Ongewapende funderingen: Toepassing, uitvoering en herstel

Published by Redactie on juli 27, 2025 | Category fundering

Ongewapende funderingen vormen een essentiële basis in de bouwsector, vooral bij relatief lichte constructies en in situaties waar de ondergrond voldoende draagkracht biedt. Zij worden vaak gebruikt bij woningbouwprojecten en kleinschalige constructies. Ongewapende funderingen vereisen geen gebruik van gewapend beton, wat de kosten kan verlagen en de bouwproces efficiënter maakt. Echter, deze funderingen vereisen wel een zorgvuldige uitvoering en een goed begrip van de ondergrond en de belastingen die op de fundering worden uitgeoefend.

In dit artikel bespreken we de toepassing, uitvoering en eventuele herstelmethoden van ongewapende funderingen. We zullen de principes van de uitgraving, de aanneming van funderingsmateriaal, en de controlemaatregelen tijdens de bouw bespreken. Ook zullen we aandacht besteden aan de beoordeling en herstel van oude funderingen die eventueel beschadigd of verouderd zijn. Dit artikel richt zich op zowel beginners in de bouwsector als ervaren professionals die op zoek zijn naar technische inzichten en praktische richtlijnen.

Wat zijn ongewapende funderingen?

Ongewapende funderingen zijn funderingen die geen gebruik maken van gewapend beton, maar uitsluitend van stortbeton of andere materialen zonder stalen versterking. Deze funderingen worden meestal toegepast bij lichte constructies en in situaties waar de ondergrond voldoende draagkracht biedt. Ze zijn economisch aantrekkelijk en eenvoudiger uit te voeren dan funderingen met gewapend beton.

Toepassing in de bouw

Ongewapende funderingen zijn meestal het voorkeurskeuze bij relatief lichte gebouwen en constructies. Volgens de informatie uit de bronnen is een ongewapende fundering op staal vaak het meest geschikte type wanneer het gebouw lichter is in verhouding tot de draagkracht van de grond. In dit geval is sprake van een ongewapende fundering die in de vaste grond is ingelegd, waarbij de fundering een verbrede zone onder de muren vormt met stortbeton. De berekening van de dikte van deze verbrede zones is cruciaal, omdat de ondersteuning die nodig is afhankelijk is van de belasting die de muur draagt.

Een duidelijk voordeel van ongewapende funderingen is de lagere kosten in vergelijking met gewapende funderingen. Echter, moeten ook de limieten van deze funderingsmethode worden begrepen. Zo kan een ongewapende fundering minder geschikt zijn op zachte of onstabiele grondlagen, waarbij een gewapende fundering of een paalfundering nodig is om de benodigde stabiliteit te waarborgen.

Uitvoering van ongewapende funderingen

De uitvoering van ongewapende funderingen vereist een aantal stappen die nauwkeurig moeten worden uitgevoerd om de stabiliteit en duurzaamheid van de fundering te waarborgen. In de praktijk is het belangrijk om de aanbevolen technieken en afmetingen te volgen die zijn opgenomen in de constructietekeningen en normen.

Voorbereiding en uitgraving

Voor het begin van de bouwactiviteiten moet de bouwplaats worden voorbereid. Dit omvat het verwijderen van beplanting en organische grond. De aannemer moet uitsluitend de afmetingen uit de constructietekeningen aanhouden, minimaal 600 mm breed en 300 mm diep. Ongeschikte grond moet worden verwijderd en vervangen door goed verdichtbaar materiaal, zoals steenslag.

Een belangrijk aspect bij de uitgraving is de inbedding van de blokken. De inbeddingsdiepte moet minimaal 150 mm zijn, maar dit kan variëren afhankelijk van de constructietekeningen. Bij wanden die in een talud of helling worden gebouwd, is het noodzakelijk om een getrapte fundering aan te brengen. Dit betekent dat bij het uitgraven begint op het laagste punt, waarbij een horizontale sleuf wordt gemaakt in het talud of helling. Vervolgens wordt bij iedere sprong minstens een volledig blok ingegraven, waardoor een stabiele basis wordt gecreëerd.

Aanbrengen van funderingsmateriaal

Na de voorbereiding en uitgraving wordt het funderingsmateriaal aangebracht. Conform de constructietekeningen wordt steenslag in de funderingssleuf aangebracht met een minimale dikte van 150 mm. Dit materiaal moet worden egalisatieerd en vervolgens verdicht worden om een stabiele basis te vormen. De verdichting is essentieel om zettingen te voorkomen en de stabiliteit van de fundering te waarborgen.

Voor ongewapende funderingen is het gebruik van steenslag of andere goed verdichtbare materialen essentieel. Het verdichten en uitvlakken van het funderingsmateriaal zorgt ervoor dat de fundering horizontaal en stabiel wordt, waardoor de belastingen gelijkmatig worden verdeeld. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan de horizontale uitlijning van de blokken, waarbij eventuele afwijkingen moeten worden gecorrigeerd.

Problemen en herstelmethoden bij ongewapende funderingen

Hoewel ongewapende funderingen economisch aantrekkelijk zijn, kunnen ze ook kwetsbaar zijn voor zettingsproblemen, vooral bij veranderende grondomstandigheden of extra belastingen. In sommige gevallen kan een bestaande ongewapende fundering beschadigd zijn of ongeschikt worden om verdere belastingen te dragen. In dergelijke gevallen is een beoordeling en eventueel herstel noodzakelijk.

