Indicatieve funderingsrisico’s in Nederland: Inzicht, herkenning en actieplanning voor woningeigenaren

Published by Redactie on juli 25, 2025 | Category fundering

De Nederlandse woningbouwsector staat momenteel voor een belangrijk uitdaging op het gebied van funderingen. Tijdens de jaren van bouwactiviteit in het midden van de twintigste eeuw werden vaak houten palen gebruikt als funderingsmateriaal. Deze palen zijn gevoelig voor rotting wanneer ze boven het grondwater komen te liggen, wat kan leiden tot zakkingsproblemen en vervolgens funderingsbeschadiging. Met de huidige klimaatverandering, stijgende grondwaterstanden en een ouder woningpark wordt het risico op funderingsproblemen steeds actueler. In dit artikel bespreken we de indicatieve funderingsrisico’s in Nederland, hoe je deze kunt herkennen en welke actieplanning mogelijk is voor woningeigenaren.

Inleiding

Deze inleiding biedt een korte samenvatting van de kernpunten die in het artikel worden behandeld. Op basis van de beschikbare informatie uit de contextdocumenten is duidelijk dat er diverse tools en modellen bestaan om funderingsrisico’s in kaart te brengen. Deze tools, zoals de Funderingsviewer, de KCAF-meldingskaart en de FunderMaps applicatie, geven indicatieve risico’s op funderingsproblemen op postcode- of pandniveau. Deze informatie kan worden gebruikt door woningeigenaren om een eerste inschatting te maken van hun risico, maar is nooit een vervanging voor professionele inspecties.

Wat zijn indicatieve funderingsrisico’s?

Indicatieve funderingsrisico’s zijn schattingen gemaakt aan de hand van openbare data en modelberekeningen. Deze schattingen geven een eerste indruk van het risico op funderingsproblemen voor een bepaald gebied of pand. Het gaat niet om een definitieve diagnose, maar om een aanwijzing die aangeeft of verdere inspectie nodig kan zijn.

Funderingsviewer indicatieve aandachtsgebieden

De Funderingsviewer is een tool die is ontwikkeld door het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Deze viewer geeft per postcodegebied een indicatie van het aantal woningen met een bouwjaar voor 1970, gecombineerd met informatie over de bodemsamenstelling. Gebieden met een combinatie van oude houten funderingspalen en kwetsbare bodems worden als aandachtsgebieden gemarkeerd. Echter, zoals duidelijk vermeld in de bronnen, is deze kaart geen uitspraak over de huidige staat van funderingen in specifieke gebieden.

KCAF-meldingskaart

Een andere tool is de meldingskaart van het KCAF. Deze kaart is gebaseerd op meldingen van funderingsproblemen in de afgelopen vijf jaar. Per gemeente wordt aangegeven hoe groot de kans is op funderingsproblemen. Gebieden met meer meldingen worden visueel duidelijk aangeduid met donkere kleuren. Deze kaart is vooral nuttig voor woningeigenaren die willen weten of hun woning zich in een risicogebied bevindt.

Funderingsrisicorapport en betrouwbaarheid

Het funderingsrisicorapport is een document dat een inschatting geeft van het risico op funderingsproblemen voor een specifiek pand. Het rapport is gebaseerd op gegevens uit de FunderMaps-database en modelanalyses. De betrouwbaarheid van de informatie hangt af van de kwaliteit en beschikbaarheid van de data. Als er weinig specifieke informatie over het pand is, is het rapport slechts indicatief en kan een aanvullend onderzoek nodig zijn. In het rapport wordt duidelijk vermeld of de informatie "vastgesteld", "afgeleid" of "indicatief" is.

Meldingen en verbetering van de modellen

Hoewel de modellen en berekeningen in principe betrouwbaar zijn, kan het voorkomen dat ze een onjuiste conclusie trekken. In dergelijke gevallen is het mogelijk om een melding in te dienen bij het KCAF. Meldingen zijn welkom en leiden tot een verwerking van de data, waardoor de betrouwbaarheid van het model verder toeneemt. Er zijn geen verplichte documenten nodig voor een melding, hoewel documenten die bewijsvoering bevatten, uiteraard welkom zijn.

Funderingsrisico’s en klimaatverandering

Een belangrijke factor die funderingsrisico’s verder kan verhogen, is klimaatverandering. Veranderingen in de grondwaterstanden en neerslagpatronen kunnen leiden tot veranderingen in de bodemstabiliteit. Oude houten palen, die vaak gebruikt werden in de jaren vijftig tot jaren zeventig, kunnen boven het grondwater komen te liggen en gaan vervolgens rotten. Dit leidt tot zakkingsproblemen en vervolgens funderingsbeschadiging. De impact van klimaatverandering op funderingsproblematiek is een van de redenen waarom indicatieve risicokaarten steeds belangrijker worden.

