Houten funderingen in Nederland: Risico’s, herkenning en oplossingen

Published by Redactie on juli 25, 2025 | Category fundering

In Nederland zijn honderdduizenden woningen op houten funderingen gebouwd, met name in de periode voor 1970. Deze funderingen, die historisch gezien vaak nodig waren op weinig draagkrachtige grond, zijn gevoelig voor schade door verrotting, bacteriën en klimaatverandering. In dit artikel bespreken we het gebruik van houten funderingen, de risico’s die erbij horen, hoe funderingsproblemen herkend kunnen worden en welke oplossingen er in overweging genomen kunnen worden.

Wat is een houten fundering?

Een houten fundering bestaat uit langere houten palen die in de grond zijn geslagen tot een draagkrachtige laag, zoals zand. Deze palen dragen het gewicht van het gebouw en voorkomen dat het in de zachte grond zakt. In Nederland zijn houten paalfunderingen vooral gebruikt in gebieden met een zwakke bodemsamenstelling, zoals veen of klei. Deze funderingssystemen zijn historisch gezien cruciaal geweest voor het bouwen van woningen in zachte grondgebieden.

Er zijn verschillende typen houten funderingen. De Amsterdamse fundering bevat bovendien horizontale houten balken op de palen, terwijl de Rotterdamse fundering voornamelijk bestaat uit langshout. In beide gevallen is hout de hoofdbestanddeel van de fundering, wat gevoelig is voor schade, vooral bij veranderingen in grondwaterstanden.

Een houten fundering is meestal nodig als de bovenste lagen van de grond niet sterk genoeg zijn om het gewicht van een gebouw te dragen. In die gevallen worden palen in de grond geslagen tot een stevige laag, zoals een zandlaag. Houten palen zijn in dit opzicht gunstig, omdat hout onder water goed is beschermd tegen verrotting. Echter, als de palen boven het grondwater komen te liggen – bijvoorbeeld door droogte of klimaatverandering – kunnen ze gaan rotten, wat funderingsproblemen kan veroorzaken.

Risico’s van houten funderingen

Hoewel houten funderingen in hun tijd een noodzakelijke oplossing waren, brengen ze nu ook risico’s met zich mee, met name voor oudere huizen. Volgens de Stichting Platform Fundering Nederland zijn woningen met een houten paalfundering gebouwd voor 1960 vaak risicowoningen. Deze funderingen zijn gevoelig voor schade als het grondwaterpeil daalt, wat bijvoorbeeld gebeurt tijdens langdurige droogtes.

Een belangrijk risico is paalrot. Dit gebeurt als de bovenkant van de houten palen boven het grondwater komt te liggen en begint te rotten. Paalrot kan ook optreden als de palen zijn geïnfecteerd met bacteriën of schimmels. In sommige gemeenten is sprake van een bacteriële aantasting van houten funderingen, ook wel bekend als paalpest. Deze vorm van schade kan leiden tot het instorten van de fundering en daarmee van het gebouw.

Een ander risico is het gebruik van ondiepe funderingen in gebieden waar dieper gefundeerd had moeten worden. Dit gebeurde vaak na de Tweede Wereldoorlog, wanneer snel woningen gebouwd moesten worden. In gebieden met zwakke bodems, zoals veen of klei, is een diepe fundering nodig, maar soms is een ondiepe fundering gebruikt. Hierdoor kunnen huizen gaan verzakken, met als gevolg schade aan muren, vloeren en de constructie in het algemeen.

Klimaatverandering en funderingsproblemen

Klimaatverandering verergert de problemen rond houten funderingen. Tijdens langere droogteperioden kan het grondwaterpeil dalen, waardoor houten palen droog komen te staan en gaan rotten. Aan de andere kant kunnen hevige regenbuien leiden tot grondkrimp of bodemverzakkingen, wat ook funderingsproblemen kan veroorzaken. Deze effecten zijn in combinatie met zwakke grondstructuren en oudere funderingssystemen desastreus.

De combinatie van droogte en zachte grondstructuren is vooral problematisch in veengebieden. In dergelijke gebieden is de grond niet sterk genoeg om het gewicht van een woning te dragen zonder diepe fundering. Als de palen niet meer goed functioneren door rot of verzwakking, kan het gehele huis gaan verzakken. In zandgebieden is het risico kleiner, omdat de grond hier stabieler is en de palen goed onder water blijven.

Hoe herken je funderingsproblemen?

Funderingsproblemen kunnen op verschillende manieren herkend worden. Omdat houten funderingen vaak ondergronds zitten, is het niet altijd gemakkelijk om te zien of er iets mis is. Toch zijn er duidelijke tekenen die wijzen op eventuele schade of verzwakking van de fundering.

1. Verzakking of scheefstand van het huis

Een duidelijk teken van funderingsproblemen is als een huis begint te verzakken of scheef te staan. Dit komt vaak voor bij huizen met houten funderingspalen of ondiepe funderingen in zachte grondgebieden. Als de fundering niet meer goed werkt, kan het gebouw ongelijk worden ondersteund, wat leidt tot scheefstand of verzakking. Vaak zien aanliggende woningen hetzelfde probleem, wat wijst op een algemeen probleem in de wijk.

2. Brede scheuren in muren

Scheuren in de buiten- of binnenmuren zijn een ander teken van funderingsproblemen. In dit geval zijn de scheuren vaak breder dan normale haarscheurtjes. Dit komt doordat de druk op de constructie groter wordt door de instabiliteit van de fundering. In het verloop van de tijd worden de scheuren steeds breder en langer, wat duidt op een verdergaande schade.