Oorzaak van funderingsgebreken

Voor het bepalen van de geschiktheid van een bestaande fundering is het essentieel om te onderzoeken of fundering en bovenbouw ongewijzigd en onbeschadigd zijn. Als dit niet het geval is, is er sprake van funderingsgebreken. De oorzaak van deze gebreken kan verschillen, afhankelijk van de omstandigheden tijdens de oorspronkelijke bouw, de veranderingen in de belasting, of de veroudering van het materiaal.

Een bekende oorzaak van funderingsgebreken is negatieve kleef op funderingspalen, vooral bij funderingen op staal. Deze negatieve kleef kan ontstaan door consolidatie in de ondergrond als gevolg van extra belasting op het maaiveld. Dit kan leiden tot zakkingen van de fundering, die vaak ongelijkmatig plaatsvinden. Deze zettingen kunnen het gevolg zijn van ophogingen van het maaiveld, zoals vaak het geval is in binnensteden. In dergelijke gevallen kunnen de dichtst bij de ophoging gelegen zijden van panden meer zakken dan de verder gelegen zijden, wat leidt tot scheefstanden.

Stapsgewijze beoordeling van bestaande funderingen

Bij de beoordeling van een bestaande fundering kan een stapsgewijze aanpak worden gevolgd. De eerste stap is het onderzoeken of fundering en bovenbouw ongewijzigd en onbeschadigd zijn. Als dit het geval is, is er in principe geen reden voor verdere toetsing. Echter, bij een negatief antwoord is verdere analyse noodzakelijk.

Vervolgens is het belangrijk om de toenmalige ontwerpeisen en berekeningen te raadplegen. Deze documenten kunnen inzicht geven in de oorspronkelijke belastingen en stabiliteitsfactoren. Wanneer deze informatie niet beschikbaar is, is het nodig om een visuele inspectie uit te voeren en eventuele zettingen of scheurvormingen te registreren.

Rekenwaarde van de draagkracht

Bij een ingrijpende renovatie van een bouwconstructie is het noodzakelijk om de rekenwaarde van de draagkracht van de fundering te bepalen. Dit is vereist om de fundering aan de geotechnische normen te kunnen toetsen. De rekenwaarde moet worden vergeleken met de rekenwaarde van de belasting, volgens de gedefinieerde betrouwbaarheidsniveau β. Dit betrouwbaarheidsniveau bepaalt de toelaatbare faalkans van de fundering.

De rekenwaarde van de draagkracht kan worden bepaald door een stapsgewijze aanpak. Eerst wordt de toestand van de fundering gecontroleerd, vervolgens worden de ontwerpeisen en berekeningen beoordeeld, en tenslotte wordt de draagkracht toegelicht in relatie tot de huidige belasting.

Veiligheid en normen

Voor zowel nieuwe als bestaande funderingen zijn er strikte normen en veiligheidsmaatregelen van toepassing. Deze normen zijn opgenomen in het Bouwbesluit 2003 en zijn gericht op de veiligheid en duurzaamheid van de fundering.

Een belangrijk aspect van de normen is de bepaling van veiligheidsfactoren. Voor bestaande constructies zijn reducties in veiligheidsfactoren van toepassing, aangezien de levensduur van deze constructies vaak geringer is dan bij nieuwbouw. Daarnaast kan men uitgaan van een kortere restlevensduur, zolang dit met de opdrachtgever of gemeente is gecommuniceerd.

Ook de vervormingen van de funderingsconstructie zijn van belang. Deze moeten binnen bepaalde grenzen blijven, vooral in verband met UGT type B volgens NEN 9997-1. Wanneer vervormingen niet beperkt hoeven te blijven tot enkele millimeters, en de palen goed onder het metselwerk zijn geplaatst, zijn rekenwaarden van 3 à 4 N/mm² loodrecht op de vezel acceptabel.

Conclusie

Ongewapende funderingen zijn een essentieel onderdeel van de bouwsector, vooral bij relatief lichte constructies en in situaties waar de ondergrond voldoende draagkracht biedt. De uitvoering van deze funderingen vereist een zorgvuldige aanpak, waarbij aandacht moet worden besteed aan de uitgraving, het aanbrengen van funderingsmateriaal, en de controle op horizontale en verticale stabiliteit.

Ondanks de voordelen van ongewapende funderingen, kunnen er ook problemen ontstaan, zoals zettingsproblemen of negatieve kleef. In dergelijke gevallen is het noodzakelijk om een beoordeling uit te voeren en eventueel herstelmaatregelen te nemen. De beoordeling moet op basis van de toenmalige ontwerpeisen en berekeningen plaatsvinden, en de rekenwaarde van de draagkracht moet worden bepaald om de fundering aan de geotechnische normen te kunnen toetsen.

Voor zowel nieuwbouw als renovatieprojecten is het belangrijk om de normen en veiligheidsmaatregelen te volgen. Deze normen zijn gericht op de veiligheid, duurzaamheid en functionele prestaties van de fundering. Door deze richtlijnen te volgen, kunnen ongewapende funderingen een stabiele en betrouwbare basis vormen voor diverse bouwprojecten.

Bronnen

ongewapend