Funderingsproblematiek en grondwater: een complexe relatie in de bouw

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

Funderingsproblematiek en grondwater zijn in de bouw en renovatie wereld onderwerpen die vaak complex en technisch van aard zijn. Echter, met de toenemende aandacht voor duurzaam bouwen en de impact van klimaatverandering op de ondergrond, is het belang van goed begrip van deze thema’s groter geworden. In dit artikel belichten we de interactie tussen grondwater en funderingssystemen, met een specifieke aandacht voor de zogenaamde fundering op staal. We zullen de onderliggende mechanismen, mogelijke problemen en aanpakken bespreken, op basis van recente kennis en ervaringen.

Inleiding: Grondwater en funderingsstabiliteit

Grondwater speelt een cruciale rol in de stabiliteit van funderingen. Het grondwaterpeil beïnvloedt de druk in de bodem, de draagkracht en de mogelijkheid tot bodemdaling. Funderingen moeten daarom altijd op een stabiele ondergrond worden aangebracht, waarbij de interactie met grondwater zorgvuldig in kaart wordt gebracht.

Een van de oudere funderingstechnieken die regelmatig wordt genoemd in het kader van funderingsproblematiek is de zogenaamde fundering "op staal". Dit is echter geen fundering die letterlijk uit staal bestaat, maar verwijst naar een constructie die op een zandlaag rust en een plat funderingselement bevat. Deze methode is vooral gebruikt in de jaren 60 en 70, en kan gevoelig zijn voor veranderingen in het grondwaterpeil.

In de afgelopen jaren is er een toenemende aandacht geweest voor funderingsproblematiek in stedelijke gebieden, vooral in het rivierengebied. Hier zijn de grondwaterpeilen vaak sterk variabel, en kan dit leiden tot bodemdaling, scheefzakken en andere problemen. Bouwbedrijven, gemeenten en experts zoals KCAF, Aveco de Bondt en TNO hebben zich hiermee intensief bezig gehouden.

In het volgende deel zullen we de technische aspecten van funderingen op staal bespreken, waarna we ingaan op de invloed van grondwater en bodemdaling, en tenslotte de huidige situatie en aanpakken.

Wat is een fundering op staal?

Een fundering op staal is een constructie waarbij het gewicht van een gebouw wordt afgedragen op een plat funderingselement dat wordt geplaatst net onder het grondoppervlak. Deze funderingstype is ontworpen om op een zandlaag te rusten, en heeft daarom weinig of geen diepte in de ondergrond.

De term "fundering op staal" is afgeleid van het oudhollands en betekent in feite "op de beschikbare ondergrond". In tegenstelling tot wat men zou kunnen denken, bevat de fundering op staal geen staal als materiaal. Het is dus belangrijk om het technische begrip van deze fundering goed te hebben, omdat verkeerde voorstellingsbeelden kunnen leiden tot onjuiste beslissingen bij de bouw of renovatie.

Deze fundering is vooral geschikt voor droge zandgrond, waarin de stabiliteit van de bodem niet verstoord wordt door water. Kleigrond, die veel water vast kan houden, is daarentegen ongeschikt voor een fundering op staal. Wanneer een fundering op klei wordt geplaatst, en het grondwaterpeil stijgt of de ondergrond nat wordt, kan de bodem snel verliezen in draagkracht. Hierdoor kan de fundering doorzakken en het gebouw scheefzakken of scheurtjes ontstaan.

Het is dus essentieel om bij een bouwproject of renovatie de ondergrond grondig te analyseren, met name als het om een fundering op staal gaat. Hierbij is het belangrijk om te weten of de bodem droog is, en of de grondwaterstanden stabiel genoeg zijn.

De invloed van grondwater op funderingen

Grondwater is een essentieel element in de bouw, maar kan ook een bron van problemen zijn. De interactie tussen grondwater en fundering is complex en afhankelijk van verschillende factoren, zoals de aard van de ondergrond, de diepte van de fundering, en de regelmaat waarmee het grondwaterpeil verandert.

