urgente kwestie die door meerdere factoren verergert wordt. De combinatie van biologische aantasting van hout, veranderende grondwaterstanden en klimaatverandering leidt tot verslechtering van funderingsconstructies en kan uiteindelijk tot schade en verzakkingen leiden. In de stad Haarlem zijn maatregelen en pilots opgestart om de situatie in de hand te houden en mogelijke oplossingen te ontwikkelen.

De pilotprojecten en onderzoeken geven hoop dat er in de toekomst duurzame en kostenefficiënte oplossingen beschikbaar komen. Voor woningeigenaren en gemeenten is het belangrijk om bewust te zijn van de risico’s en de beschikbare maatregelen. Door samenwerking en innovatie kan de funderingsproblematiek in Haarlem en andere steden in de gaten worden gehouden en beheerst worden.

Bronnen

grondwater