Herkenning van funderingsrisico’s

Het is belangrijk om funderingsrisico’s te herkennen op een vroeg stadium. Omdat indicatieve kaarten en rapporten geen uitspraak doen over de huidige staat van een fundering, is het noodzakelijk om aandacht te besteden aan zichtbare tekenen van funderingsproblemen in een woning. De expert Don Zandbergen benadrukt dat meerdere factoren een rol spelen bij het bepalen van het risico. Een voorbeeld is de aantastingsgevoeligheid van de fundering. Huizen die zijn gebouwd op betonpalen na 1980 lopen bijvoorbeeld geen significante risico, in tegenstelling tot huizen op houten palen.

Zichtbare tekenen van funderingsproblemen

Hoewel indicatieve kaarten en modellen een eerste inzicht geven in het risico, is het ook belangrijk om te letten op zichtbare tekenen van funderingsproblemen. Deze kunnen variëren per woning, maar typische tekenen zijn:

Kapotte of scheve muren: Funderingsproblemen kunnen leiden tot scheve of krommende muren.
Rafelige of brede kieren in de muren of vloeren: Deze kunnen wijzen op zakkingsproblemen.
Scheve deuren of ramen: Deuren en ramen die niet goed sluiten of openen, kunnen wijzen op vervorming van het gebouw.
Onregelmatige vloeren: Vloeren die duidelijk onregelmatig zijn, kunnen wijzen op zakkingsproblemen.
Zinkende of verhoogde onderdelen van het gebouw: Als bepaalde delen van het gebouw duidelijk zinken of verhogen, kan dit wijzen op funderingsproblemen.

Hoewel deze tekenen indicatief zijn, is het altijd verstandig om professionele inspectie door te voeren om de oorzaak van eventuele funderingsproblemen te achterhalen.

Actieplanning voor woningeigenaren

Voor woningeigenaren die zich zorgen maken over funderingsrisico’s is het belangrijk om een actieplan op te stellen. Dit actieplan kan helpen om mogelijke funderingsproblemen te voorkomen of in ieder geval op tijd herkend te worden.

Indicatieve risicokaarten gebruiken

De eerste stap in een actieplan is het gebruik van indicatieve risicokaarten zoals de Funderingsviewer of de KCAF-meldingskaart. Deze kaarten kunnen helpen bij het identificeren van potentiële risicogebieden. Het is belangrijk om hierbij te beseffen dat deze kaarten geen uitspraak doen over de huidige staat van funderingen in specifieke gebieden. Ze geven slechts een eerste inzicht en kunnen dienen als ondersteuning bij het nemen van beslissingen.

QuickScan uitvoeren

Een QuickScan is een snelle, beperkte inspectie van de fundering om een eerste indruk te krijgen van mogelijke problemen. Deze scan wordt vaak uitgevoerd als vervolg op een funderingsrisicorapport dat een verhoogd risico aangeeft. Een QuickScan is niet een vervanging voor een gedetailleerde inspectie, maar kan wel helpen bij het identificeren van mogelijke aandachtspunten.

Professieel advies zoeken

Indien er indicatieve risico’s zijn of zichtbare tekenen van funderingsproblemen zijn, is het verstandig om professioneel advies in te winnen. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden door een geotechnicus of civiele ingenieur. Deze professionals kunnen een gedetailleerde inspectie uitvoeren en eventuele herstelmaatregelen aanbevelen.

Preventieve maatregelen

Voor woningeigenaren die in een risicogebied wonen, zijn preventieve maatregelen vaak essentieel. Deze maatregelen kunnen helpen om mogelijke funderingsproblemen te voorkomen of te beperken. Voorbeelden van preventieve maatregelen zijn:

Regelmatige inspecties: Regelmatige inspecties van de fundering kunnen helpen om mogelijke problemen vroegtijdig op te sporen.
Bewaking van grondwaterstanden: Het bewaken van grondwaterstanden kan helpen bij het voorkomen van zakkingsproblemen.
Verbetering van ondergrond: In sommige gevallen kan het verbeteren van de ondergrond, zoals het verdichten van grond of het toepassen van groutinjectie, helpen bij het verhogen van de stabiliteit van de fundering.

Actieplan voor toekomstige kopers

Voor toekomstige kopers is het ook verstandig om een actieplan op te stellen. Dit actieplan kan helpen bij het voorkomen van funderingsproblemen bij de aankoop van een woning. Voorbeelden van acties die kunnen worden ondernomen zijn:

Inspectie van de fundering: Voordat een woning wordt gekocht, is het verstandig om een inspectie van de fundering uit te voeren.
Onderzoek naar het bouwjaar: Het onderzoek naar het bouwjaar van de woning kan helpen bij het bepalen van de aantastingsgevoeligheid van de fundering.
Bewijsvoering van de funderingskwaliteit: Het verkrijgen van bewijsvoering van de funderingskwaliteit kan helpen bij het voorkomen van funderingsproblemen.