Een van de belangrijkste risico’s is bodemdaling, een verschijnsel waarbij de bodem zakt door verlies van stijfheid of drukveranderingen. In de Randstad zijn er al geruime tijd kennis en ervaring opgebouwd in het detecteren en herstellen van funderingsproblematiek veroorzaakt door bodemdaling. In andere regio’s, zoals het rivierengebied, is dit nog een relatief nieuwe uitdaging voor gemeenten en aannemers.

Bij funderingen op staal kan een verhoogd grondwaterpeil leiden tot vochttoetreding in de bodem. Dit heeft als gevolg dat de ondergrond minder sterk wordt, wat kan resulteren in doorzakking van de fundering en schade aan het gebouw. In dergelijke gevallen is het belangrijk om de grondwaterstanden te monitoren en eventueel maatregelen te nemen om de stabiliteit van de fundering te behouden.

Een ander risico is schimmelaanval en vochtproblemen. Wanneer de fundering op staal op een te lage diepte wordt aangebracht en het grondwaterpeil stijgt, kan er vocht in het gebouw terechtkomen. Dit kan leiden tot schimmelschade, vooral in muren en vloeren. Voor dergelijke situaties is het essentieel om de afstand tussen de fundering en het grondwaterpeil te controleren, en eventueel herstelmaatregelen te overwegen.

Funderingsproblematiek in stedelijke gebieden

In stedelijke gebieden zijn funderingsproblematiek en bodemdaling vooral opgevallen in gebieden met oude infrastructuur en panden. In het stedelijk gebied is de aandacht voor deze kwesties groter geworden, omdat de schade vaak duidelijk zichtbaar is: scheve huizen, scheuren in muren, of ongelijke vloeren. Deze problemen zijn vaak het gevolg van houten palen die verrotten door lage grondwaterstanden, of van funderingen die niet voldoende diep genoeg zijn geplaatst.

In de Randstad zijn er al veel jaren ervaring opgebouwd met het in kaart brengen en herstellen van funderingsschade. Daar is nu kennis beschikbaar bij zowel overheden als aannemers. In andere regio’s, zoals het rivierengebied, is deze kennis nog beperkt, en is er een noodzaak om samen te werken en ervaring te delen.

Aveco de Bondt speelt een belangrijke rol in het bundelen en verdelen van kennis rondom funderingsproblematiek. Het bedrijf helpt gemeenten bij het verzamelen en analyseren van gegevens, zoals grondwaterstanden en archiefinformatie. Op basis van deze data worden inzichten verkregen over de risico’s en de beste aanpak. Dit helpt gemeenten om betere beslissingen te nemen en te groeien in het beheer van funderings- en grondwaterschade.

Een van de uitdagingen is echter dat funderingsproblematiek vaak niet direct zichtbaar is. In veel gevallen zijn de eerste tekenen van schade klein, zoals kleine scheuren in de muur of ongelijke vloeren. Pas bij verdere inspecties wordt duidelijk dat er een serieuze funderingsproblematiek aanwezig is. Dit benadrukt de noodzaak van regelmatige inspecties en monitoring van grondwaterstanden.

Huidige situatie en aanpak

De huidige situatie in Nederland is gekenmerkt door een toenemende aandacht voor funderingsproblematiek, vooral in regio’s waar oudere panden en infrastructuur gevoelig zijn voor bodemdaling en veranderingen in grondwaterstanden. In de media is dit onderwerp recentelijk opnieuw aan de orde gekomen, bijvoorbeeld in het NOS journaal en RTL Nieuws. Hoewel dit goed is om bewustwording te vergroten, zijn er ook kritische opmerkingen gemaakt over sommige uitspraken in deze uitzendingen.

Een voorbeeld is de uitspraak dat "als alles zakt, ontstaan er natuurlijk geen problemen". Dit is volgens experts niet correct, omdat funderingsproblematiek zich vooral op het verschil in zinking toont. Een gebouw dat gelijk zakt met de omgeving, kan op het eerste gezicht geen schade vertonen, maar wanneer het zakt in een ongelijke mate of scheef, kunnen er zware constructieproblemen ontstaan.

In het kader van de huidige situatie is het essentieel dat zowel particulieren als overheden zich goed informeren over de risico’s en mogelijke maatregelen. Voor particulieren is het belangrijk om tijdens een koopbeslissing of renovatie de historie van het pand en de ondergrond te laten onderzoeken. Voor overheden is het noodzakelijk om samen te werken met experts en bedrijven die ervaring hebben met funderingsproblematiek.