3. Problemen met vloeren

Als de fundering van een woning niet stabiel is, kan dit ook leiden tot problemen met de vloeren. Vloeren kunnen verheven zijn, krom staan of breken. Dit is een teken dat de ondersteuning van de woning niet meer voldoende is, wat kan leiden tot verdere schade.

4. Problemen met deur- en vensterraamafsluiting

Een minder duidelijk, maar ook herkenbaar teken van funderingsproblemen is als deuren en ramen niet meer goed sluiten. Dit komt doordat het gebouw mogelijk is verdraaid of verheven, waardoor de openingen niet meer perfect passen.

Hoe kan ik de fundering van mijn woning controleren?

Het is belangrijk om te weten welk type fundering jouw woning heeft, omdat dit het risico op funderingsproblemen bepaalt. Velen huiseigenaren weten niet hoe hun huis is gefundeerd. Informatie over de fundering van je woning kan vaak opgevraagd worden bij de gemeente, bijvoorbeeld via de bouwtekeningen van de woning. Daarnaast is het ook nuttig om te weten waar het grondwaterpeil ligt, omdat dit van invloed is op de staat van houten funderingen.

De KCAF heeft een funderingsviewer ontwikkeld, waarbij gebieden getoond worden waar woningen met houten funderingen in combinatie met een zwakke bodemsamenstelling een groter risico lopen op funderingsproblemen. Deze viewer geeft per postcodegebied het aantal woningen weer met een bouwjaar van vóór 1970 en de bodemgesteldheid. Deze kaart helpt bij het inzichtelijk maken van waar funderingsproblemen mogelijk kunnen opspelen.

Oplossingen en aanpak van funderingsproblemen

Het aanpakken van funderingsproblemen is een complexe en kostbare klus. Het herstellen van houten funderingen is meestal zeer duur en tijdrovend, omdat de fundering ondergronds zit en moeilijk toegankelijk is. Bovendien levert het herstel vaak veel overlast op voor de woningeigenaar. Daarom is het belangrijk om funderingsproblemen zoveel mogelijk te voorkomen of uit te stellen.

Een van de uitdagingen bij houten funderingen is de schade die veroorzaakt wordt door schimmels en bacteriën. Deze kunnen de houten palen zowel boven als onder het wateraanzwellen aanvallen. Een van de oplossingen die op de markt worden verkend, is het gebruik van innovatieve behandelingen om de houten palen te beschermen tegen schade. De Alliantie van Woningen en andere partijen zoeken samen naar duurzamere en efficiëntere manieren om funderingsproblemen aan te pakken, waaronder het voorkomen van paalrot en paalpest.

Bij het aanpakken van funderingsproblemen is het ook belangrijk om rekening te houden met het klimaat. Door het verlagen van het grondwaterpeil kunnen houten funderingen sneller in verval raken. Daarom is het belangrijk om maatregelen te nemen om het grondwaterpeil stabiel te houden, bijvoorbeeld door het aanleggen van een waterafvoersysteem of het aanleggen van een waterreservoir.

Een andere oplossing is het overstapken naar een moderne funderingssystem. In sommige gevallen kan de houten fundering worden vervangen door een betonfundering of een staalfundering. Dit is echter meestal een ingrijpende en kostbare ingreep, die vaak niet haalbaar is voor individuele woningen.

Preventie en toekomstvisie

De beste aanpak van funderingsproblemen is vooral preventief. Het is verstandig om regelmatig te controleren of er tekenen zijn van funderingsproblemen en eventueel een inspectie te laten uitvoeren. Dit is met name belangrijk in gebieden waar het grondwaterpeil vaak fluktueert of waar houten funderingen gebruikt zijn in zwakke grondstructuren.

Daarnaast is het ook belangrijk om bewust te zijn van de effecten van klimaatverandering op de grondwaterstand en de fundering. Door maatregelen te nemen zoals het aanleggen van een waterafvoer of het verbeteren van de grondwateraanvoer, kan het risico op funderingsproblemen worden verlaagd.

Op de lange termijn is het noodzakelijk om te kijken naar duurzamere en toekomstbestendigere funderingsmaterialen. Hoewel hout een historisch bewezen material is, is het gevoelig voor schade en klimaatverandering. Alternatieven zoals beton of staal kunnen betere resultaten opleveren in zachte grondgebieden en zijn minder gevoelig voor schade door water- of bacteriële aantasting.

Conclusie

Houten funderingen zijn een belangrijk onderdeel van de bouwgeschiedenis in Nederland, met name in de periode voor 1970. Deze funderingen zijn echter gevoelig voor schade, vooral als het grondwaterpeil daalt of als er sprake is van bacteriële of schimmelvormen. Door droogte, klimaatverandering en veroudering van de funderingssystemen, groeit het risico op funderingsproblemen.

Het herkennen van funderingsproblemen is cruciaal voor het voorkomen van grotere schade. Tekenend zijn scheuren in muren, verzakking van het huis en problemen met deur- en vensterraamafsluiting. Het is belangrijk om regelmatig de staat van de fundering te controleren en eventueel professionele advies in te winnen.

De aanpak van funderingsproblemen is complex en kost vaak veel tijd en geld. Daarom is het belangrijk om preventieve maatregelen te nemen en bewust te zijn van de risico’s. De komende jaren is het van groot belang om innovatieve en duurzamere oplossingen te ontwikkelen voor het aanpakken van funderingsproblemen, zodat woningen veilig en stabieler blijven voor de toekomst.

Bronnen

huis
houten