Funderingslabels en transparantie

Het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) heeft een computermodel ontwikkeld dat een indicatief funderingsrisico, ook wel funderingslabel genoemd, ontsluit. Deze labels geven een inschatting van het risico op funderingsproblemen op basis van landelijke openbare data. Het model is in een openbare testfase en wordt voortdurend verbeterd op basis van meldingen en feedback van gebruikers.

Risico categorieën

De risico inschatting wordt gepresenteerd in vijf categorieën:

B (Laag): Er zijn geen factoren die tot een verhoogd risico leiden, maar wel de ingrediënten aanwezig. Zoals de aanwezigheid van een houten paalfundering of een oude, niet onderhiede fundering.
C (Midden): Berekeningsresultaten bevinden zich in de marge en geven een licht verhoogd risico.
D (Hoog): Bij een hoog risico is er voor het corresponderende funderingsrisico een berekening niet gehaald.
E (Urgent): Bij een hoog risico is er voor het corresponderende funderingsrisico een toetsing niet gehaald of een bewijslast beschikbaar van een probleem. Dit kan een verhoogd zakkingsgedrag zijn of in de database.

Geen verplicht label

Hoewel de media vaak het verkeerde beeld geven, is het funderingslabel geen verplicht onderdeel van het taxatierapport. Het doel van het KCAF is om de transparantie op het gebied van funderingsrisico’s te verbeteren en de waakzaamheid van woningeigenaren en professionals te verhogen. Het label is een indicatieve inschatting en niet een verplichte verklaring.

Technische aspecten van funderingen

De fundering is de draagconstructie waarop een gebouw geplaatst wordt, meestal onder het maaiveld gelegen. Elk gebouw begint met een goede, passende fundering:

Sterk: De fundering moet het gebouw kunnen dragen.
Stevig, stabiel, stijf, standvastig: De fundering mag niet zakken, stijgen, buigen, barsten of breken.
Bestand tegen omgevingsinvloeden: De fundering moet bestand zijn tegen invloeden zoals grondwater, zout water, droogte, vorst, hitte, schimmels, insecten en eventueel chemicaliën.

Gewapend beton voldoet in de meeste gevallen aan al deze eisen. Fundering op staal is de meest gebruikte methode, vooral wanneer de draagkrachtige laag niet te diep onder het maaiveld ligt. In dergelijke gevallen kan de slechte bovengrond worden verwijderd en vervangen door een zogenoemde zandkoffer. Ook kan de grond verbeterd worden door verdichten of door bijvoorbeeld groutinjectie.

Funderingstypen

Verschillende funderingstypen worden gebruikt, afhankelijk van de bodem en de belasting die het gebouw moet dragen. Voorbeelden zijn:

Strokenfundering: Bij deze fundering wordt een verbrede zone gerealiseerd onder alle dragende muren. Een brede muur vereist natuurlijk een bredere ondersteuning.
Poerenfundering: Bij deze fundering worden individuele funderingspalen gebruikt onder de dragende muren.
Plaatfundering: Bij deze fundering wordt er op de draagkrachtige grond één dikke plaat gelegd.

Conclusie

Indicatieve funderingsrisico’s zijn een belangrijk onderwerp voor woningeigenaren en professionals in de bouwsector. De beschikbaarheid van tools zoals de Funderingsviewer, de KCAF-meldingskaart en de FunderMaps applicatie helpt bij het identificeren van potentiële risicogebieden. Het is belangrijk om te beseffen dat deze tools geen uitspraak doen over de huidige staat van funderingen in specifieke gebieden. Ze geven slechts een eerste inzicht en kunnen dienen als ondersteuning bij het nemen van beslissingen.

Voor woningeigenaren is het verstandig om een actieplan op te stellen. Dit actieplan kan helpen bij het voorkomen van funderingsproblemen of bij het vroegtijdig herkennen van mogelijke problemen. Preventieve maatregelen, professioneel advies en regelmatige inspecties zijn essentieel voor het beheersen van funderingsrisico’s.

De transparantie op het gebied van funderingsrisico’s is verder verbeterd door het ontwikkelen van een computermodel dat een indicatief funderingsrisico ontsluit. Deze inschatting wordt gepresenteerd in vijf categorieën en is geen verplicht label in het taxatierapport. Het doel van het KCAF is om de waakzaamheid van woningeigenaren en professionals te verhogen en de transparantie op het gebied van funderingsrisico’s te verbeteren.

Bronnen

indicatief