Aanbevelingen en best practices

Tijdens het bouwen of renoveren van een pand is het van groot belang om de interactie tussen fundering en grondwater te begrijpen en te beheren. Hieronder geven we enkele aanbevelingen en best practices die gebaseerd zijn op de kennis en ervaringen die in de voorgaande paragrafen zijn besproken.

Analyse van de ondergrond en grondwaterstanden: Voordat een bouwproject begint, moet een grondonderzoek worden uitgevoerd. Dit onderzoek moet de aard van de ondergrond, de voorkomende grondsoorten (zoals zand of klei), en de grondwaterstanden bepalen. Dit is essentieel om te bepalen of een fundering op staal geschikt is of of een andere funderingstechniek nodig is.
Kies de juiste funderingstype: Op basis van de ondergrondanalyse moet een geschikte fundering worden gekozen. Funderingen op staal zijn bijvoorbeeld alleen geschikt voor droge zandgrond. Voor kleigrond of gebieden met een hoog grondwaterpeil zijn andere technieken, zoals paalfunderingen of diepere funderingen, vaak beter aangewezen.
Monitoring van grondwaterstanden: Na bouw of renovatie is het belangrijk om de grondwaterstanden regelmatig te monitoren. Dit helpt om vroegtijdig signalen van bodemdaling of funderingsproblematiek op te sporen. In sommige gevallen is het ook nodig om maatregelen te nemen, zoals het afvoeren van overtollig water of het stabiliseren van de ondergrond.
Regelmatige inspecties: Zelfs na een compleet bouwproject of renovatie kan funderingsproblematiek zich later ontwikkelen. Het is daarom aan te raden om regelmatig inspecties uit te voeren, vooral in oude panden of gebieden met een historische funderingsproblematiek. Tijdige detectie van schade kan helpen om grotere problemen te voorkomen.
Zoek expertadvies bij twijfel: Funderingsproblematiek is een complexe en technische kwestie. Als er twijfel is over de geschiktheid van een fundering of het risico op schade, is het verstandig om expertadvies in te winnen. Er zijn specialisten en organisaties, zoals KCAF en Aveco de Bondt, die ervaring hebben met funderingsproblematiek en bodemdaling.
Bewustwording en educatie: Voor zowel particulieren als overheden is het belangrijk om bewust te worden van de risico’s en de aanpak van funderingsproblematiek. Informatie, opleiding en samenwerking zijn essentieel om ervoor te zorgen dat funderingsproblematiek niet tot grotere schade leidt.

Conclusie

Funderingsproblematiek en grondwater zijn onderwerpen die vaak complex en technisch van aard zijn. Echter, met de toenemende aandacht voor duurzaam bouwen en de impact van klimaatverandering op de ondergrond, is het belang van goed begrip van deze thema’s groter geworden. In dit artikel hebben we de interactie tussen grondwater en funderingssystemen besproken, met een specifieke aandacht voor de zogenaamde fundering op staal.

De fundering op staal is een oudere techniek die vaak wordt gebruikt in droge zandgrond. Echter, bij veranderingen in grondwaterstanden kan deze fundering gevoelig zijn voor schade. Het is daarom essentieel om de ondergrond en grondwaterstanden grondig te analyseren voordat een bouwproject of renovatie begint.

Bij funderingsproblematiek in stedelijke gebieden is het belangrijk om samen te werken en ervaring te delen. In sommige regio’s is er al veel kennis opgebouwd, terwijl andere regio’s nog op weg zijn. Het is daarom aan te raden om samenwerking te zoeken met experts en organisaties die ervaring hebben met funderingsproblematiek en bodemdaling.

Ten slotte zijn er een aantal aanbevelingen en best practices die kunnen helpen bij het beheren van funderingsproblematiek. Dit omvat de analyse van de ondergrond en grondwaterstanden, het kiezen van de juiste funderingstype, het monitoren van grondwaterstanden, regelmatige inspecties, en het zoeken naar expertadvies bij twijfel.